Τι είναι ο πολικός κώδικας και πως επηρεάζει τους ναυτικούς;

Ο διεθνής κώδικας για την ασφάλεια των πλοίων σε πολικές περιοχές (Polar Code) θα τεθεί σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου του 2017. Δεν αποτελεί μια ολοκληρωτικά νέα διεθνή σύμβαση για την προστασία του περιβάλλοντος και την ασφάλεια των ταξιδιωτών σε πολικά ύδατα, αλλά θα είναι ένα σύνολο διατάξεων που έχουν ήδη ενσωματωθεί στις διεθνείς συμβάσεις SOLAS και MARPOL.

Η ιστορία του Πολικού Κώδικα

Ουσιαστικά όταν αναφερόμαστε σε πολικές περιοχές, αναφερόμαστε στα ύδατα της Αρκτικής (Βόρειος Πόλος) και της Ανταρκτικής (Νότιος Πόλος), τα οποία μέχρι πρότινος δεν είχαν υποστεί τις συνέπειες της ανθρώπινης δραστηριότητας. Τα τελευταία χρόνια όμως έχει αυξηθεί η ανθρώπινη δραστηριότητα και συγκεκριμένα ο αριθμός των πλοίων που δραστηριοποιούνται στις παραπάνω περιοχές, με αποτέλεσμα να γεννηθεί η αναγκαιότητα για την προστασία αυτού του ευαίσθητου και παρθένου οικοσυστήματος.

Η ουσιαστική αρχή έγινε το 2009, με το “Guidelines for ships operating in polar waters” (Resolution A.1024(26)), με την οποία εισήχθησαν κάποιες κατευθυντήριες γραμμές στην ναυτιλιακή κοινότητα ως προς τη ναυσιπλοΐα στους πόλους, οι οποίες όμως δεν ήταν υποχρεωτικές. Βέβαια από το 2007 οι εταιρείες κρουαζιέρας που είχαν αρχίσει να δραστηριοποιούνται στους νέους δημοφιλείς προορισμούς της Αρκτικής και Ανταρκτικής είχαν αρχίσει να λαμβάνουν υπόψην τους κατά τον σχεδιασμό των πλάνων ταξιδίου διάφορους παράγοντες που αφορούν το πολικό περιβάλλον (παγόβουνα, πυκνός πάγος, συχνή ομίχλη, μεγάλη απόσταση από κέντρα SAR κλπ.)

Πλοία που αφορά ο Πολικός Κώδικας

Όλα τα πλοία που έχουν χωρητικότητα μεγαλύτερη από 500 κ.ο.χ. πρέπει να ακολουθήσουν τις διατάξεις του Polar Code όταν ναυσιπλοούν σε πολικά ύδατα.

Ειδικά για τα πλοία που θα κατασκευαστούν μετά την 1η Ιανουαρίου 2017, θα πρέπει να ακολουθηθούν όλες οι διατάξεις του κώδικα κατά την κατασκευή τους. Σε ό,τι αφορά τα πλοία που έχουν κατασκευαστεί παλαιότερα, αυτά έχουν περιθώριο μέχρι το πρώτο intermediate ή renewal survey (όποιο έρθει πρώτο μέσα σε ένα χρόνο μετά την εφαρμογή του κώδικα) για την τήρηση των κατασκευαστικών διατάξεων.

Οι διατάξεις του Πολικού Κώδικα δεν είναι υποχρεωτικές σε πλοία με “sovereign immunity”, δηλαδή πλοία όπως πολεμικά, κυβερνητικά και γενικότερα πλοία που δεν χρησιμοποιούνται για εμπορικούς σκοπούς και νηολογούνται για αμυντικούς σκοπούς από εθνικές κυβερνήσεις και κρατικές δυνάμεις ασφαλείας και άμυνας.

Σχετικά με την κλάση του πλοίου

Όλα τα πλοία που θα ναυσιπλοούν στα καθορισμένα ύδατα που καλύπτει ο Πολικός Κώδικας θα πρέπει να διαθέτουν το Polar Ship Certificate, ένα πιστοποιητικό που θα κατατάσσει το πλοίο σε 3 κατηγορίες, ανάλογα με τις συνθήκες στις οποίες θα μπορεί να πλέει με ασφάλεια. Αυτές είναι οι ακόλουθες:

Category A: πλοία τα οποία μπορούν να πλέουν σε πολικά ύδατα σε πάγους με πάχος 70-120 εκ. (medium-first year ice).
Category B: πλοία τα οποία μπορούν να πλέουν σε πολικά ύδατα σε πάγους με πάχος 30-70 εκ. (thin first-year ice).
Category C: πλοία που πλέουν σε ανοιχτή θάλασσα ή συνθήκες πάγου σαφώς ηπιότερες από αυτές που περιλαμβάνονται στις παραπάνω κατηγορίες.

*Το πάχος των πάγων εξαρτάται από τον πόλο στον οποίο βρίσκεται ο παρατηρητής αλλά και την εποχή της παρατήρησης.

Για να λάβουν την παραπάνω πιστοποίηση, θα πρέπει να διεξαχθεί μια ενδελεχής επιθεώρηση από το νηογνώμονα του πλοίου για τις δυνατότητες αυτού ενώ παράλληλα το πλοίο θα πρέπει να διαθέτει και ένα Polar Water Operational Manual (PWOM), πάνω στο οποίο θα βασίζονται οι διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα σε πολικά ύδατα.

Ποια είναι τα συνθετικά στοιχεία του Πολικού Κώδικα

Ο Polar Code αποτελείται από δύο μέρη – όπως και ο κώδικας ISPS. Το πρώτο (Part I) αφορά τις διατάξεις που σχετίζονται με την ασφάλεια και το δεύτερο (Part II) τις διατάξεις για την προστασία του περιβάλλοντος. Και τα δύο μέρη διαθέτουν μια επιμέρους διάκριση, το Part A και το Part B, όπου στην πρώτη κατηγορία αναφέρονται οι διατάξεις που είναι υποχρεωτικές ενώ στην δεύτερη αυτές που δεν είναι αλλά συνιστώνται ως ενδεδειγμένες αλλά προαιρετικές.

Για την εφαρμογή του, ο Πολικός Κώδικας θα απαιτήσει συνδυαζόμενες προσπάθειες από τους πλοιοκτήτες και το πλήρωμα. Από την μια πλευρά, οι κατασκευαστικές και μηχανικές διατάξεις μπορεί να απαιτήσουν την επένδυση σημαντικών ποσών και χρόνου από την πλευρά του πλοιοκτήτη, ενώ από την άλλη πλευρά τα πληρώματα θα πρέπει να εκπαιδευθούν περαιτέρω για τους πλόες σε πολικές περιοχές. Παράλληλα θα πρέπει να δημιουργηθούν νέες διαδικασίες και κατευθυντήριες γραμμές στην επιχειρησιακή πολιτική της εκάστοτε εταιρείας.

Είναι όμως ο Πολικός Κώδικας αρκετός για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας σε πολικές περιοχές;

Σε κάθε περίπτωση, η εφαρμογή του κώδικα θα οδηγήσει σε ένα καθορισμένο πλαίσιο λειτουργίας που θα αφορά τις πλεύσεις σε Αρκτική και Ανταρκτική, ενισχύοντας έτσι την ασφάλεια των πληρωμάτων και την προστασία του περιβάλλοντος σε αυτές τις εξαιρετικά επικίνδυνες και ευαίσθητες περιοχές.

Παρόλα αυτά όμως, υπάρχει ξεκάθαρα πεδίο για περαιτέρω επανεξέταση ή βελτίωση στην σημερινή μορφή του κώδικα – τα αλιευτικά καθώς και τα πλοία κάτω από 500 κ.ο.χ. πιθανώς να συμπεριληφθούν στο μέλλον ενώ στον κώδικα δεν γίνεται καμία αναφορά για τον περιορισμό της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στις συγκεκριμένες περιοχές. Επίσης θέματα όμως η απαγόρευση απόρριψης θαλάσσιου έρματος και η απαγόρευση χρησιμοποίησης πετρελαίου μαζούτ ως καύσιμη ύλη για τα πλοία βρίσκονται μόνο στοPart B του κώδικα σαν ‘συστάσεις’, και όχι ως υποχρεωτικές- δεσμευτικές υποχρεώσεις.

Επομένως τα παραπάνω θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα έναυσμα για επανεξέταση του Πολικού Κώδικα – ο οποίος είναι άμεσα συνυφασμένος και με το μέλλον της εκμετάλλευσης των πολικών περιοχών.