Η προσφορά της μεγάλης και ιστορικής ελληνικής ναυτιλιακής οικογένειας Πατέρα στην κοινωνική ζωή της χώρας υπήρξε και συνεχίζει να είναι σημαντική. Για πολλούς Έλληνες πλοιοκτήτες από τη διάσπαρτη πόλη του Αιγαίου και του Ιονίου η στάση ζωής τους διαπνεόταν από τις ιδέες της πρόνοιας και της προσφοράς προς την πατρίδα.
Ποιά είναι όμως η πολυσχιδής αγαθοεργή δράση του Ιδρύματος του Εθνικού Ευεργέτου Ιωάννου Διαμαντή Πατέρα;
«Οι γονείς μου με δίδαξαν ότι τα χρήματα που κερδίζουμε στη ζωή είναι δανεικά και πρέπει να τα επιστρέφουμε στην κοινωνία και στους ανθρώπους του μόχθου, που έχουν ανάγκη βοηθείας». Η ρήση αυτή του Ιωάννη Διαμαντή Πατέρα, του μεγάλου εθνικού ευεργέτη και ενός από τους σημαντικότερους Έλληνες πλοιοκτήτες με καταγωγή από τον ιστορικό ναυτότοπο των Οινουσσών, συμπυκνώνει τη φιλοσοφία του για τη σημασία της πρόνοιας, της αλληλεγγύης και της προσφοράς προς την πατρίδα και το κοινωνικό σύνολο.
Αυτές οι αρχές συνεχίζουν να εμπνέουν και να καθοδηγούν μέχρι σήμερα τα μέλη της οικογένειας του Διαμαντή και της Καλλιόπης Πατέρα, που έχουν επιφορτιστεί με τη διατήρηση του κοινωφελούς έργου του Ι. Δ. Πατέρα τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και στη γενέθλια γη της οικογένειας. Όπως έγραφαν τα Ναυτικά Χρονικά: «Ο ναυτικός πλούτος εις την υπηρεσίαν των πολλών διά την προαγωγήν της κοινωνικής αλληλεγγύης, την ανακούφισιν των πασχόντων και ενδεών».
Ο Ιωάννης Διαμαντή Πατέρας γεννήθηκε το 1898 στις Οινούσσες. Θα λάβει τα στοιχειώδη γράμματα στη γενέτειρά του και κατόπιν θα φοιτήσει στο Γυμνάσιο της Χίου. Θα παρακολουθήσει εμπορικά μαθήματα σε Λονδίνο και Μασσαλία και σε ηλικία 21 ετών θα λάβει δίπλωμα πλοιάρχου. Το 1930 θα νυμφευθεί την Ευγενία το γένος Κωστή Π. Λαιμού και το 1937 θα εγκατασταθεί στο Λονδίνο, ιδρύοντας το γραφείο Lemos and Pateras Ltd. μαζί με τους Γιώργη Χρ. Λαιμό, Σπύρο Αντ. Λαιμό και Δημήτριο Αναστ. Πατέρα.
Ορόσημο θα αποτελέσει η ίδρυση το 1951 στο Λονδίνο του γραφείου Diamantis Pateras Ltd., από τον Ιωάννη Δ. Πατέρα σε συνεργασία με τους αδελφούς του Πανάγο, Παντελή, Στέφανο, Κωνσταντίνο και Νίκο, ενός από τα ισχυρότερα ναυτιλιακά γραφεία του City. Ο καπετάν Γιάννης θα διατελέσει γενικός διευθυντής μέχρι τον Ιανουάριο του 1979, οπότε και αποχώρησε από την ενεργό δράση.
Ο καπετάν Γιάννης, πέρα από την επιτυχή σταδιοδρομία του στο ναυτιλιακό επιχειρείν, ασπάστηκε τα ιδεώδη της αγαθοεργίας και, διατηρώντας πάντοτε χαμηλούς τόνους, προσέφερε πολλά στον τομέα της κοινωνικής και ανθρωπιστικής πρόνοιας.
Ακολουθώντας τη διδαχή και το παράδειγμα των γονιών του και με τη συνεργασία των αδελφών του, καθώς και νεότερων μελών της οικογένειας, θα αναδειχθεί σε έναν εκ των μεγαλύτερων τοπικών αλλά και εθνικών ευεργετών της Ελλάδας.
Συγκεκριμένα, με δωρεά του καπετάν Γιάννη και των αδελφών του:
– Το 1951 θα ανεγερθεί το κτίριο των Εκπαιδευτηρίων Οινουσσών «Διαμαντή και Καλλιόπης Πατέρα», στο οποίο θα στεγαστεί και θα λειτουργήσει το Ναυτικό Γυμνάσιο Οινουσσών.
– Το 1972 θα ανεγερθεί το Πρότυπο Μαθητικό Οικοτροφείο Οινουσσών.
– Το 1982 θα υλοποιηθεί η δωρεά του επιβατηγού σκάφους «Οινούσσαι ΙΙ», που εξυπηρετούσε έως το 2007 την ακτοπλοϊκή σύνδεση Οινουσσών-Χίου.
Άξια αναφοράς είναι και η αποφασιστική συμβολή του καπετάν Γιάννη και των αδελφών του στην οικοδόμηση το 1958, με πρωτοβουλία του Συνδέσμου Ναυτιλίας και Παιδείας Οινουσσών, του κτιρίου του Μαθητικού Οικοτροφείου, το οποίο, αφού λειτούργησε σε αυτό από το 1958 έως το 1965 το Οικοτροφείο του Ναυτικού Γυμνασίου, στη συνέχεια διατέθηκε με ενοικίαση αορίστου διαρκείας στο Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας και εκεί λειτουργεί μέχρι και σήμερα η Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού Οινουσσών.
Παράλληλα, με αποκλειστική χορηγία του καπετάν Γιάννη:
– Το 1977 θα διατεθεί στο Πολεμικό Ναυτικό το αρματαγωγό «Οινούσσαι».
– Επίσης, το 1977 θα εγκαινιαστεί το 1ο Δημοτικό Σχολείο της Χίου.
– Θα ανεγερθεί η ομώνυμη πτέρυγα στο Θεραπευτήριο «Ευαγγελισμός» για δωρεάν περίθαλψη των Ελλήνων ναυτικών. Ο θεμέλιος λίθος της πτέρυγας μπήκε στις 18 Ιουλίου 1977 από τον τότε πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Τσάτσο και τα εγκαίνιά της έγιναν στις 12 Οκτωβρίου 1983. Στην πτέρυγα Ι. Δ.
Πατέρα έχουν νοσηλευτεί έως σήμερα σχεδόν 24.000 ναυτικοί και μέλη των οικογενειών τους.
Ωστόσο, ο καπετάν Γιάννης, έχοντας υψηλή αίσθηση του καθήκοντος του κοινωνικού χρέους προς τις μελλοντικές γενιές των Ελλήνων, συνέλαβε την ιδέα της σύστασης τριών ιδρυμάτων. Μέσω αυτών επεδίωκε να διασφαλιστεί η διαρκής βοήθεια προς ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες, καθώς και να υποστηριχτούν η ναυτιλία και η παιδεία.
Συγκεκριμένα:
– Το 1970 ιδρύει το «Ίδρυμα Γαμήλιων Δώρων», με σκοπό τη χορήγηση γαμήλιων δώρων σε ορφανές πατρός, άπορες θυγατέρες των οποίων ο πατέρας, ναυτικός στο επάγγελμα, απεβίωσε.
– Το 1975 ιδρύει το «Οινουσσιακόν Ίδρυμα», με σκοπό την απονομή χρηματικών βραβείων σε μαθητές των εκπαιδευτηρίων και των σχολών που λειτουργούν στις Οινούσσες, συμπεριλαμβανομένης της ΑΕΝ. Επίσης, προσφέρει οικονομική ενίσχυση στο Πρότυπο Μαθητικό Οικοτροφείο Οινουσσών.
– Το 1977 ιδρύει το «Παγχιακόν Ίδρυμα Υποτροφιών Εσωτερικού-Εξωτερικού». Σκοπός του η χορήγηση υποτροφιών σε αποφοίτους των λυκείων του νομού Χίου για τη συνέχιση των πανεπιστημιακών τους σπουδών στο εσωτερικό και σε επιστήμονες Χίους για μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό.
Τα Ιδρύματα του Ιωάννη Διαμαντή Πατέρα στη σχεδόν πεντηκονταετή λειτουργία τους έχουν να επιδείξουν σημαντικό έργο προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο.
– Έχουν ενισχύσει οικονομικά περί τις 3.200 θυγατέρες ναυτικών.
– Έχουν χορηγήσει χρηματικά βραβεία σε περισσότερους από 2.300 μαθητές σχολείων των Οινουσσών.
– Έχουν χορηγήσει σχεδόν 2.000 υποτροφίες για πανεπιστήμια εσωτερικού, αλλά και για μεταπτυχιακές σπουδές στο εξωτερικό.
– Έχουν ενισχύσει οικονομικά το Πρότυπο Μαθητικό Οικοτροφείο Οινουσσών, το οποίο έχει φιλοξενήσει έως σήμερα περισσότερους από 2.000 οικοτρόφους μαθητές από όλη την Ελλάδα. Αυτή η πολυσχιδής προσφορά του Ιωάννη Διαμαντή Πατέρα ώθησε την ελληνική πολιτεία και την Ακαδημία Αθηνών να τον κατατάξουν στη χορεία των μεγάλων εθνικών ευεργετών.
Ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος εν μέσω μελών οικογένειας ευεργετών και θυγατέρων ναυτικών, που παρέλαβαν γαμήλιο δώρο (2010)
Οδεύοντας όμως προς την τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα, τα ιδρύματα του Ιωάννου Διαμαντή Πατέρα εισέρχονται σε νέα εποχή. Από τη συνομιλία της δημοσιογραφικής ομάδας των Ναυτικών Χρονικών με τον κ. Στέφανο Διαμαντή Πατέρα, πρόεδρο του Ιδρύματος Ι. Δ. Πατέρα, προέκυψε ότι έχει δρομολογηθεί η συγχώνευση των τριών ιδρυμάτων σε ένα, που θα ονομάζεται «Ίδρυμα Εθνικού Ευεργέτου Ιωάννου Διαμαντή Πατέρα». Σύμφωνα με τον κ. Πατέρα, το ίδρυμα θα συνεχίσει να επιτελεί το έργο του όπως το είχε οραματιστεί ο ιδρυτής του.
Η φιλοδοξία ωστόσο είναι «οι στόχοι να διευρυνθούν» και να καλύψουν όσο το δυνατόν περισσότερες ανάγκες, με δεδομένες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει η ελληνική κοινωνία σε αυτή την εποχή της κρίσης. Άλλωστε, όπως σημείωσε ο ίδιος, είναι θετική η ανταπόκριση του τοπικού πληθυσμού στις δράσεις και στις πρωτοβουλίες του ιδρύματος, γεγονός που καταδεικνύει το πόσο πολύτιμη είναι η προσφορά και η χρησιμότητά του στην τοπική, και όχι μόνο, κοινωνία.
Στη συγκεκριμένη συζήτησή ετέθη και το ζήτημα της λειτουργίας της Πτέρυγας του Ιωάννου Διαμαντή Πατέρα στον «Ευαγγελισμό». Πιο συγκεκριμένα, ο κ. Στέφανος Πατέρας, ως εκπρόσωπος του ευεργέτη, ανέφερε ότι τα τελευταία χρόνια μοιάζει να φθίνει ο αρχικός χαρακτήρας της πτέρυγας, που αφορούσε αποκλειστικά περίθαλψη Ελλήνων ναυτικών. Για τον συνομιλητή μας, «η Πτέρυγα Ιωάννου Διαμαντή Πατέρα θα πρέπει να ξαναβρεί τον αρχικό της χαρακτήρα και να ξανασυνδεθεί με τους ναυτικούς και το όραμα του δωρητή της».
Τέλος, ο κ. Πατέρας αναφέρθηκε με ζέση και στην πατρίδα του, τις Οινούσσες, και στο όραμά του «να γίνει η Αιγνούσα κέντρο ναυτικής εκπαίδευσης». Στις Οινούσσες λειτουργεί ανελλιπώς από το 1965 η ΑΕΝ Οινουσσών, από την οποία έχουν αποφοιτήσει έως σήμερα σχεδόν 10.000 στελέχη, που υπηρέτησαν και υπηρετούν την ελληνική ναυτιλία. Η αναβάθμιση των κτιριακών εγκαταστάσεων της ΑΕΝ, σε συνδυασμό με την ύπαρξη των κτιρίων του Οικοτροφείου και των Εκπαιδευτηρίων Οινουσσών, καθώς και του σύγχρονου Αθλητικού Κέντρου (Σταδίου), θα μπορούσε να αναδείξει τις Οινούσσες, αυτόν τον μεγάλο ναυτότοπο της Ευρώπης, σε ένα πρότυπο κέντρο ναυτικής εκπαίδευσης εντός αλλά και εκτός Ελλάδος.
Απόσπασμα από την παρουσίαση του Ιδρύματος Ιωάννου Δ. Πατέρα όπως φιλοξενήθηκε στις σελίδες των Ναυτικών Χρονικών, Μάρτιος 2018, σελ: 42
