Των Ηλία Μπίσια και Χάρη Παππά
Η Ναυτική Ακαδημία-Σχολή Πλοιάρχων του Norwegian University of Science and Technology (NTNU) βρίσκεται στα προάστια της πόλης Ålesund, τη μητρόπολη της νορβηγικής ναυτιλιακής συστάδας στον Ατλαντικό, και αποτελεί λαμπρό παράδειγμα του πώς ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα μπορεί να αφουγκραστεί τις ανάγκες της αγοράς και να προσαρμοστεί, εγκαίρως, στη νέα εποχή.
Η Ναυτική Ακαδημία στεγάζεται στο Norwegian Maritime Centre, ένα πολυώροφο και σύγχρονο κτίριο, που αποτελεί ‒πνευματικά και πρακτικά‒ ένα από τα σημαντικότερα ναυτιλιακά cluster της Νορβηγίας. Αξιοσημείωτο είναι μάλιστα το γεγονός πως στο ίδιο κτίριο όπου στεγάζονται οι αίθουσες διδασκαλίας, αλλά και οι πέντε ‒κορυφαίας τεχνολογίας‒ προσομοιωτές της σχολής, διαθέτουν γραφεία πολλές από τις εταιρείες-κολοσσούς του νορβηγικού ναυτιλιακού cluster, όπως οι Rolls Royce, Inmarsat, SINTEF κ.ά. Αξίζει μάλιστα να αναφερθεί πως η πλειονότητα των προσομοιωτών και άλλων εκπαιδευτικών συστημάτων αποτελούν παραχώρηση των ίδιων εταιρειών-κατασκευαστών, με σκοπό να γνωστοποιούν σε όλους τους σπουδαστές, αλλά και στους πολυάριθμους επισκέπτες της σχολής, τα τεχνολογικά επιτεύγματά τους, δίνοντας ταυτόχρονα τη δυνατότητα στους φερέλπιδες πλοιάρχους ΕΝ να εκπαιδεύονται στις νέες τεχνολογίες και στα συστήματα που διατίθενται πλέον στα (υπερ)σύγχρονα πλοία.
Η φιλοσοφία της σχολής
Η Ακαδημία προσανατολίζεται αποκλειστικά στη δημιουργία ικανών αξιωματικών ΕΝ, απαλλάσσοντας την εκπαιδευτική διαδικασία από στερεότυπες αντιλήψεις. Όπως επισημαίνει ο επικεφαλής του τμήματος Ocean Operations and Civil Engineering του NTNU, καθ. Hans Petter Hildre: «Υπάρχουν πολλών ειδών πανεπιστήμια. H επιλογή μας στο NTNU είναι να υπηρετούμε τη βιομηχανία». Είναι άλλωστε εμφανές πως στην Ακαδημία η έμφαση δίνεται στην τεχνική εκπαίδευση και κατάρτιση, ενώ οι καθηγητές προέρχονται, κατά κύριο λόγο, από την αγορά εργασίας. Οι περισσότεροι καθηγητές μάλιστα δεν διαθέτουν διδακτορικά, τα οποία δεν θεωρούνται απαραίτητα. Όπως χαρακτηριστικά επεσήμανε ο καθ. Hildre: «Υπάρχει πληθώρα διαθέσιμων ερευνητών. Ναυτοδιδασκάλους και στελέχη από την αγορά χρειαζόμαστε ως καθηγητές».
Η γεωγραφική και πνευματική εγγύτητα στις εταιρείες του ναυτιλιακού cluster συμβάλλει ακόμα περισσότερο στη διαμόρφωση αυτής της φιλοσοφίας, ενώ χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το γεγονός ότι οι φοιτητές του NTNU πρέπει, για την ολοκλήρωση του προγράμματος σπουδών τους, να συγγράψουν πτυχιακή εργασία η οποία θα αφορά μία από τις εταιρείες-μέλη του cluster.
Η σχολή παραμένει ανοιχτή 24/7, 365 ημέρες τον χρόνο, προκειμένου να υποδέχεται τους σπουδαστές ανά πάσα στιγμή αυτοί θελήσουν να μελετήσουν ή να εξασκηθούν στους προσομοιωτές. Οι σπουδαστές της σχολής παρακινούνται να την επισκέπτονται καθημερινά, είτε έχουν μαθήματα είτε όχι, όπως μας ενημέρωσε ο καπτ. Arnt Myrheim-Holm, διευθυντής σπουδών της Ακαδημίας. Την ευθύνη μάλιστα για την καθαριότητα και την καλή κατάσταση της σχολής την έχουν οι ίδιοι οι σπουδαστές, οι οποίοι από μόνοι τους «αποβάλλουν» οποιονδήποτε σπουδαστή δεν συμμορφώνεται με τον κώδικα συμπεριφοράς που υφίσταται και γνωστοποιείται από την πρώτη ημέρα εγγραφής. «Οι φοιτητές πρέπει να αισθάνονται ότι εδώ είναι το σπίτι τους, και να περνούν εδώ όσο περισσότερη ώρα θέλουν και μπορούν, όπως ακριβώς θα είναι πάνω στο καράβι», τόνισε ο κ. Holm. Γι’ αυτόν τον λόγο λειτουργούν και εξαιρετικές βιβλιοθήκες, αναγνωστήρια και χώροι κοινωνικοποίησης για τους σπουδαστές.
Παρότι υπάρχει αυστηρός κώδικας συμπεριφοράς στις εγκαταστάσεις της Ακαδημίας, οι σπουδαστές δεν είναι υποχρεωμένοι να φορούν στολή, αν και οι καθηγητές –οι περισσότεροι πλοίαρχοι του ΕΝ– θα προτιμούσαν την εφαρμογή του μέτρου, προκειμένου οι συνθήκες στη σχολή να προσομοιάζουν όσο το δυνατόν περισσότερο στη ζωή εν πλω.
Το προφίλ των σπουδαστών
Η σχολή δεν ξεπερνά στο σύνολό της τους 150 προπτυχιακούς σπουδαστές, ενώ 40-50 νέοι σπουδαστές εισάγονται κάθε χρόνο. Σε όλη τη Νορβηγία οι εισακτέοι σε Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού δεν ξεπερνούν τους 500 για τις Σχολές Πλοιάρχων και Μηχανικών. Αν μάλιστα αναλογιστεί κανείς πως ο πληθυσμός της χώρας είναι έξι εκατομμύρια κάτοικοι, τότε το ποσοστό των σπουδαστών ως προς το σύνολο του πληθυσμού κινείται στα ίδια επίπεδα με την Ελλάδα.
Όλοι οι απόφοιτοι της σχολής λαμβάνουν, μετά την επιτυχή παρακολούθηση του τριετούς προγράμματος σπουδών, πτυχίο πανεπιστημιακού επιπέδου. Τα εκπαιδευτικά μπάρκα λαμβάνουν χώρα μετά την αποφοίτηση από τη σχολή και διαρκούν δύο έτη (24 μήνες). Μολονότι δεν αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσκολίες, αποτελεί ευθύνη των σπουδαστών να βρουν εταιρεία προκειμένου να πραγματοποιήσουν το εκπαιδευτικό τους ταξίδι, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις ναυτολογούνται ακόμα και χωρίς απολαβές. Οι φερέλπιδες αξιωματικοί ΕΝ, μετά τα δύο έτη εκπαίδευσης εν πλω και με εξετάσεις στην αρμόδια αρχή, λαμβάνουν το πτυχίο του ανθυποπλοιάρχου.
Αξίζει να αναφερθεί πως στη Νορβηγία οι Ναυτικές Ακαδημίες δεν θεωρούνται πλέον τεχνικές σχολές, αλλά αποτελούν τμήματα πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. Κατά την περασμένη δεκαετία, μάλιστα, πραγματοποιήθηκε ενοποίηση πολλών σχολών και τμημάτων, που ανήκουν πλέον σε μεγαλύτερης εμβέλειας πανεπιστήμια, προκειμένου να υπάρξει καλύτερος συντονισμός αλλά και περικοπή εξόδων στα πολυάριθμα και διασκορπισμένα τριτοβάθμια εκπαιδευτικά τμήματα της χώρας.
Το 50-60% των σπουδαστών κατάγεται από το Ålesund, ενώ το υπόλοιπο 50-60% προέρχεται από όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου, παρότι κατά την τρέχουσα περίοδο δεν φοιτούν Έλληνες σπουδαστές. Απαραίτητη προϋπόθεση για τους σπουδαστές είναι να γνωρίζουν τη νορβηγική γλώσσα, καθώς σχεδόν όλα τα προπτυχιακά προγράμματα στη χώρα ‒συμπεριλαμβανομένης της Ναυτικής Σχολής‒ διδάσκονται στα νορβηγικά. Η σχολή διαθέτει και μεταπτυχιακά προγράμματα, τα οποία διδάσκονται στα αγγλικά.
Η είσοδος της Ακαδημίας στο Norwegian Maritime Competence Centre
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το ότι σχεδόν όλοι οι φοιτητές έχουν οικογενειακή σχέση με τη ναυτιλία, διότι συνήθως κατάγονται από περιοχές με θαλασσινή παράδοση. Σύμφωνα με καθηγητές της σχολής, στις παράκτιες περιοχές της Νορβηγίας υπάρχει εντονότερο ενδιαφέρον για τα ναυτικά επαγγέλματα, λόγω της τριβής και της ενημέρωσης για τη σταδιοδρομία στη θάλασσα, κάτι που δεν συναντάται στο Όσλο και στην ηπειρωτική χώρα.
Ο αριθμός των φοιτητών που εγκαταλείπουν τις σπουδές είναι εξαιρετικά μικρός, αφού, παρότι οι σπουδές στην Ακαδημία είναι δωρεάν, σχεδόν όλοι οι φοιτητές λαμβάνουν δάνειο με προνομιακούς όρους (10.000 ευρώ το έτος συνήθως), για να σπουδάσουν και να ζήσουν αξιοπρεπώς. Αξίζει να αναφερθεί πως στις περισσότερες σχολές της Νορβηγίας δεν παρέχεται δωρεάν σίτιση και στέγαση και δεν υπάρχει, συνήθως, οικογενειακή οικονομική αρωγή στους σπουδαστές. Ως επιβράβευση ωστόσο, σε περίπτωση που οι σπουδαστές ολοκληρώσουν τις σπουδές τους, το κράτος τούς «χαρίζει» το 40% του δανείου τους. Είναι αξιοσημείωτο επίσης το γεγονός ότι ο αριθμός των γυναικών που επιλέγουν να φοιτήσουν σε Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού είναι εξαιρετικά μικρός, συνήθως κάτω από 10%, κυρίως επειδή δεν υπάρχει ενδιαφέρον για τα ναυτικά επαγγέλματα.
Άποψη του εστιατορίου του Norwegian Maritime Competence Centre, όπου γευματίζουν από κοινού, τόσο οι σπουδαστές της Ακαδημίας όσο και τα στελέχη των επιχειρήσεων που εδρεύουν στο κτίριο
Καινοτομίες στις μεθόδους διδασκαλίας
Παρόλο που υπάρχουν γραπτές εξετάσεις στο τέλος κάθε μαθήματος, αυτή την περίοδο μελετάται η σταδιακή κατάργησή τους, προκειμένου να δοθεί έμφαση στην επίδοση και στην απόδοση του σπουδαστή καθ’ όλη την περίοδο των σπουδών του, καθώς η σχολή διαθέτει πολλά «πρακτικά» εργαστήρια.
Ο διευθυντής σπουδών παρακολουθεί εντατικά όλους τους πρωτοετείς σπουδαστές, προκειμένου να τους βοηθά στην έγκαιρη αντιμετώπιση όποιων προβλημάτων ενσκήπτουν, αλλά και για να τους παρέχει υποστήριξη, σε προσωπικό επίπεδο, στις όποιες δυσκολίες τους, και ειδικότερα σε θέματα μελέτης και κατανόησης.
Από το πρώτο έτος, οι σπουδαστές ανήκουν σε ολιγομελείς ομάδες εργασίας και δουλεύουν σε ομαδικό πνεύμα. Δεν υπάρχει το έδρανο διδασκαλίας του καθηγητή, αφού ο κάθε διδάσκων έχει τον ρόλο του συντονιστή στην τάξη ανάμεσα στις ομάδες εργασίας και μελέτης και δεν χρησιμοποιεί επί μακρόν τη μέθοδο των προσωπικών παρουσιάσεων και του μονολόγου που συνηθίζεται στη χώρα μας. «Η εστίαση στο ομαδικό πνεύμα μελέτης και εργασίας, καθώς και στις διαρκείς παρουσιάσεις των φοιτητών, προετοιμάζει καλύτερα τους αξιωματικούς ΕΝ, εφοδιάζοντάς τους με ηγετικές ικανότητες, ώστε να μη φοβούνται τον οποιονδήποτε έλεγχο ή επιθεώρηση», μας τόνισε ένας από τους εκπαιδευτικούς.
Η ιεραρχία είναι ιδιαίτερα σημαντική, ήδη από τα χρόνια της σχολής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το γεγονός ότι οι αριστούχοι δευτεροετείς σπουδαστές προσλαμβάνονται και αμείβονται στο τρίτο και τελευταίο έτος των σπουδών τους ως βοηθοί διδασκαλίας για τους πρωτοετείς. Ως βοηθοί, είναι παράλληλα υπεύθυνοι όχι μόνο κατά τη διάρκεια των ωρών εργασίας της σχολής, αλλά και για τον συντονισμό της καλύτερης μελέτης τους σε μη εργάσιμες ώρες.
Σε μια περίοδο όπου η διατήρηση της τεχνογνωσίας, αλλά και του ναυτεργατικού δυναμικού, αποτελεί σημαντικό στοίχημα για τα παραδοσιακά ναυτιλιακά κράτη της Ευρώπης, χώρες όπως η Νορβηγία και το Ηνωμένο Βασίλειο φαίνεται να παίρνουν δραστικά μέτρα. Η εστίαση στην ποιότητα, και όχι στην ποσότητα, αλλά και η ‒όσο το δυνατόν μεγαλύτερη‒ διασύνδεση της ναυτικής εκπαίδευσης με τη ναυτιλιακή βιομηχανία αποτελεί αδιαμφισβήτητα μέρος της στρατηγικής της Νορβηγίας. Το αν αυτή η στρατηγική τελικά θα ευοδωθεί μόνο ο χρόνος μπορεί να το δείξει.
Απόσπασμα από τo άρθρο, με τίτλο «Πως λειτουργούν οι Ναυτικές Ακαδημίες στη ναυτιλιακή δύναμη της Σκανδιναβίας», Ναυτικά Χρονικά, Δεκέμβριος 2018, σ. 44
