H πολυσχιδής αγαθοεργός δράση μιας από τις μεγαλύτερες μορφές της παγκόσμιας ναυτιλίας, του Πελοποννήσιου Καπετάν Ιωάννη Σ. Λάτση, είναι αδιαμφισβήτητη. Το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση και το Πλωτό Μουσείο Νεράιδα συνεχίζουν την κληρονομιά και την αφοσίωση του Καπετάν Γιάννη στην πραγματοποίηση κοινωφελών έργων.
Ο Γιάννης Λάτσης γεννήθηκε το 1910 στο Κατάκολο του νομού Ηλείας. Ήταν το έκτο από τα εννέα παιδιά του Σπύρου και της Αφροδίτης Λάτση. Προερχόμενος από φτωχή οικογένεια, αναγκάστηκε να δουλέψει από πολύ μικρή ηλικία, κυρίως σε εργασίες στο λιμάνι του Κατακόλου ως λιμενεργάτης. Το λιμάνι του Κατακόλου εκείνη την εποχή είχε αρκετή κίνηση από εμπορικά πλοία, που μετέφεραν αγροτικά προϊόντα της περιοχής, κυρίως σταφίδα, προς τα λιμάνια της δυτικής Ευρώπης, αλλά και από κρουαζιερόπλοια που αποβίβαζαν επιβάτες προκειμένου να επισκεφτούν τον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Ολυμπίας.
Η επιχειρηματική δράση και το κοινωφελές έργο του Καπετάν Γιάννη
Η πορεία του στον χώρο των επιχειρήσεων, από τα τέλη της δεκαετίας του 1920 έως και τα μέσα της δεκαετίας του 1990, χαρακτηρίζεται από την ενασχόλησή του με το εμπόριο, αρχικά σταφίδας και αγροτικών προϊόντων και στη συνέχεια βιομηχανικών αγαθών, πετρελαίου και πετρελαιοειδών. Για περίπου τρεις δεκαετίες, από τα μέσα της δεκαετίας του 1940 έως και τη δεκαετία του 1970, δραστηριοποιείται στην ακτοπλοΐα, με τη δρομολόγηση έξι πλοίων στη γραμμή του Αργοσαρωνικού, και στην επιβατηγό ναυτιλία, με τη μεταφορά κυρίως προσκυνητών από χώρες με μουσουλμανικούς πληθυσμούς, όπως η Λιβύη, η Αλγερία και η Τυνησία, στην Τζέντα, στο πλαίσιο του ετήσιου προσκυνήματός τους στη Μέκκα. Η αγορά του πρώτου φορτηγού πλοίου το 1955 και του πρώτου δεξαμενόπλοιου το 1958 σηματοδοτεί την ένταξή του στον κόσμο της εμπορικής ποντοπόρου ναυτιλίας. Οι θαλάσσιοι δρόμοι που καλύπτει αρχικά ο εμπορικός του στόλος περιορίζονται κυρίως στην ανατολική Μεσόγειο, με τον μεγαλύτερο όγκο των συναλλαγών του να εντοπίζεται στην Αίγυπτο και να φτάνει έως το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου και ίδρυσε τα πρώτα του γραφεία εξωτερικού.
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960, ο στόλος του εξαπλώνεται τόσο σε αριθμό πλοίων και σε χωρητικότητα όσο και γεωγραφικά, αφού πλέον οι συναλλαγές του εκτείνονται σε παγκόσμιο επίπεδο, επικουρούμενες από τα γραφεία-δορυφόρους που ιδρύει σε πόλεις με εμπορικό και επενδυτικό ενδιαφέρον για την εποχή, όπως η Βηρυτός, το Τόκιο, η Νέα Υόρκη, το Παρίσι κ.ά. Στο ξεκίνημα της δεκαετίας του 1970 ξεκινά η κατασκευή του διυλιστηρίου της «Πετρόλα Ελλάς» στην Ελευσίνα, γεγονός που σηματοδοτεί την ένταξή του ταυτόχρονα σε δύο επιχειρηματικούς τομείς, εκείνον της βιομηχανίας πετρελαίου και εκείνον των κατασκευών, δραστηριότητες οι οποίες θα συνεχιστούν και στο βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας έως και τα μέσα της δεκαετίας του 1990, με εκτεταμένα έργα υποδομής, τα οποία αναλαμβάνει η εταιρεία του Petrola International. Τέλος, η ενασχόλησή του με τον χώρο των τραπεζών ξεκινά το 1980 ως παράπλευρη και περιορισμένη δραστηριότητα, η οποία θα αναπτυχθεί περισσότερο στην πορεία των επόμενων ετών, με την απόσυρσή του από την ενεργό δράση και την απελευθέρωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Η επιχειρηματική δράση του Ιωάννη Σ. Λάτση συνοδεύτηκε από πολυάριθμες κοινωφελείς πρωτοβουλίες, ο τρόπος υλοποίησης των οποίων διέφερε αναλόγως των συνθηκών και των απαιτήσεων. Μία από τις πρώτες συντονισμένες ενέργειές του ήταν η σύσταση, το 1967, του Ιδρύματος Υποτροφιών Ηλείων Ιωάννη Σ. Λάτση, με σκοπό την παροχή βοήθειας σε φοιτητές της ιδιαίτερης πατρίδας του. Επιθυμώντας να ενισχύσει τον τομέα της επιστημονικής έρευνας, το 1975 ίδρυσε το Fondation Latsis Internationale, ένα κοινωφελές μη κερδοσκοπικό ίδρυμα με έδρα τη Γενεύη, το οποίο απονέμει ετησίως χρηματικά βραβεία σε επιστήμονες και ερευνητικές ομάδες σε αναγνώριση της εξαίρετης και καινοτόμου συνεισφοράς τους σε επιλεγμένα επιστημονικά πεδία. Από το 1991 έως το 2012, το Ίδρυμα Αποκαταστάσεως Ομογενών Εξ Αλβανίας, που συστάθηκε από τον ίδιο, φιλοξένησε και εκπαίδευσε περισσότερους από 1.000 Έλληνες ομογενείς εξ Αλβανίας, συμβάλλοντας καθοριστικά στην αναβάθμιση του βιοτικού τους επιπέδου αλλά και στην επαγγελματική τους αποκατάσταση.
Παράλληλα, η προσφορά του ήταν εκτεταμένη και σε περιπτώσεις έκτακτων καταστάσεων. Έτσι, παρείχε σημαντική οικονομική βοήθεια κατά τους σεισμούς που έπληξαν την περιοχή της Καλαμάτας το 1986, φιλοξενώντας σε δικό του κρουαζιερόπλοιο περισσότερους από 1.000 άστεγους επί δύο χρόνια και προσφέροντας στο ελληνικό Δημόσιο εργοστάσιο κατασκευής προκατασκευασμένων σπιτιών. Τη βοήθειά του προσέφερε και κατά τους σεισμούς που έπληξαν τον Πύργο Ηλείας το 1988 και το 1993, τα Γρεβενά το 1995 και την Αθήνα το 1999. Επιπλέον, στήριξε το ελληνικό κράτος μέσω δωρεών για τον επιχειρησιακό και λειτουργικό εξοπλισμό του Πυροσβεστικού Σώματος, της Ελληνικής Αστυνομίας και του Ελληνικού Υπουργείου Δημόσιας Τάξης. Η ευαισθησία του για τους Έλληνες ναυτικούς και τις οικογένειές τους εκφράστηκε μέσα από μεγάλου ύψους δωρεές στο Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο και στην Πανελλήνια Ναυτική Ομοσπονδία.
Το 1995 παραδόθηκε στη διοίκηση του Κολλεγίου Αθηνών το κτιριακό συγκρότημα του Λάτσειου Διδακτηρίου, συνολικής έκτασης 10.000 τ.μ., που χρηματοδοτήθηκε πλήρως από τον Γιάννη Λάτση. Το 1999 ξεκίνησε η κατασκευή του Λάτσειου Κέντρου Εγκαυμάτων, ενός εξειδικευμένου κέντρου περίθαλψης εγκαυματιών, το οποίο παραδόθηκε πλήρως εξοπλισμένο στο ελληνικό Δημόσιο το 2005, δύο χρόνια μετά τον θάνατό του, και εντάχθηκε στο Γενικό Νοσοκομείο Ελευσίνας «Θριάσιο». Τέλος, η κοινωφελής προσφορά του επεκτάθηκε και σε πλήθος μεμονωμένων χειρονομιών αλληλεγγύης προς τους συνανθρώπους του που βρίσκονταν σε ανάγκη.
Για τη συνολική προσφορά του τιμήθηκε, μεταξύ άλλων, με τον Χρυσό Σταυρό της Χιλιετηρίδος του Αγίου Όρους από τον Πατριάρχη Αθηναγόρα το 1963, με το Ανώτατο Παράσημο του Τάγματος του Φοίνικος από τον βασιλέα Παύλο το 1965, με τον Βαθμό του Ανωτέρου Ταξιάρχου από τον Πατριάρχη Αντιοχείας το 1976, με το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών το 1989 και με τον Χρυσό Σταυρό από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο το 1995.
Το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση
Το 2005 αποφασίζεται η δημιουργία του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση, ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού με σκοπό τη συνέχιση της κληρονομιάς και της αφοσίωσης του Καπετάν Γιάννη στην πραγματοποίηση κοινωφελών έργων.
Το Ίδρυμα σχεδιάζει, διαχειρίζεται και χρηματοδοτεί προγράμματα τα οποία καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα τομέων, όπως η εκπαίδευση, η επιστήμη, οι τέχνες και ο πολιτισμός, καθώς και η κοινωνική πρόνοια και ανάπτυξη, στηρίζοντας συνεργασίες με φορείς της κοινωνίας των πολιτών, όπως και με κομβικής σημασίας οργανισμούς των πεδίων αυτών.
Η προσέγγιση του Ιδρύματος στη διαδικασία χρηματοδότησης θέτει ως προτεραιότητα την άμεση ανακούφιση των ευπαθών κοινωνικά ομάδων, τη βελτίωση των υποδομών, την ενδυνάμωση των ΜΚΟ, την ανάπτυξη των κοινωνικών δομών, την επιβράβευση της ακαδημαϊκής και ερευνητικής παραγωγής, και την ανάδειξη του πολιτιστικού πλούτου της Ελλάδας.
Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, κατά το έτος 2017, το Ίδρυμα είχε την τιμή να συνεργαστεί με 169 φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών, να υποστηρίξει πλήθος πρωτοβουλιών και να συνεχίσει την υλοποίηση των ετήσιων προγραμμάτων που το ίδιο σχεδιάζει και προκηρύσσει κάθε χρόνο.
Ευάλωτες κοινωνικά ομάδες, μαθητές και μαθήτριες όλων των βαθμίδων, νέοι ερευνητές και ερευνήτριες, αλλά και ανερχόμενοι πολιτιστικοί διαχειριστές, διαμορφώνουν το ψηφιδωτό των 110.000 ατόμων που ωφελήθηκαν από τις δράσεις που χρηματοδότησε το Ίδρυμα τη χρονιά που πέρασε.
Για καλύτερη επισκόπηση των δραστηριοτήτων του Ιδρύματος, επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του: latsis-foundation.org.
Το Πλωτό Μουσείο Νεράιδα
Το Πλωτό Μουσείο Νεράιδα
Διαφοροποιημένο σκέλος δραστηριοτήτων του Ιδρύματος αποτελεί το Πλωτό Μουσείο Νεράιδα, που βρίσκεται στη Μαρίνα Φλοίσβου και λειτουργεί με ελεύθερη είσοδο για το κοινό.
Το Πλωτό Μουσείο Νεράιδα άνοιξε τις πύλες του για το κοινό το καλοκαίρι του 2013, με την ένταξή του στο ελληνικό νηολόγιο και την αναβίωση του παραδοσιακού του δρομολογίου. Εκτός από τους αλλοτινούς τακτικούς του προορισμούς, το Μουσείο έχει επισκεφτεί το Ναύπλιο, το Λεωνίδιο και τη Μαρίνα Ζέας στον Πειραιά. Η μόνιμη θέση ελλιμενισμού του βρίσκεται στη Μαρίνα Φλοίσβου και μέχρι σήμερα έχει δεχτεί περισσότερους από 55.000 επισκέπτες.
Η μπάντα του Δήμου Πειραιά μπροστά στο Πλωτό Μουσείο Νεράιδα, κατά την τελετή έναρξης των Ημερών Θάλασσας
Το μουσείο, που εντάσσεται στις ευρύτερες δραστηριότητες του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση, φιλοξενεί δύο βασικές αφηγήσεις: την επιχειρηματική ιστορία του ιδιοκτήτη και την ιστορία του ίδιου του πλοίου, δοσμένες μέσα από φωτογραφίες, αντικείμενα, οπτικοακουστικό υλικό, έγγραφα και άλλα ιστορικά τεκμήρια. Η έκθεση αναπτύσσεται στην κυρίως αίθουσα και στους πλευρικούς διαδρόμους, με ελεύθερη είσοδο για το κοινό. Παράλληλα, υλοποιούνται ειδικές ξεναγήσεις σε ομάδες επισκεπτών κατόπιν αιτήματος, αλλά και το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Ταξιδεύοντας με το Νεράιδα: ένα παιχνίδι εν πλω», που απευθύνεται σε παιδιά 6-12 ετών και στόχο έχει τη γνωριμία τους με την ιστορία του πλοίου, τη ναυτική ιστορία της χώρας και τις έννοιες του ταξιδιού στον χώρο και στον χρόνο. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα πραγματοποιείται δωρεάν, είτε για σχολικές τάξεις είτε για μεμονωμένες συμμετοχές παιδιών.
Περισσότερες πληροφορίες για το Πλωτό Μουσείο Νεράιδα μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του μουσείου neraida.org.
Απόσπασμα από την παρουσίαση του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση, Ναυτικά Χρονικά, Αύγουστος- Σεπτέμβριος 2018, σ. 78
