Του καπτ. Γεώργιου Γεωργούλη
Η ναυτική εκπαίδευση σήμερα παρέχεται στους ναυτικούς σε δύο επίπεδα, σύμφωνα με τη διεθνή σύμβαση για τα πρότυπα των αξιωματικών που εκτελούν φυλακή γέφυρας και μηχανοστασίου. Το πρώτο επίπεδο αφορά τις λειτουργίες και τη σωστή χρήση των βοηθημάτων και γενικότερα της σύγχρονης τεχνολογίας στη γέφυρα και στο μηχανοστάσιο, ενώ το δεύτερο επίπεδο αφορά την εκπαίδευσή τους στη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού –όπως τη διαχείριση ομάδων–, την καλλιέργεια δεξιοτήτων ηγεσίας και εν γένει την εκμετάλλευση όλων των ανθρώπινων πόρων με γνώμονα την ασφάλεια, την αποφυγή ατυχημάτων και δυσάρεστων περιστατικών και, τέλος, την προστασία του περιβάλλοντος.
Σε ό,τι αφορά την κατάρτιση των αξιωματικών στο πρώτο επίπεδο, η ναυτική εκπαίδευση στις περισσότερες χώρες παρέχεται και πιστοποιείται σύμφωνα με τα πρότυπα του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού σε αναλυτικά προγράμματα εκπαίδευσης (Model course) και κρίνεται γενικά επαρκής αναφορικά με τη χρήση και την ασφαλή λειτουργία των μέσων και των επιχειρησιακών λειτουργιών του πλοίου.
Τι γίνεται όμως με την εκπαίδευση σε δεύτερο επίπεδο; Γιατί είναι δύσκολο να αποτυπωθεί η εκπαίδευση στο επίπεδο της διαχείρισης προς τη δημιουργία μιας κουλτούρας ασφαλείας ώστε να δημιουργηθεί η βάση για τη διείσδυση της εκπαίδευσης στο μυαλό και στην καρδιά των εκπαιδευομένων. Προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να αξιοποιηθούν και άλλα εκπαιδευτικά εργαλεία, ώστε οι ναυτικοί να συμμετέχουν στη διαμόρφωση του εκπαιδευτικού αποτελέσματος, όπως η μελέτη περιπτώσεων, οι προτεινόμενες διορθωτικές κινήσεις και η εκπαίδευση με ανάθεση ρόλων.
Οι εταιρείες, αλλά και όλοι οι φορείς, οφείλουν να λάβουν υπόψη τους το πολύ ιδιαίτερο εργασιακό περιβάλλον στο πλοίο, την κοινωνική απομόνωση των ναυτικών και, τέλος, τις ασφυκτικές εμπορικές πιέσεις που ασκούνται σε καθημερινή βάση από τους εμπλεκομένους στη λειτουργία του πλοίου (ναυλωτές, port state control, oil companies), ιδιαίτερα στο υψηλότερο επίπεδο διοίκησης στο πλοίο. Λειτουργώντας σε ένα τέτοιο δύσκολο περιβάλλον, ο ναυτικός περιμένει από τους ανθρώπους της εταιρείας του βοήθεια και υποστήριξη σε επίπεδο λειτουργικό αλλά και ψυχολογικό.
Είναι επιβεβλημένο, εκτός από συμβουλές για τη διαχείριση των διαφόρων καταστάσεων, οι ναυτικοί να κατανοούν ότι υπάρχει στήριξη, συμπαράσταση και παραίνεση να συνεχίσουν την καλή τους δουλειά, ακόμα και αν δεν είναι ακριβώς έτσι.
Τελευταία πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η κατά περίπτωση επιβάρυνση των ναυτικών από τις ιδιαίτερες συνθήκες λειτουργίας των πλοίων. Σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να συνυπολογίζεται η συνολική κόπωση των ναυτικών και, αν είναι δυνατόν, να λαμβάνεται μέριμνα αντικατάστασής τους πριν φτάσουν στο επίπεδο του burn out, ανεξάρτητα από τις επιταγές του σημερινού θεσμικού πλαισίου.
Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι, στον δρόμο για την επίτευξη του μέγιστου επιπέδου ασφαλείας, θα πρέπει:
• Να καταβληθεί κάθε προσπάθεια προς τη δημιουργία κουλτούρας ασφαλείας, αξιοποιώντας νέα εργαλεία εκπαίδευσης.
• Η παρεχόμενη εκπαίδευση πρέπει να συνοδεύεται από τη συναντίληψη του ναυτικού ότι είναι χρήσιμη, διαφορετικά δεν θα αποδώσει.
• Να αλλάξει ο τρόπος εκπαίδευσης, με συμμετοχή των εκπαιδευομένων.
• Η υποστήριξη από το γραφείο να παρέχεται με τρόπο που να εκλαμβάνεται ως τέτοια από τον ναυτικό.
• Να καταβληθεί μεγαλύτερη προσπάθεια για τη λεγόμενη «βελτίωση της ποιότητας ζωής» στο πλοίο, με την παροχή υπηρεσιών διαδικτύου, βελτιώνοντας παράλληλα την κοινωνικοποίηση των ομάδων του πλοίου, με τελικό στόχο το πλοίο να αποκτήσει οικογενειακή δομή.
• Παρακολούθηση της σταθερότητας στην απόδοση των ναυτικών, ώστε να διαπιστώνεται εγκαίρως κάθε σύμπτωμα συνολικής κόπωσης.
Απόσπασμα από το άρθρο του καπτ. Γέωργιου Γεωργούλη με τίτλο «Ναυτική εκπαίδευση, κουλτούρα ασφαλείας και ψυχική υγεία των ναυτικών: Σκέψεις για συζήτηση», Ναυτικά Χρονικά, Δεκέμβριος 2019
