Πειρατικές επιθέσεις στον κόλπο της Γουινέας και αντίδραση του πληρώματος

Του Καπτ. Γεώργιου Γεωργούλη

Η Πειρατεία στον κόλπο της Νέας Γουινέας με τη μέθοδο της απαγωγής μελών του πληρώματος δοκιμάζει οριακά την αντοχή και τις συνθήκες άγχους των ναυτικών πρωτίστως και την ασφάλεια του πλοίου και του φορτίου σε δεύτερο χρόνο. Σύμφωνα με την ετήσια αναφορά της Διεθνούς Ναυτιλιακής Υπηρεσίας (International Maritime Buraeu) και του Piracy report center (διάγραμμα 1) από το 2012 οι επιθέσεις στον κόλπο της Γουινέας αυξήθηκαν και από τότε παγαιώθηκαν στις 60 περίπου ανά έτος ενώ οι επιθέσεις στην Ερυθρά Θάλασσα και τη Σομαλία μειώθηκαν στις 15 ενώ το 2015 δεν σημειώθηκε καμμία επίθεση. Για τη μείωση των επιθέσεων στη Σομαλία, τα αίτια είναι η άμεση εμπλοκή της συμμαχικής δύναμης ATALANTA και η επιβίβαση επαγγελματιών ενόπλων ομάδων στα πλοία. Αυτή η ανάπτυξη δυνάμεων δεν είναι εφικτή στον κόλπο της Γουινέας καθώς τα κράτη της περιοχής δεν επιτρέπουν την επιβίβαση ενόπλων παρά μόνο στρατιωτών των παράκτιων χωρών οι οποίοι δεν είναι ιδιαίτερα πρόθυμοι να αντιμετωπίσουν τις επιθέσεις αποτελεσματικά.

Διάγραμμα 1. Πειρατικές επιθέσεις στον κόλπο της Γουινέας

Δεν είναι όμως η μόνη διαφορά των επιθέσεων μεταξύ των δύο Αφρικανικών περιοχών. Στην περίπτωση των επιθέσεων στη Σομαλία το πλοίο καταλαμβάνεται με την ομηρία του πληρώματος και του φορτίου του και ζητούνται λύτρα για την απελευθέρωση του πλοίου και του πληρώματος (συνήθως κάποια εκατομμύρια δολάρια). Σε αυτή την περίπτωση οι ναυτικοί βρίσκονται πάνω στο πλοίο. Στην περίπτωση των επιθέσεων του κόλπου της Γουινέας οι πειρατές επιβιβάζονται στο πλοίο παρακάμπτοντας τα μέσα προστασίας του πλοίου (αγκαθωτά σύρματα, νερό) συλλαμβάνουν όποια μέλη του πληρώματος βρούν τυχαία κατά την επιβίβαση, απαγάγουν τους ναυτικούς και εξαφανίζονται μειώνοτας πολύ το χρόνο παραμονής τους στο πλοίο και κατ’ επέκταση την πιθανότητα εντοπισμού τους. Σε δύο με τρεις μέρες επικοινωνούν με την διαχειρίστρια εταιρία ζητώντας λύτρα για τους ναυτικούς (κάποιες εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια).

Σύμφωνα με την ίδια πηγή οι απαγωγές (Διάγραμμα 2) στον κόλπο της Γουινέας αποτελούν τη μερίδα του λέοντος από τις απαγωγές που σημειώνονται σε παγκόσμιο επίπεδο με το ποσοστό να φθάνει κατά μέσο όρο από το 2015 το 90%. Δηλαδή οι απαγωγές μελών του πληρώματος που σημειώνονται στον κόλπο της Γουινέας φθάνουν σε ποσοστό το 90% των περιπτώσεων παγκοσμίως. Πρέπει επίσης εδώ να αναφερθεί και η πολύ βίαιη συμπεριφορά των πειρατών που δεν διστάζουν να ανοίξουν πυρ όταν συναντήσουν αντίσταση, μετατρέποντας το κύριο κατάστρωμα των πλοίων (στην πλειοψηφία τους δεξαμενόπλοια) σε πεδίο μάχης και ανταλλαγής πυροβολισμων με κίνδυνο έκρηξης λόγω του επικίνδυνου φορτίου.

Διάγραμμα 2: Απαγωγές ναυτικών παγκοσμίως vs απαγωγές στον κόλπο της Γουινέας

Μετά τα παραπάνω ανακύπτουν σε ότι αφορά στην αντίδραση των διαχειριστριών εταιριών, την οργάνωση των πλοίων αλλά και την εκπαίδευση των ναυτικών τα κάτωθι ερωτήματα:

· Είναι αρκετή η μέχρι στιγμής οργάνωση των πλοίων για την αντιμετώπιση περιστατικών;

· Είναι επαρκής η εκπαίδευση των πληρωμάτων να αντιμετωπίσουν τέτοιες επιθέσεις;

· Πως ελαχιστοποιείται και σε ποιο βαθμό η ασφάλεια και η ακεραιότητα των ναυτικών στο πλοίο;

Η μέχρι σήμερα εμπειρία από τις επιθέσεις στην περιοχή έχει δείξει ότι η επιτυχία και η αποτελασματικότητα της αντίδρασης του πληρώματος εξαρτάται από την σωστή και επαγγελματική αντίδραση των ναυτικών.
Αναλυτικότερα εξαρτάται από:

· Την επαγρύπνιση στον υψηλότερο βαθμό ακόμα και όταν οι επικρατούσες συνθήκες γύρω από το πλοίο δεν εμπνέουν ιδιαίτερη ανησυχία. Πρέπει οι ναυτικοί να θεωρούν ότι η περιοχή δράσης των πειρατών διευρύνεται συνεχώς και μπορεί να σημειωθεί επίθεση ακόμα και εκεί που σήμερα θεωρείται απίθανο.

· Εφ’ όσον η επαγρύπνηση είναι στον υψηλότερο βαθμό, μεγιστοποιείται η πιθανότητα έγκαιρου εντοπισμού κα μειώνεται η πιθανότητα αιφνιδιασμού.

· Τα μέτρα παθητικής προστασίας όπως αγκαθωτά σύρματα και εκτοξευτήρες νερού καθυστερούν την επιβίβαση των πειρατών δεν την αποτρέπουν όμως τελικά.

· Οι ελιγμοί του πλοίου δεν είναι αποτελεσματικοί αν συγκρίνουμε τα ελιγκτικά χαρακτηριστικά του καταδιωκόμενου πλοίου (αργό μεγάλο και δυσκίνητο) με αυτά των πειρατικών σκαφών (μικρά, ελαφρά, ταχύπλοα και ευέλικτα) επομένως μάλλον σπατάλη πολύτιμου χρόνου μπορεί να αποτελεί πλήν ελαχίστων περιπτώσεων όπου το ταχύπλοο κάνει τους λάθος χειρισμούς. Αυτό μπορεί να λειτούργησε αρχικά σε κάποιες περιπτώσεις αλλά και οι πειρατές εξελλίσονται μειώνοντας τα λάθη τους.

· Το άλλο μέτρο ενεργητικής ασφάλειας είναι η άμεση συγκέντρωση του πληρώματος στο δωμάτιο απομόνωσης (citadel) με εντολή του πλοιάρχου και μόνο αυτού (όπως στην περίπτωση της εγκατάλειψης). Τί είναι όμως το δωματιο απομόνωσης (citadel);

Το δωμάτιο απομόνωσης είναι ο χώρος που προσφέρει ασφάλεια στους ναυτικούς σε περίπτωση επιβίβασης πειρατών στο πλοίο για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Η επιτυχία της έκβασης του περιστατικού κατά το οποίο οι πειρατές καταφέρουν να επιβιβαστούν στο πλοίο με τη χρήση του δωμάτιου απομόνωσης εξαρτάται από:

1. Η θέση του δωματίου

2. Ο χρονικός ορίζοντας της χρήσης του

3. Η προβλεπόμενη ισχυρή θωράκιση του

4. Το επίπεδο ελέγχου του πλοίου που παρέχει στους ναυτικούς

5. Τον αποκλεισμό των πειρατών από τα συστήματα ελέγχου του πλοίου

6. Τον χρόνο ανταπόκρισης της εξωτερικής βοήθειας

Συνήθως επιλέγεται ως δωμάτιο απομόνωσης το δωμάτιο ελέγχου μηχανοστασίου (engine control room) ή το δωμάτιο πηδαλιουχίας ανάγκης (steering gear room) όπου υπάρχουν τα μέσα ελέγχου της πρόωσης και ναυσιπλοΐας του πλοίου μην επιτρέποντας στους πειρατές την ανάκτηση τέτοιου ελέγχου. Υπάρχουν συστήματα επικοινωνίας και δορυφορικής αλλά και επίγειας επικοινωνίας με την ξηρά. Επίσης είναι κατάλληλα εφοδιασμένα με τρόφιμα και ιατρικό και φαρμακευτικό εξοπλισμό για πέντε περίπου μέρες.

Ενώ η κατασκευή και χρήση αυτού του δωματίου στα πλοία είχε αρχικά στόχο την προστασία από επιθέσεις στην περιοχή της Σομαλίας στο οποίο είχε υψηλά επίπεδα επιτυχίας ειδικά στις περιοχές κοντά στις ακτές που η βοήθεια από τις ένοπλες δυνάμεις ήταν ζήτημα ωρών. Όμως η χρήση του αποδείχθηκε σωτήρια και στην περίπτωση των επιθέσεων στον κόλπο της Γουινέας. Στην αποτελεσματικότητα του βοήθησε και η μικρής διάρκειας παραμονή των πειρατών στο πλοίο.

· Η εκπαίδευση των πληρωμάτων αποτελεί το πιο αποτελεσματικό μέσο αντίδρασης στις επιθέσεις και πρέπει να είναι συνεχής, επίμονη, με όρους επαγγελματισμού από τους ναυτικούς οι οποίοι οφείλουν να καταβάλλουν συνεχή προσπάθεια βελτίωσης των χρόνων αντίδρασης και του επιπέδου επαγρύπνησης. Τα μέλη του πληρώματος πρέπει να θεωρούν ακόμα και τα γυμνάσια ως πραγματικά περιστατικά και να αντιδρούν αναλόγως.

· Τέλος η επιτυχής έκβαση της όλης επιχείρησης έχει τις ρίζες της στην αντοχή, στην ψυχραιμία, και την ηγετική προσωπικότητα του πλοιάρχου. Επομένως η όποια εκπαίδευση πρέπει να ξεκινάει από τη διαμόρφωση του ηγετικού προφίλ αυτών που τελικά θα κληθούν να πάρουν τις αποφάσεις.

Φωτό: ΑΠΕ-ΜΠΕ