Της Δρ. Χρυσούλας Λιάκου, Fleet Medical Advisor της Angelicoussis Group
Επιμέλεια: Δρ. Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος
Παρά την αύξηση της ασφάλειας στα πλοία, τα κατάγματα αποτελούν μέχρι και σήμερα σημαντικό κίνδυνο για τους ναυτικούς. Στις περισσότερες περιπτώσεις προκαλούνται από απευθείας δυνάμεις στα οστά και ονομάζονται άμεσα, αλλά μπορούν να προκληθούν και από την εφαρμογή βίας σε κάποιο σημείο του σώματος, από το οποίο η ενέργεια μεταφέρεται και προκύπτει κάταγμα σε διαφορετικό σημείο. Τα κατάγματα αυτά ονομάζονται έμμεσα. Παράδειγμα έμμεσου κατάγματος είναι το εξής: η πτώση από ύψος με τεντωμένο χέρι, και πτώση πάνω στο χέρι, μπορεί να προκαλέσει κάταγμα της κλείδας. Τέλος, υπάρχουν και τα κατάγματα κοπώσεως, αλλά συμβαίνουν πιο σπάνια, και αφορούν συνήθως αθλητές. Στην πλειονότητά τους, τα κατάγματα είναι άμεσα.
Τα κατάγματα συνήθως αναγνωρίζονται από την εμφάνιση εξαιρετικά έντονου μυϊκού πόνου στο σημείο του τραυματισμού, που συνοδεύεται από οίδημα, ερυθρότητα της περιοχής (σημάδια φλεγμονής) και αιμωδία (μούδιασμα). Άλλα συμπτώματα και σημεία μπορεί να είναι: εκχυμώσεις στο σημείο τραυματισμού (μελανιές), αιμορραγία, αποχρωματισμός δέρματος, αποκάλυψη οστού, παραμόρφωση άκρου. Το κάταγμα μπορεί να είναι ανοιχτό ή κλειστό. Ανοιχτό θεωρείται το κάταγμα όταν υπάρχει επικοινωνία του οστού με τον αέρα, καθώς διαπερνάει το δέρμα και δημιουργεί πληγή. Σε αντίθετη περίπτωση, το κάταγμα θεωρείται κλειστό. Η ύπαρξη δερματικής πληγής δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το κάταγμα είναι ανοιχτό, καθώς η μετακίνηση του οστού μπορεί να προκαλέσει πληγή. Για να θεωρηθεί τέτοιο, θα πρέπει το οστό να έχει αποκαλυφθεί.
Σε περίπτωση που κάποιος τραυματιστεί και τίθεται η υποψία κατάγματος, θα πρέπει να του παράσχετε άμεσα τις πρώτες βοήθειες. Το πρώτο βήμα είναι να εξασφαλίσετε τη δική σας ασφάλεια, ελέγχοντας προσεκτικά το περιβάλλον του τραυματία, πριν πλησιάσετε, για τυχόν κινδύνους. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να καλέσετε για βοήθεια. Εφόσον κριθεί ασφαλές, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί η τυχόν αιμορραγία. Αυτό θα γίνει με την εφαρμογή πίεσης στο τραύμα. Η πίεση θα διευκολύνει την πήξη του αίματος και κατ’ επέκταση τη διακοπή της αιμορραγίας. Για την εφαρμογή πίεσης, ιδανικά θα πρέπει να χρησιμοποιήσετε αποστειρωμένες γάζες. Σε περίπτωση που αυτό δεν είναι δυνατό, χρησιμοποιήστε κάποιο κομμάτι καθαρού υφάσματος. Τα παραπάνω είναι σημαντικά για να ελαχιστοποιηθεί η περίπτωση μόλυνσης του τραύματος.
Το αμέσως επόμενο βήμα είναι η ακινητοποίηση του τραυματισμένου άκρου. Για την ακινητοποίηση χρησιμοποιήστε κάποιον νάρθηκα, έστω και προσωρινό ή αυτοσχέδιο. Τοποθετήστε τον νάρθηκα στο σπασμένο οστό και σταθεροποιήστε τον με τη χρήση γάζας ή κάποιου υφάσματος. Καλό θα ήταν να μη μετακινείται ο τραυματίας, για αποφυγή περαιτέρω τραυματισμών. Αν απαιτηθεί να τον μετακινήσετε, θα πρέπει να έχει τοποθετηθεί ο νάρθηκας πρώτα. Σε περίπτωση που ο τραυματισμός αφορά την πλάτη ή τον αυχένα, μην επιχειρήσετε να μετακινήσετε τον ασθενή, παρά μόνο αν κινδυνεύει η ζωή του και δεν έχετε άλλη επιλογή.
Στη συνέχεια τοποθετήστε πάγο στην περιοχή του κατάγματος. Η τοποθέτηση δεν θα πρέπει να γίνεται απευθείας στο κάταγμα, αλλά να αφορά την περιοχή του τραυματισμού, με τη χρήση κάποιου υφάσματος ή πετσέτας. Ο πάγος θα μειώσει το οίδημα στο τραύμα και τον πόνο, καθώς θα μουδιάσει η περιοχή.
Σημαντική παράμετρος στις πρώτες βοήθειες είναι και ο έλεγχος του πόνου. Για τον καλύτερο έλεγχό του, θα πρέπει να χορηγηθούν παυσίπονα. Μπορεί να χορηγηθεί παρακεταμόλη (depon), κάποιο μη στεροειδές αντιφλεγμονώδες φάρμακο, όπως η ιβουπροφαίνη (brufen), ή ακόμα και μορφίνη. Στο ενδεχόμενο του ανοιχτού κατάγματος, πιθανώς να χρειαστεί και η λήψη προληπτικής αντιβιοτικής αγωγής για την αποφυγή της μόλυνσης.
Σε οποιαδήποτε περίπτωση, θα πρέπει να κληθεί άμεσα ιατρική βοήθεια. Σημειώνεται ότι η χορήγηση αντιβιοτικής αγωγής και μορφίνης θα πρέπει να γίνεται αυστηρά σύμφωνα με τις οδηγίες γιατρού.
