Του Δημήτριου Λυράκου, Κλινικού & Δικαστικού Ψυχολόγου και CEO της ASCOT Consulting
Όταν ξεκίνησε όλη αυτή η πρωτόγνωρη κατάσταση με το COVID-19, ένα αστείο που κυκλοφορούσε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν πως «Ζούμε τα θέματα της ιστορίας του 2150». Τελικά από αστείο, πιθανόν να έχει βάση τελικά. Με την καθημερινότητά μας να έχει αλλάξει τόσο δραστικά και απότομα, με όλες τις ρουτίνες που είχαμε να έχουν διαταραχθεί, ένα από τα πλέον κοινά ψυχολογικά θέματα που βιώνουμε είναι το άγχος.
Οι ναυτικοί σε αυτή την περίπτωση, περισσότερο από όλους. Η ακύρωση όλων των αλλαγών μέχρι τις 15 Απριλίου(;), οι αποκλεισμοί από λιμάνια και η γενικότερη πίεση που έχουν να συνεχίζουν να διεκπεραιώνουν την εργασία τους με αποτελεσματικότητα και ασφάλεια, δημιουργεί τεράστια ψυχολογική πίεση. Αν προσθέσουμε σε αυτό, αναφορές πως σε κάποιες περιοχές έχουν και θέματα προμηθειών, τότε η κατάσταση γίνεται σαφώς χειρότερη.
Πρόσφατα, διαβάζοντας ένα άρθρο από έναν καπετάνιο που περιέγραφε όλη αυτή την κατάσταση και την πίεση που αισθάνεται το πλήρωμά του και αυτός, κοίταξα τα σχόλια άλλων αναγνωστών, συμπεριλαμβανομένων και κάποιων ναυτικών- με βάση όσα ισχυρίζονταν. Τα περισσότερα ήταν υποστηρικτικά. Κάποια άλλα σχόλια, ήταν επιθετικά.
Παρότι δεν είμαι ναυτικός, πιστεύω πως τα επικριτικά σχόλια μόνο θυμό και απογοήτευση μπορούν να προκαλέσουν σε νοήμονες ανθρώπους που συνειδητοποιούν πως το 80% των προϊόντων μεταφέρονται μέσω της ναυτιλίας και πως χωρίς αυτούς τους ανθρώπους, το πρόβλημα θα ήταν σαφώς μεγαλύτερο.
Θα ήθελα όμως να σταθώ -έπειτα από επικοινωνίες που είχα με ναυτικούς που βρίσκονται εν πλω- τι είναι το άγχος και πως μπορούμε να το μετριάσουμε, τουλάχιστον σε εμάς και τους άλλους.
Αρχικά να διαχωρίσουμε το άγχος από το στρες. Στρες είναι ο όρος που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε το φυσιολογικό συναίσθημα που βιώνει κάποιος όταν αντιμετωπίζει οποιαδήποτε απειλή, κίνδυνο ή ψυχολογική πίεση. Όταν κάποιος αντιμετωπίζει άγχος, συνήθως αισθάνεται αναστατωμένος, δυσφορία και ένταση. Το στρες είναι κάτι που μας βοηθάει να επιβιώσουμε, διότι μας κάνει να είμαστε προσεκτικοί και μας βοηθάει στο να εξελιχθούμε.
Το άγχος από την άλλη, είναι επίμονα συναισθήματα υψηλού βαθμού στρες, υπερβολικής δυσφορίας και έντασης. Ένα άτομο μπορεί να έχει άγχος, αν το επίπεδο του στρες είναι τόσο υψηλό, που παρεμβαίνει στην καθημερινή του ζωή και δεν του επιτρέπει να κάνει τα πράγματα που θέλει να κάνει. Εν συντομία δηλαδή το στρες είναι καλό και το άγχος κακό. Το στρες είναι παραγωγικό και το άγχος είναι το πρόβλημα αυτό που μας «ξεζουμίζει» από ενέργεια και δεν μας επιτρέπει να ηρεμίσουμε σχεδόν καθόλου.
Υπάρχουν πολλά συμπτώματα που σχετίζονται με το άγχος. Τα πλέον κοινά είναι:
- Το άτομο ανησυχεί όλη την ώρα
- Έλλειψη εμπιστοσύνης και καχυποψίας
- Θέλει συνέχεια να συζητάει τις ανησυχίες του χωρίς την διάθεση να προσπαθεί να βρει λύση
- Αισθάνεται ότι το μυαλό του τρέχει
- Θυμός
- Ευερεθιστότητα
- Ανυπομονησία
- Μειωμένη προσοχή
- Σύγχυση
- Αίσθημα ενοχής
Επίσης, μπορεί να παρουσιάσει μια ποικιλία άλλων “νευρικών” ανησυχιών και συμπεριφορών που συνήθως γίνονται εύκολά αντιληπτά όταν μιλάς ή παρατηρείς το άτομο.
Τι μπορούμε όμως να κάνουμε όταν διαπιστώνουμε πως εμείς ή κάποιος άλλος συνάδελφός μας έχει έντονο άγχος;
Υπάρχουν πολλά πράγματα, παρόλα αυτά, δύσκολα μπορούμε να τα εφαρμόσουμε χωρίς καθοδήγηση. Χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή.
Για παράδειγμα, συναντώ τις τελευταίες ημέρες αρκετούς οδηγούς που αναφέρουν πως οι ασκήσεις αναπνοής μπορούν να μας ηρεμήσουν. Αυτό είναι σωστό, αλλά αν δεν κάνουμε τις ασκήσεις σωστά, ενδέχεται να μας αυξήσουν το άγχος. Οπότε η γνώμη μου είναι πως εάν δεν έχουμε ξανακάνει την διαδικασία, καλό είναι να την αποφύγουμε!
Τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν; Το μυστικό σε αυτή την περίπτωση είναι να εφαρμόσουμε απλές λύσεις που μπορούν να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές.
- Μιλήστε με φίλους πάνω στο πλοίο ή με την οικογένεια και φίλους σας εκτός. Όχι για τον ιό ή την κατάσταση αλλά για άλλα θέματα. Προσπαθήστε να επιβεβαιώσετε στον εαυτό σας αλλά και στους άλλους πως η ζωή συνεχίζεται, ακόμα και έτσι. Αυτό δεν σημαίνει πως θα κάνετε πως η παρούσα κατάσταση δεν υπάρχει, αλλά μην συζητάτε μόνο για αυτό!
- Κάντε πράγματα που μπορούν να σας αποσπάσουν την προσοχή και να σας βοηθήσουν να ξεχαστείτε. Ακούστε μουσική, δείτε ταινία, διαβάστε ή οτιδήποτε που μπορεί να σας κάνει να περάσει ευχάριστα ο χρόνος.
- Άσκηση. Αν είναι εφικτό έστω και μισή ώρα άσκησης μπορεί να σας χαλαρώσει και να μειώσει τα επίπεδα του άγχους.
- Αξιολογήστε τι μπορεί να ελέγξετε και τι όχι. Τις περισσότερες φορές αυτό που μας αγχώνει είναι «η ανάγκη ελέγχου του περιβάλλοντος μας». Αυτό όμως δεν είναι πάντα εφικτό και η παρούσα κατάσταση επιβεβαιώνει ακριβώς αυτό. Ναι είναι μια δύσκολή δυσάρεστη κατάσταση αλλά πέραν του ελέγχου μας, οπότε καλύτερα επικεντρωθείτε στο τι μπορεί μπορείτε να επηρεάσετε και αλλάξετε.
Κάτι σημαντικό που πρέπει να θυμόμαστε όταν κάποιος βιώνει έντονο άγχος, είναι πως δεν πρέπει όταν είναι σε ένταση να τον πλησιάσουμε! Κάποιος που έχει έντονο άγχος εκείνη την στιγμή είναι σε φάση «μάχης». Αισθάνεται πως απειλείται από κάτι, χωρίς να μπορεί να κατανοήσει τι, οπότε θεωρεί πως απειλείται από παντού. Εάν τον πλησιάσουμε, ακόμα και εάν είναι φίλος μας, ίσως μας θεωρήσει μέρος της απειλής. Οπότε πρέπει να του δώσουμε χώρο και χρόνο να ηρεμήσει και να υπάρχει μια διακριτική, αλλά διαρκής επίβλεψη.
Όπως ανέφερα και στην αρχή ζούμε πρωτόγνωρες καταστάσεις και πιθανώς πολλά πράγματα να είναι διαφορετικά στην καθημερινότητα μας ακόμα και μετά το τέλος της πανδημίας. Για αυτό το λόγο και δεν υπάρχει κάποιο πρωτόκολλο στο τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνουμε. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να συνδυάσουμε τις γνώσεις μας από διάφορές καταστάσεις, να αξιολογούμε το αποτέλεσμα και όπου χρειάζεται να προσαρμοζόμαστε. Δεν πρέπει να έχουμε αμφιβολία πως στο τέλος θα τα καταφέρουμε. Όσο δύσκολο και εάν φαίνεται αυτό τώρα.
Το να επιβιώσουμε είναι ανάγκη, το να εξελιχθούμε και ευημερήσουμε είναι απαραίτητο.
Φωτό: ΑΠΕ-ΜΠΕ
