Φανταστείτε μια Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού όπου οι σπουδαστές θα ήταν δώδεκα με δεκατέσσερις σε κάθε τάξη· όπου οι διαρροές, η μη ολοκλήρωση σπουδών και η… αδιαφορία των φοιτητών θα ήταν μηδαμινές· όπου οι υποψήφιοι θα γίνονται αποδεκτοί μετά από εξετάσεις και προφορική συνέντευξη. Μια δημόσια σχολή όπου οι σπουδαστές θα εκπαιδεύονταν σε σύγχρονα συστήματα, μηχανές και προσομοιωτές από έμπειρους ναυτικούς αλλά και από καταρτισμένους εκπαιδευτικούς. Το Βανκούβερ, στα δυτικά παράλια του Καναδά, αποτελεί παράδειγμα προς εξέταση για το πώς λειτουργούν οι δημόσιες ναυτικές ακαδημίες, χωρίς παρωπίδες και αγκυλώσεις.
του Ηλία Μπίσια
Η δημόσια ακαδημία, και πιο συγκεκριμένα το Marine Campus του British Columbia Institute of Technology, στην καρδιά του λιμένα του Βανκούβερ και δίπλα στη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη, δεν είναι η μόνη ναυτική ακαδημία της περιοχής. Η πολιτεία της Βρετανικής Κολομβίας διαθέτει τουλάχιστον τρεις ακόμα σχολές που εποπτεύονται αλλά και χρηματοδοτούνται από το κράτος. Σε ένα ιδανικό σημείο για τη λειτουργία μιας ναυτικής σχολής, οι σπουδαστές έχουν την ευκαιρία να φοιτούν σε μία από τις μητροπόλεις της σύγχρονης ναυτιλίας, σε ένα σύγχρονο και πρόσφατα χτισμένο campus, στην καρδιά του ναυτιλιακού cluster της μεγάλης ναυτόπολης.
Όπως σε όλες τις δημόσιες σχολές στη βόρεια Αμερική, αν και το κράτος υποστηρίζει τη λειτουργία τους και την τεχνολογική τους εξέλιξη, η φοίτηση δεν είναι δωρεάν, ενώ στη συγκεκριμένη ακαδημία δεν προσφέρεται στέγαση. Το πτυχίο (Diploma) είναι εφάμιλλο μιας ανώτερης τεχνικής σχολής και μέχρι σήμερα δεν εξισούται με πανεπιστημιακό BSc. Ωστόσο, η ποιότητα των μαθημάτων αντανακλά τις σύγχρονες απαιτήσεις, τις τεχνολογικές εξελίξεις και την πραγματικότητα της λειτουργικής διαχείρισης ενός σύγχρονου πλοίου.
Οι καθηγητές είναι τόσο πλοίαρχοι και μηχανικοί όσο και ακαδημαϊκοί δάσκαλοι, ορισμένοι μάλιστα με διδακτορικά. H φοίτηση είναι τέσσερα έτη, ενώ τουλάχιστον για 12 μήνες πρέπει ο σπουδαστής να ναυτολογηθεί και να ολοκληρώσει το εκπαιδευτικό μπάρκο, το οποίο μπορεί να μη συμπληρωθεί σε ένα ταξίδι, αλλά σε όλη τη διάρκεια των σπουδών, τμηματικά. Οι εξετάσεις επί πτυχίω συν-επιβλέπονται τόσο από τη σχολή όσο και από την αρμόδια διεύθυνση του υπουργείου, το Transport Canada. Με το υπάρχον σύστημα οι σπουδαστές μπορούν να ναυτολογηθούν όταν αποφοιτήσουν ή σε μικρής χωρητικότητας πλοία και σκάφη. Σε περίπτωση, όμως, που ένας σπουδαστής επιθυμεί να αποφοιτήσει ως ανθυποπλοίαρχος ή Γ΄ μηχανικός, τα εκπαιδευτικά μπάρκα πρέπει να είναι στο σύνολό τους τουλάχιστον 18 μηνών και να υποβληθεί σε εξετάσεις προκειμένου να πιστοποιηθεί από το Transport Canada.
Σε έναν ανοιχτό διάλογο του υπογράφοντος με σπουδαστές στις Σχολές Πλοιάρχων και Μηχανικών στις ολιγομελείς τάξεις, προσπαθήσαμε να «αποκρυπτογραφήσουμε» το πνεύμα των ναυτικών σπουδών στη συγκεκριμένη περιοχή, αλλά και τις προσδοκίες των νέων φερέλπιδων ναυτικών της Βρετανικής Κολομβίας. Σε ερώτησή μας σε τάξη της Σχολής Πλοιάρχων σχετικά με τη δημόσια εικόνα της ναυτιλίας, οι σπουδαστές απάντησαν ενδεικτικά: «Ο μέσος Καναδός δεν γνωρίζει τι είναι ναυτιλία. Δεν υπάρχει αρνητική εικόνα στην καναδική κοινωνία, απλώς οι Καναδοί δεν ξέρουν τη συγκεκριμένη βιομηχανία». Ένας σπουδαστής ανέφερε μάλιστα ότι όσοι κατάγονται από τον κεντρικό Καναδά δεν έχουν στην κυριολεξία ιδέα τι σημαίνει η ναυτιλία για την οικονομία της χώρας, ενώ για πολλούς η συγκεκριμένη βιομηχανία είναι τελείως άγνωστη: «Πολλοί νομίζουν ότι ναυτιλία είναι μόνο η ακτοπλοΐα και τα μικρά πλοία», αφού οι κάτοικοι στις κεντρικές και ηπειρωτικές επαρχίες της χώρας δεν έχουν δει ποτέ στη ζωή τους δεξαμενόπλοιο ή μεγάλης χωρητικότητας φορτηγό πλοίο. Χαρακτηριστική ήταν και η ιστορία που μας αφηγήθηκε ένας σπουδαστής σχετικά με την αντίδραση ενός φιλικού του προσώπου όταν του ανακοίνωσε ότι θέλει να γίνει ναυτικός σε ποντοπόρο πλοίο: «You can do that? (Μπορείς να το κάνεις αυτό;)» δήλωσε με έκπληξη και απορία, επιβεβαιώνοντας ότι η πλειονότητα δεν γνωρίζει τι είναι το ποντοπόρο πλοίο αλλά και σε ποιες περιοχές ταξιδεύει.
Το 30% των σπουδαστών με τους οποίους συνομιλήσαμε στις τάξεις προέρχονται από ναυτικές οικογένειες, αλλά δεν είναι μόνο η θαλασσινή παράδοση που τους προέτρεψε να γίνουν ναυτικοί. «Πώς να μη γίνουμε ναυτικοί, αφού η θάλασσα είναι ακριβώς μπροστά μας;» τόνισε χαρακτηριστικά ένας από τους σπουδαστές, που κατάγεται από την πόλη του Βανκούβερ, ενώ ένας νεαρός δόκιμος μηχανικός συμπλήρωσε: «Είναι επάγγελμα που θέλει μυαλό και… χέρια. Τι καλύτερο να επιλέξω ως εργασία;». Τα οικονομικά κριτήρια είναι ωστόσο το πιο σημαντικό κίνητρο. Ένας μάλιστα από τους συνομιλούντες σπουδαστές, με πτυχίο μουσικής, αποφάσισε για λόγους οικονομικούς να γίνει ναυτικός και δεν δίστασε να αλλάξει σε ηλικία 26 ετών παντελώς την καριέρα του.
Σε αντίθεση με τους περισσότερους σπουδαστές στις ΗΠΑ με τους οποίους είχαμε συνομιλήσει σε επίσκεψή μας στη Νέα Υόρκη και στο Σαν Φρανσίσκο πριν από αρκετά χρόνια, οι συγκεκριμένοι σπουδαστές γνώριζαν όχι μόνο την Ελλάδα αλλά και τον ρόλο της ναυτιλίας της, και όλοι θα ήθελαν να μάθουν περισσότερα, ειδικά για το σύστημα εκπαίδευσης στη χώρα μας. Αρκετοί εξέφρασαν το παράπονο ότι δεν τους προτιμούν οι αλλοδαπές εταιρείες ως δοκίμους και αναγκάζονται να «αρκεστούν» στα εκπαιδευτικά τους μπάρκα στις τοπικές ακτοπλοϊκές εταιρείες. «Να ταξιδέψω θέλω σε όλο τον κόσμο, γι’ αυτό προτίμησα να γίνω ναυτικός», μας είπε χαρακτηριστικά νέος σπουδαστής που θα ήθελε να ταξιδέψει ως δόκιμος και σε ελληνικό πλοίο.
Η πλειονότητα των φοιτητών επιθυμούν να σταδιοδρομήσει σε τάνκερ ή κρουαζιερόπλοια, αλλά γνωρίζουν ότι μετά τα 30 θα είναι περιζήτητοι στα πλοία εσωτερικών γραμμών της χώρας τους. «Ίσως γι’ αυτό δεν υπάρχει πρόθεση εκ μέρους πολλών εταιρειών να μας ναυτολογήσουν ως δοκίμους, αφού γνωρίζουν ότι αργά ή γρήγορα θα προτιμήσουμε να είμαστε κοντά στο σπίτι μας», εξομολογήθηκε με κάθε ειλικρίνεια νεαρός σπουδαστής σε μία από τις τάξεις που επισκεφτήκαμε.
Αν και η σχολή δεν έχει στρατιωτικό χαρακτήρα, όλοι οι νέοι ήταν ένστολοι. Οι καθηγητές μάς ανέφεραν ότι υπάρχει αυστηρή πειθαρχία και όλοι οι νεοεισακτέοι υπογράφουν μια «δέσμευση» ως προς την ένδυση και τη διαγωγή τους μέσα στη σχολή. Οι σπουδαστές ήταν μάλλον υποστηρικτικοί ως προς αυτόν τον «χαρακτήρα» της σχολής, ενώ τόνισαν ότι σαφώς υπάρχει αυξημένη πειθαρχία, αλλά όχι ένα αυστηρό στρατιωτικό μοντέλο διοίκησης όπως σε άλλες χώρες, εννοώντας τις ΗΠΑ: «Είναι καλύτερος, πάντως, αυτός ο τρόπος φοίτησης και υπάρχει μεγαλύτερη ευκολία, αφού δεν χρειάζεται να χάνουμε χρόνο κάθε πρωί με το τι θα φοράμε», σχολίασε ένας εκ των νέων με τους οποίους συζητήσαμε.
Από τις επισκέψεις των συντακτών των Ναυτικών Χρονικών εδώ και είκοσι έτη, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, εντυπωσιαστήκαμε με την ποιοτική διαφοροποίηση των σπουδαστών στη συγκεκριμένη σχολή του Καναδά: ευπαρουσίαστοι, σοβαροί, ευγενικοί, με άνεση στην επικοινωνία και με ενδιαφέρον για διάλογο και για διεθνή ενημέρωση. Ως εκ τούτου, μας προβλημάτισε το σύστημα ή μάλλον το κριτήριο επιλογής στις αντίστοιχες σχολές της γηραιάς ηπείρου.
Η επίσκεψή μας στις τάξεις, όπου είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε με το σύνολο ενός τμήματος και όχι με «επιλεγμένους και εκλεκτούς», όπως συνήθως γίνεται σε επισκέψεις μας σε άλλες σχολές, ενδυνάμωσε την πεποίθησή μας ότι οι συγκεκριμένες ακαδημίες δεν πρέπει να απαιτούν μόνο κριτήρια γραπτών εισαγωγικών εξετάσεων, αλλά και κάποιου άλλου συστήματος «φιλτραρίσματος». Ο ενδιαφερόμενος μαθητής που θέλει να σταδιοδρομήσει μετέπειτα ως αξιωματικός ΕΝ για το καναδικό σύστημα, πρέπει να έχει συνομιλήσει σε συνέντευξη με τους μελλοντικούς δασκάλους του, προκειμένου να γνωρίζει τις πραγματικές συνθήκες στις οποίες θα κληθεί να δουλέψει, αλλά και να κατανοήσει από μικρή ηλικία τα ταλέντα και τις γνώσεις που απαιτούνται. Ειδάλλως, η διαρροή θα είναι πάντα τεράστια και η ποιοτική προσέλκυση σχετικά προβληματική. Στον Καναδά, μέσω των συνεντεύξεων, ο αριθμός των φοιτητών εισαγωγής είναι μικρός, αλλά η μετέπειτα εγκατάλειψη των σπουδαστών και η διαρροή από το ναυτικό επάγγελμα απειροελάχιστη.
Απόσπασμα από τo άρθρο, με τίτλο «Το καναδικό παράδειγμα για τη ναυτική εκπαίδευση: Στολές, πειθαρχία αλλά και σύγχρονη επιμόρφωση στην καρδιά του Βανκούβερ», Ναυτικά Χρονικά, Αύγουστος- Σεπτέμβριος 2018, σ. 74
