Του καπτ. Γεώργιου Γεωργούλη
Στη ναυτιλία η διαχείριση κινδύνου (risk management) και πολύ περισσότερο η ανάληψη του κινδύνου (risk assessment) είναι ενταγμένες στην καθημερινότητα της λειτουργίας του πλοίου. Στο πλαίσιο της προσπάθειας της ελληνικής κυβέρνησης να περιορίσει την εξάπλωση του ιού COVID-19 στο εσωτερικό, είτε μεταξύ των πολιτών της χώρας είτε από πολίτες του εξωτερικού, το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής εξέδωσε πληροφορίες που αφορούν τον περιορισμό των θαλάσσιων μετακινήσεων των πολιτών της χώρας στο εσωτερικό αλλά και από και προς χώρες του εξωτερικού. Ας δούμε συνοπτικά τους περιορισμούς αυτούς, συγκρίνοντάς τους στο τέλος με τη ναυτική πρακτική της διαχείρισης και της ανάληψης κινδύνου.
1. Περιορισμοί στη λειτουργία των πλοίων θαλάσσιου τουρισμού και των επιβατηγών που εκτελούν τακτικές γραμμές
· Περιορίζεται προσωρινά, για έναν μήνα (μέχρι τις 15 Απριλίου), η μετακίνηση επιβατών με πλοία από και προς την Ελλάδα, την Ιταλία, την Τουρκία και την Αλβανία. Το μέτρο δεν επηρεάζει την εμπορευματική κίνηση μεταξύ των παραπάνω λιμανιών, η οποία συνεχίζεται κανονικά.
· Αναστέλλεται προσωρινά ο κατάπλους σε ελληνικούς λιμένες των τουριστικών πλοίων (κρουαζιερόπλοια, ημερήσια κρουαζιερόπλοια, σκάφη αναψυχής) μέχρι τις 15 Απριλίου, των ιδιωτικών σκαφών αναψυχής μέχρι τις 19 Απριλίου και των ιδιωτικών και επαγγελματικών πλοίων που λειτουργούν ή βρίσκονται εντός ελληνικού εδάφους μέχρι τις 21/04/2020.
· Περιορίζεται προσωρινά η μεταφορά επιβατών με όλων των τύπων εμπορικά πλοία που εκτελούν γραμμές στο εσωτερικό στην ηπειρωτική Ελλάδα μέχρι τις 21/04/2020. Το μέτρο δεν ισχύει για τη μεταφορά των μόνιμων κατοίκων των νησιών που μετακινούνται από/προς τα νησιά προς τα ηπειρωτικά/άλλα νησιά και όσων το επιβάλλουν τα καθήκοντά τους (προσωπικό των ενόπλων δυνάμεων, των σωμάτων ασφαλείας κ.ά.).
· Απαγορεύεται η είσοδος στη χώρα των υπηκόων τρίτων χωρών μέχρι τις 18/04/2020. Το μέτρο δεν αφορά τις εμπορικές συναλλαγές, τους πολίτες της ΕΕ, τους εκπροσώπους των διπλωματικών αποστολών και τους υπηκόους τρίτων χωρών που διαμένουν μόνιμα σε χώρα της ΕΕ.
2. Θέματα υγείας των ναυτικών
· Τα μέλη του πληρώματος που έχουν συμπτώματα ή υποπτεύονται ότι έχουν μολυνθεί εισέρχονται σε καθεστώς απομόνωσης.
3. Θέματα επιθεώρησης και πιστοποίησης ‒ Ασφάλεια ναυσιπλοΐας
· Όσον αφορά τη διεξαγωγή ερευνών, ελέγχων και επιθεωρήσεων, σε περιπτώσεις όπου οι επιθεωρητές ή/και οι ελεγκτές δεν είναι σε θέση να αναλάβουν λόγω περιορισμών που επιβάλλονται από τα μέτρα πρόληψης, το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής εξετάζει το ενδεχόμενο παράτασης των πιστοποιητικών αυτών.
· Οι αλλαγές πληρωμάτων πλοίων απαγορεύονται σε πλοία που καταπλέουν σε ελληνικά λιμάνια και οι συμβάσεις των ναυτικών πρέπει να παραταθούν, ενώ οι αλλαγές θα πραγματοποιηθούν μόλις οι συνθήκες το επιτρέψουν. Για όσους ναυτικούς δημιουργείται πρόβλημα σε ό,τι αφορά την ισχύ των πιστοποιητικών που λήγουν ή πρόκειται να λήξουν, θα δοθεί εξάμηνη παράταση, χωρίς αυτό να θεωρηθεί παράβαση των διατάξεων της σύμβασης STCW και MLC.
· Στις περιπτώσεις επιθεωρήσεων από τις αρχές λιμένα (port state control), πρέπει επίσης να ληφθούν μέτρα ώστε οι επιθεωρήσεις να διεξάγονται με γνώμονα την ασφάλεια αλλά και την απρόσκοπτη λειτουργία των πλοίων.
· Σε ό,τι αφορά την πλοήγηση, κατευθυντήριες οδηγίες για την αντιμετώπιση των περιστατικών COVID-19 διαβιβάστηκαν στους 13 περιφερειακούς πλοηγικούς σταθμούς, ενώ εκπαιδευτικά σεμινάρια παρακολούθησαν οι πλοηγοί οι οποίοι έχουν αναλάβει το βάρος του ασφαλούς λιμενισμού όλων των πλοίων που καταπλέουν από όλα τα λιμάνια του κόσμου.
Συγκρίνοντας τα μέτρα με τη ναυτική πρακτική ανάληψης κινδύνου, καταλήγουμε στα εξής:
· Τα μέτρα στις θαλάσσιες συγκοινωνίες και στη μετακίνηση των πολιτών σύμφωνα με την ανάληψη κινδύνου κρίνονται επαρκή και το επίπεδο κινδύνου μειώνεται όσο το δυνατόν είναι εφικτό (δεν ελαχιστοποιείται), για να διατηρηθεί σε έναν βαθμό η απρόσκοπτη επαφή των νησιωτών με το κέντρο αλλά και η λειτουργία της πολιτείας.
· Τα μέτρα που αφορούν την αλλαγή των πληρωμάτων προφυλάσσουν σίγουρα και τους ναυτικούς αλλά και την τυχόν μετάδοση από αυτούς, όμως σε βάθος χρόνου μπορεί να δημιουργήσουν σοβαρούς κινδύνους στην ασφάλεια της ναυσιπλοΐας, ειδικά όσον αφορά τις υψηλότερες θέσεις στο πλοίο, όπως αυτές του πλοιάρχου και του Α΄ μηχανικού. Οι δύο παραπάνω ειδικότητες βιώνουν καθεστώς κόπωσης, η οποία είναι σωρευτική, και μπορεί η παρατεταμένη θητεία στο πλοίο να οδηγήσει σε «κάψιμο» (burn out) και τέλος στο ενδεχόμενο ατυχήματος. Προτείνεται η παράταση της θητείας, γι’ αυτές τις ειδικότητες τουλάχιστον, να επανεξεταστεί.
· Τα μέτρα για τις επιθεωρήσεις και την πιστοποίηση των πλοίων κρίνονται απόλυτα σωστά, διότι περιορίζουν και τον επιπλέον φόρτο των πληρωμάτων των πλοίων αλλά και τις επαφές των ναυτικών με τους επιθεωρητές και το αντίθετο.
· Τέλος, στην ασφάλεια των πλοηγών πρέπει να καταβληθεί η μεγαλύτερη προσπάθεια ώστε να μπορούν να μεταφέρουν τη γνώση των λιμανιών στα πλοία και να εκτελούν τους χειρισμούς των πλοίων συγκεντρωμένοι σε αυτό, χωρίς να έχουν το άγχος του περιβάλλοντος της γέφυρας του εκάστοτε πλοίου εφόσον στα εμπορικά πλοία δεν υπάρχει κανένας περιορισμός. Στην ενημέρωση και στην εκπαίδευση, εκτός από τους πλοηγούς, πρέπει να συμμετέχουν τα πληρώματα των πλοηγίδων και των ρυμουλκών.
Συνοψίζοντας, τα μέτρα ακολουθούν σε γενικές γραμμές τη ναυτική πρακτική ανάληψης κινδύνου, ενώ παράλληλα μειώνουν τον κίνδυνο όσο το επιτρέπει η λογική (as low as reasonably practical – ALARP). Είναι η πολιτική σύμφωνα με την οποία λαμβάνονται μέτρα που έχουν ένα επίπεδο κινδύνου τόσο όσο να επιτρέπει την πρόληψη από έναν μεγαλύτερο κίνδυνο.
