Του Καπτ. Γ. Γεωργούλη
Τον Δεκέμβριο του 2019 δόθηκε στη δημοσιότητα το πρώτο πόρισμα (interim report) των εκρήξεων που σημειώθηκαν στο δεξαμενόπλοιο μεταφοράς χημικών «Stolt Groenland» από τον Κλάδο Ναυτικών Ατυχημάτων του Ηνωμένου Βασιλείου (Marine Accident Investigation Branch – MAIB). Σύμφωνα με το πόρισμα, η έκρηξη ήταν αιτία της ρήξης του καταστρώματος κάτω από τo σημείο σύνδεσης των αγωγών φόρτωσης (manifold area). Τι οδήγησε όμως στη ρήξη του καταστρώματος και στη συνέχεια στις δύο ισχυρές εκρήξεις που σημειώθηκαν στο πλοίο; Αυτή την απάντηση θα προσπαθήσουμε να δώσουμε, δίνοντας έμφαση στην ασφάλεια των χειρισμών φορτίου στα δεξαμενόπλοια μεταφοράς χημικών αλλά και στην αναγκαιότητα τήρησης του σχεδιασμού ασφαλούς φόρτωσης και εκφόρτωσης. Ας δούμε όμως το ιστορικό του ταξιδιού του πλοίου από τη φόρτωση μέχρι τη στιγμή της διπλής έκρηξης.
Η στιγμή της έκρηξης στο δεξαμενόπλοιο μεταφοράς χημικών «Stolt Groenland» / Πηγή: MAIB Investigation report
Στις 17 Αυγούστου 2019, το υπό σημαία Νήσων Κέιμαν «Stolt Groenland» απέπλευσε από το Χιούστον στις ΗΠΑ για το λιμάνι Κόμπε της Ιαπωνίας μέσω της διώρυγας του Παναμά. Το δεξαμενόπλοιο μετέφερε 20 διαφορετικά χημικά φορτία σε 37 από τις 39 δεξαμενές φορτίου (τα χημικά δεξαμενόπλοια μπορούν να μεταφέρουν πλήρως διαχωρισμένα, σε όσες δεξαμενές διαθέτουν, διαφορετικά χημικά φορτία, λόγω ιδιαίτερης κατασκευής του συστήματος φορτοεκφόρτωσής τους με καταδυόμενες αντλίες και ξεχωριστό δίκτυο σωληνώσεων σε κάθε δεξαμενή). Μετά την απόλυτα επιτυχημένη εκφόρτωση τεσσάρων δεξαμενών στο Κόμπε στις 23 Σεπτεμβρίου και έξι δεξαμενών φορτίου στον τερματικό Odfjell στο λιμάνι Ουλσάν της Νότιας Κορέας, μεταξύ 26 και 27 Σεπτεμβρίου, το «Stolt Groenland» προσέδεσε στον προβλήτα Yeompo στο ίδιο λιμάνι.
Δύο επιπλέον δεξαμενές φορτίου εκφορτώθηκαν με εκφόρτωση από πλοίο σε πλοίο (ship to ship) με το δεξαμενόπλοιο μεταφοράς χημικών «Stolt Voyager». Μετά την επιτυχημένη επιχείρηση, το «Stolt Voyager» προσέδεσε στον προβλήτα μπροστά από την πλώρη του «Stolt Groenland». Περίπου στις 06.00 στις 28 Σεπτεμβρίου, το υπό σημαία Σιγκαπούρης δεξαμενόπλοιο μεταφοράς παραγώγων και χημικών «Bow Dalian» προσέδεσε στη δεξιά πλευρά του «Stolt Groenland». Ακολούθησε η πλήρωση των δεξαμενών φορτίου του «Bow Dalian» με άζωτο, με στόχο την αδρανοποίησή τους, ώστε το πλοίο να μπορέσει ασφαλώς να δεχτεί φορτίο από το «Stolt Groenland».
Στις 10.43 ενεργοποιήθηκε η βαλβίδα ασφαλείας ανακούφισης (PV Valve) της δεξιάς δεξαμενής νούμερο 9 του «Stolt Groenland» (9Starboard – 9S), η οποία περιείχε μονομερές στυρολίου (styrene monomer). Περίπου δύο λεπτά αργότερα, ενεργοποιήθηκε στην ίδια δεξαμενή ο συναγερμός (alarm) υψηλής στάθμης φορτίου στο 95% του όγκου στην ίδια δεξαμενή, ενώ αμέσως ακολούθησε ο συναγερμός επιπέδου υπερχείλισης στο 98% του όγκου της δεξαμενής. Οι υπεύθυνοι των χειρισμών φορτίου παρατήρησαν την αστραπιαία αύξηση στην πίεση της δεξαμενής και, πριν προλάβουν να αντιδράσουν, στις 10.50, σημειώθηκε έκρηξη ακολουθούμενη από μια δεύτερη λίγα δευτερόλεπτα αργότερα στον χώρο σύνδεσης αγωγών φόρτωσης πάνω από τη δεξαμενή 9S. Η γλώσσα φωτιάς της έκρηξης πέρασε λίγα μέτρα από τη γέφυρα πάνω από τον προβλήτα ενώ κινούνταν οχήματα πάνω σε αυτήν (εικόνα 1).
Τα πληρώματα και των δύο πλοίων απελευθέρωσαν χημικό αφρό ως μέσο καταπολέμησης της πυρκαγιάς που προκλήθηκε από την έκρηξη προς τον χώρο σύνδεσης των αγωγών σύνδεσης των πλοίων (manifolds), ενώ στο «Bow Dalian» ενεργοποιήθηκε το σύστημα καταιονισμού (drencher system) στον ίδιο χώρο. Η πυρκαγιά στο «Stolt Groenland» ήταν πολύ έντονη, το πλοίο καλύφθηκε γρήγορα από μαύρο παχύ καπνό και τελικά το πλήρωμά του εγκατέλειψε το πλοίο με τη χρήση της σωσίβιας λέμβου ελεύθερης πτώσης στην πρύμνη, ενώ το πλήρωμα του «Bow Dalian» ανέλαβε να παραλάβει η κορεατική ακτοφυλακή.
Η πυρκαγιά καταπολεμήθηκε από ξηράς και ελέγχθηκε το πρωί της επομένης. Η ζημιά στα manifold και στις δεξαμενές 9S και 9 κεντρική (9C) ήταν εκτεταμένη, τραυματίστηκαν δε οι ναύτες που είχαν βάρδια στα manifolds των δύο πλοίων και αρκετοί εργαζόμενοι στον προβλήτα, συμπεριλαμβανομένων των πυροσβεστών και των αστυνομικών κατά τη διάρκεια της κατάσβεσης της πυρκαγιάς.
Μετά την έρευνα από τους εκπροσώπους του MAIB, διαπιστώθηκαν τα κάτωθι:
• Το βασικό αίτιο της έκρηξης ήταν η ρήξη του καταστρώματος στη δεξαμενή 9S και η απελευθέρωση αέριου στυρολίου μονομερούς, το οποίο είναι εξαιρετικά εύφλεκτο.
• Πηγή θερμότητας για την ανάφλεξη μπορεί να θεωρηθεί η ρήξη των ανοξείδωτων ελασμάτων.
Τι προκάλεσε όμως τη ρήξη του καταστρώματος; Η αιτία φαίνεται να βρίσκεται στην ιδιότητα του συγκεκριμένου φορτίου να πολυμερίζεται και να αυξάνεται ο όγκος και συνεπώς η θερμοκρασία του, που οδηγεί στην επίσπευση της διαδικασίας. Η τεράστια αύξηση, λοιπόν, της πίεσης μέσα στη δεξαμενή οδήγησε στη ρήξη του καταστρώματος, στην απελευθέρωση των αερίων του μονομερούς και σε συνδυασμό με τη θερμότητα που απελευθερώθηκε από τη ρήξη των ελασμάτων στην έκρηξη.
Προς αποφυγή του πολυμερισμού στη δεξαμενή φορτίου πριν από τη φόρτωση διαχέονται καταλύτες οι οποίοι διατηρούν σταθερή τη θερμοκρασία στη διάρκεια του ταξιδιού σύμφωνα με τα εγχειρίδια ασφαλούς μεταφοράς του φορτίου (Material Safety Data Sheets – MSDS). Στη συνέχεια παρέχεται στο πλοίο πιστοποιητικό ότι οι καταλύτες θα είναι ενεργοί σε όλη τη διάρκεια του ταξιδιού. Το «Stolt Groenland» ήταν εφοδιασμένο με τέτοιο πιστοποιητικό, όμως δεν είχε λάβει μέριμνα για εφοδιασμό με επιπλέον ποσότητα καταλύτη για να συμπληρώσει στις δεξαμενές κατά τη διάρκεια του ταξιδιού.
Επομένως, μέχρι να καταλήξει η έρευνα και να έχουμε το τελικό πόρισμα για τα ακριβή αίτια, μπορούμε να εστιάσουμε στα παρακάτω μέτρα προκειμένου να αποφύγουμε παρόμοια περιστατικά:
• Τήρηση με λεπτομέρεια όλων των προτεινόμενων μέτρων χειρισμού των φορτίων από τα εγχειρίδια ασφαλούς χειρισμού.
• Συνεχής έλεγχος της θερμοκρασίας των δεξαμενών που έχουν φορτωθεί φορτία που παρουσιάζουν τον κίνδυνο του πολυμερισμού.
• Εφοδιασμός με επιπρόσθετη ποσότητα καταλυτών προκειμένου να διασφαλιστεί η σταθεροποίηση της θερμοκρασίας του μονομερούς.
• Η επιπρόσθετη εκπαίδευση των αξιωματικών και των πληρωμάτων δεξαμενόπλοιων μεταφοράς χημικών στον χειρισμό φορτίων για τα οποία μπορεί να προκύψει κίνδυνος πολυμερισμού.
Απόσπασμα από το άρθρο του καπτ. Γέωργιου Γεωργούλη με τίτλο «Ασφάλεια χειρισμών φορτίου σε δεξαμενόπλοια χημικών: Η περίπτωση του «Stolt Groenland»», Ναυτικά Χρονικά, Φεβρουάριος 2020
Φωτό:Yonhap/ΑΠΕ-ΜΠΕ
