Η ιδέα της μεταφοράς πετρελαίου από πλοίο σε πλοίο ξεκίνησε αρχικά στη δεκαετία του 1960 στον Κόλπο του Μεξικού. Η ναυπήγηση σούπερ τάνκερ (Very Large Crude Carrier, VLCC και Ultra Large Crude Carrier, ULCC) με βυθίσματα πλώρης έως και 30 m, σε συνδυασμό με τα ρηχά νερά των ποταμών, που οδηγούσαν σε τερματικούς σταθμούς φορτοεκφόρτωσης πετρελαίου, είχαν αποτέλεσμα την εμφάνιση της διαδικασίας μεταφοράς πετρελαίου από τα σούπερ τάνκερ σε άλλα μικρότερων διαστάσεων δεξαμενόπλοια, που είχαν τη δυνατότητα διάπλου των ρηχών νερών από και προς τους τερματικούς σταθμούς διακίνησης/παραγωγής πετρελαίου. Η εν λόγω διαδικασία μάλιστα, εξαιτίας της «ελάφρυνσης» που προκαλείται στο πλοίο που παραδίδει (mother vessel) προς το πλοίο που παραλαμβάνει (service vessel), ονομάζεται διεθνώς και lightering, ενώ η εκτέλεση της αντίθετης διαδικασίας ονομάζεται αντίστοιχα «αντίστροφη ελάφρυνση» (reverse lightering).
Στις μέρες μας, η μεταφορά πετρελαιοειδών φορτίων μεταξύ δεξαμενόπλοιων στη θάλασσα γνωρίζει ιδιαίτερη ανάπτυξη με στόχο να ελαχιστοποιηθεί το μεταφορικό κόστος παράλληλα με τη μεγιστοποίηση των κερδών από τη διακίνηση του καυσίμου. Τα σημαντικά οφέλη της βελτιστοποίησης του δικτύου μεταφοράς διεύρυναν την διαδικασία μεταφοράς και σε άλλα φορτία (υγροποιημένο αέριο πετρελαίου (Liquefied Petroleum Gas, LPG) ή υγροποιημένο φυσικό αέριο (Liquefied Natural Gas, LNG).
Η μεταφορά πετρελαίου STS είναι δυνατό να γίνει με τα δύο πλοία παραβεβλημένα το ένα δίπλα στο άλλο και συμπλέοντα ή σε αγκυροβολία. Εναλλακτικά, είναι δυνατόν να συναντήσει κανείς τα δύο πλοία σε αγκυροβολία (ή τηρούμενα στη θέση τους με δυναμικά συστήματα ναυτιλίας-προώσεως) σε διάταξη το ένα πίσω από το άλλο (tandem mooring configuration). Η διαδικασία STS transfer αποτελείται κατά κύριο λόγο (i) από τη φάση της αρχικής σχεδίασης, (ii) τη φάση της προσέγγισης, (iii) τη φάση της παραβολής, (iv) τη φάση της μεταφοράς πετρελαίου και, τέλος, (v) τη φάση του διαχωρισμού.
Πολύ σύντομα, διαπιστώθηκε η ανησυχία της κοινής γνώμης σχετικά με ζητήματα διαρροής πετρελαίου στη θάλασσα και ανεπιθύμητες συνέπειες για το περιβάλλον. Έτσι οι μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες (Oil Companies International Forum, OCIMF, International Chamber of Shipping, ICS) προχώρησαν στην έκδοση οδηγιών ασφαλούς μεταφοράς πετρελαιοειδών με σκοπό την τυποποίηση της διαδικασίας, ώστε να αποφευχθεί ενδεχόμενο ατύχημα. Δύο από τους σημαντικότερους πρακτικούς οδηγούς για την εκτέλεση STS transfer, το «Manual on Oil Pollution, Section I, Prevention» και το «Ship to Ship Transfer Guide Petroleum, fourth edition», αποτέλεσαν τη βάση πάνω στην οποία στηρίχθηκε ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (International Maritime Organization, IMO) για να ψηφίσει την τροποποίηση του πρωτοκόλλου του 1978 με την προσθήκη του κεφαλαίου 8, που αναφέρεται σε θέματα που σχετίζονται με την εκτέλεση διαδικασίας μεταφοράς πετρελαίου STS. Το ψήφισμα MEPC 186(59)/2009 από τον IMO τέθηκε σε ισχύ την 1η Απριλίου 2012 και αναφέρεται σε πετρελαιοφόρα ολικής χωρητικότητας από 150 GT και άνω, που εμπλέκονται στη μεταφορά φορτίων πετρελαίου στη θάλασσα (STS cargo transfer).
Το αυστηρό πλαίσιο κανόνων/οδηγιών για την εκτέλεση διαδικασίας μεταφοράς STS είχε ως αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση σχετικών ατυχημάτων.
Από τις έως τώρα μελέτες προκύπτει ότι στο σύνολο των σχετικών ατυχημάτων περίπου το 80% οφείλεται σε ανθρώπινο λάθος. Η σωστή και ορθολογική ανάλυση ρίσκου, σε συνδυασμό με την πιστή και ενδελεχή εφαρμογή των αποτελεσμάτων αυτής, είναι δυνατό να οδηγήσει σε ελαχιστοποίηση των περιστατικών που εξελίσσονται σε ατυχήματα και έτσι να καταστήσει ασφαλέστερη τη διαδικασία μεταφοράς πετρελαιοειδών μεταξύ δεξαμενοπλοίων. Το Εργαστήριο Θαλασσίων Μεταφορών ΕΜΠ ασχολείται με την ανάπτυξη γενικευμένου πλαισίου για την ανάλυση και διαχείριση του ρίσκου στο πλαίσιο των επιχειρήσεων για τη μεταφορά φορτίου από πλοίο σε πλοίο (Ship to Ship cargo transfer).
*Επιμελημένο κείμενο των Νικολάου Π. Βεντίκου, Επίκουρου Καθηγητή στη Σχολή Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών, ΕΜΠ και Δημητρίου Ι. Σταύρου, Υποψήφιου Διδάκτορας στη Σχολή Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών, ΕΜΠ, με τίτλο «Μεταφορά πετρελαιοειδών φορτίων από πλοίο σε πλοίο (STS transfer): Οι τελευταίες εξελίξεις και το πλαίσιο αποτίμησης ρίσκου», Ναυτικά Χρονικά (Ιούνιος-Ιούλιος 2013), 50-51
