Στο ειδικό τεύχος των Ναυτικών Χρονικών με θέμα τη Ναυτική Εκπαίδευση, το οποίο κυκλοφόρησε παράλληλα με τον εορτασμό της Ημέρας του Εμπορικού Ναυτικού στη χώρα μας και της Ημέρας Ναυτιλίας στα κράτη της ΕΕ, αναζητήσαμε τις απόψεις μιας προσωπικότητας που έχει ασχοληθεί με τη νέα γενιά και τη ναυτική εκπαίδευση. Στην αποκλειστική του συνέντευξη, ο κ. Ιωάννης Πλατσιδάκης παρουσιάζει τις θέσεις του για την ανάγκη διατήρησης της ελληνικής σημαίας, για την πίστη του στους Έλληνες αξιωματικούς ΕΝ και τον σημαντικό ρόλο των ΑΕΝ. Παράλληλα στέλνει ένα σημαντικό μήνυμα σε όσους νέους επιλέξουν το ναυτικό επάγγελμα, ειδικά σε αυτή την κρίσιμη εποχή.
Τo ΝΕΕ σε συνεργασία με την ΕΕΕ έχουν, εδώ και χρόνια, θεσμοθετήσει τον εορτασμό για την Ημέρα του Ελληνικού Εμπορικού Ναυτικού. Γνωρίζοντας ότι ήσασταν από τους πρώτους υποστηρικτές της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας, πόσο σημαντικό θεωρείτε τον εορτασμό της συγκεκριμένης ημέρας, ειδικά σήμερα;
Θεωρώ απόλυτα σημαντικό να εορτάζουμε την Ημέρα της Ναυτιλίας μας. Με τον τρόπο αυτόν τιμούμε τους προγενέστερους και σημερινούς ναυτικούς και εφοπλιστές που συνετέλεσαν ώστε σήμερα να έχουμε την παρούσα κατάσταση της ελληνικής ναυτιλίας αλλά και συγχρόνως δίνουμε ένα όραμα στις επόμενες γενεές. Δεν είναι δυνατόν να έχουμε ημέρες μητέρας, πατέρα, λουλουδιών κ.λπ. αλλά όχι της Ναυτιλίας μας.
Ο Όμιλος Αγγελικούση παραδοσιακά υποστηρίζει την ελληνική σημαία. Ποιες είναι οι παράμετροι και οι συνιστώσες που έχουν οδηγήσει και εξακολουθούν να οδηγούν τον όμιλο σε αυτή τη συγκεκριμένη στρατηγική επιλογή;
Η ελληνική σημαία είναι σταθερά μια διεθνώς αναγνωρισμένη και ποιοτική σημαία και πιστεύω ότι το γεγονός αυτό δίνει ένα σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στα πλοία με τη σημαία της χώρας μας. Επιπλέον, το γεγονός ότι απασχολούνται Έλληνες ναυτικοί στα πλοία αυτά δίνει το πλεονέκτημα της δημιουργίας ενός στενού δεσμού μεταξύ των εταιρειών και των πληρωμάτων τους.
Πολλοί αναφέρονται στο θέμα του κόστους. Ισχυρίζονται ότι η ελληνική σημαία είναι πιο ακριβή σε σχέση με άλλες. Όπως ξέρετε καλά, η ανταγωνιστικότητα δεν είναι ένα απόλυτο μέγεθος. Το κόστος ενός προϊόντος επίσης δεν είναι ένας απόλυτος αριθμός, αλλά εξαρτάται από την παραγωγικότητα. Άρα λοιπόν, αν κάτι στοιχίζει πιο ακριβά, δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι το τελικό αποτέλεσμα είναι χειρότερο ή μη ανταγωνιστικό. Στην περίπτωση της σημαίας μας, η όποια οικονομική επιβάρυνση δύναται να καλυφθεί κάλλιστα από την ποιοτική παροχή υπηρεσιών από τους εν λόγω αξιωματικούς και την υψηλή απόδοση του πλοίου. Τα αποτελέσματά μας, σε όλες τις εταιρείες του ομίλου, διαχρονικά επιβεβαιώνουν το μοντέλο αυτό. Το κόστος της σημαίας, δηλαδή, απορροφάται από την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών που εξασφαλίζουν οι Έλληνες ναυτικοί μας, εξ ου και η υψηλή απόδοση του στόλου μας.
Για ποιους λόγους θεωρείτε ότι πολλοί νέοι αξιωματικοί επιθυμούν να ναυτολογηθούν σε πλοία της εταιρείας σας;
Είναι γεγονός ότι το μέγεθος μιας ναυτιλιακής εταιρείας κάνει τη διαφορά, διότι δίνει τη δυνατότητα στον ναυτικό μιας πιο προγραμματισμένης και σταθερής ναυτολόγησης.
Οι μικρότερες εταιρείες θα μπορούσαν να είναι ελκυστικές; To pooling είναι μια παράμετρος που θα μπορούσαμε να σκεφτούμε για το μέλλον των μικρότερων ναυτιλιακών εταιρειών;
Ναι, βεβαίως θα μπορούσαν, με έναν σωστό προγραμματισμό. Μην ξεχνάτε ότι μια μικρότερη εταιρεία έχει μεγαλύτερη δυνατότητα να διατηρήσει τον προσωπικό δεσμό με τους ναυτικούς της. Μια συνεργασία, μάλιστα, μεταξύ εταιρειών με συγκεκριμένη ομάδα ναυτικών θα μπορούσε να υποστηριχτεί, με την προϋπόθεση ότι όποιοι δεσμευτούν σε αυτή τη δραστηριότητα θα πρέπει να έχουν κατανόηση ότι δεν θα πρέπει ο ένας να προκαλέσει τη δυσαρέσκεια του άλλου. Δηλαδή θα πρέπει να αποφευχθεί ο εσωτερικός ανταγωνισμός μεταξύ των εμπλεκόμενων εταιρειών στη ναυτολόγηση των ναυτικών της ομάδας.
Λαμβάνοντας υπόψη την πολυετή παρουσία σας ως στέλεχος της ναυτιλίας, πώς αντιδράτε στη σταδιακή αλλά συνεχή συρρίκνωση του ελληνικού στόλου;
Αυτό είναι ένα φαινόμενο που και οι δύο πλευρές, δηλαδή και το κράτος και η εφοπλιστική κοινότητα, πρέπει να μελετήσουν πάρα πολύ σοβαρά, διότι στο μέλλον δεν θα είναι ίδια η ελληνική ναυτιλία εάν ένας μεγάλος αριθμός πλοίων δεν θα φέρουν πλέον την ελληνική σημαία. Πιστεύω ότι με την περαιτέρω συρρίκνωση και η φωνή της ίσως θα εξασθενίσει στα διεθνή όργανα. Περισσότερα πλοία με ελληνική σημαία συνεπάγονται πιο ισχυρή φωνή διεθνώς. Με αυτόν τον τρόπο θα ενδυναμώσουμε τον δεσμό και της ίδιας της σημαίας, όχι μόνο της ναυτιλίας μας, με την ελληνική κοινωνία.
Στις επισκέψεις σας σε ελληνικές ΑΕΝ και στις συνομιλίες σας με εκπαιδευτικό προσωπικό αλλά και σπουδαστές, ποια θεωρείτε ότι είναι τα θέματα που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης;
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ΑΕΝ είναι γνωστά και μακροχρόνια. Θα ήθελα ωστόσο να τονίσω ότι σίγουρα το επίπεδο είναι αρκετά ικανοποιητικό και σίγουρα, όπως σε όλα τα πράγματα, υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης. Νομίζω ότι το πιο σπουδαίο σημείο που πρέπει να εξετάσουμε είναι το ακόλουθο: παράλληλα με τη μόρφωση των σπουδαστών πρέπει να δοθεί σημασία και να τονιστεί ο ρόλος που καλούνται να παίξουν οι συγκεκριμένοι νέοι και νέες στην επαγγελματική τους καριέρα. Πρέπει οι νέοι να νιώθουν περήφανοι για το επάγγελμα το οποίο ακολουθούν και μέσα από αυτό το επάγγελμα να μπορούν να βελτιώσουν την προσωπικότητά τους. Μην ξεχνάμε ότι τα βαπόρια της ποντοπόρου ναυτιλίας δραστηριοποιούνται σε όλο τον κόσμο και ως εκ τούτου είναι οι αντιπρόσωποί μας, οι πρεσβευτές μας στις διεθνείς θάλασσες και στα λιμάνια, στις λιμενικές αρχές, στα P&I Clubs, στους ναυλωτές. Άρα χρειαζόμαστε ναυτικούς με προσωπικότητα.
Πολλές έρευνες αναδεικνύουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον της νέας γενιάς για τη ναυτιλία, ειδικά σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν, οπότε καταγραφόταν αδιαφορία για τα ναυτικά επαγγέλματα. Είστε αισιόδοξος για τη διατήρηση αυτού του ενδιαφέροντος των νέων; Με ποιους τρόπους θα μπορούσαμε να διατηρήσουμε το ενδιαφέρον τους αλλά και να προσελκύσουμε περισσότερους μαθητές λυκείου;
Η οικονομική δυσπραγία της χώρας μας τα τελευταία χρόνια και η επακόλουθη ανεργία οδήγησαν ένα μεγάλο μέρος της νεολαίας μας να ασχοληθεί με τα ναυτικά επαγγέλματα. Η ποιότητα των νέων που ακολουθούν τα ναυτικά επαγγέλματα είναι πράγματι καλή.
Το ενδιαφέρον ακόμα περισσότερων θα μπορούσαμε κάλλιστα να το ενισχύσουμε με μια σωστή προσέγγιση στα μαθητικά και σπουδαστικά τους χρόνια και τη μετέπειτα ενασχόλησή τους με τα πλοία μας όταν αποφοιτήσουν. Το να προσελκύσουμε περισσότερους δεν πρέπει να είναι, όμως, απόλυτος σκοπός. Σκοπός θα πρέπει να είναι μια προσεκτική μελέτη για πόσους και πόσες ακριβώς χρειαζόμαστε. Το να προσελκύσουμε πιο πολλούς σπουδαστές και νέους αξιωματικούς χωρίς να μπορούν να ναυτολογηθούν μετέπειτα στα πλοία δεν οδηγεί κάπου. Αντίθετα μπορεί να επιφέρει αρνητικά αποτελέσματα.
Ποια στοιχεία για τη ναυτιλία πρέπει να γνωρίζει ένας νέος πριν ξεκινήσει ναυτικές σπουδές; Το γεγονός ότι θα γίνουν αξιωματικοί και όχι απλά στελέχη απαιτεί να κατανοήσουν οι νέοι δεξιότητες όπως η ιεραρχία, η πειθαρχία και η υπομονή;
Καταρχάς θα πρέπει ο ίδιος ο νέος να έχει ενδιαφέρον να ψάξει, να ενημερωθεί για τη ναυτιλία. Μέσα π.χ. από την Isalos.net και άλλες ιστοσελίδες μπορεί κανείς να πληροφορηθεί και να αντλήσει αρκετές λεπτομέρειες.
Πρέπει όμως να είμαι ξεκάθαρος: κάθε επάγγελμα θέλει πειθαρχία. Πόσω μάλλον στο πλοίο, το οποίο είναι μια μικρή κοινότητα 20-22 ατόμων μέσα στους ωκεανούς. Δεν υπάρχουν, συνεπώς, μεγάλα περιθώρια απειθαρχίας. Η σωστή λειτουργία του πλοίου βασίζεται στη συνολική συνεργασία και προσπάθεια. Ταυτόχρονα πρέπει να γνωρίζουν ότι απαιτείται μεγάλη αίσθηση επαγγελματισμού και σεβασμού προς συναδέλφους μέσα σε αυτή τη μικρή κοινότητα. Αυτό είναι κάτι που και οι Ακαδημίες αλλά και οι ίδιες οι εταιρείες πρέπει να μεταλαμπαδεύσουν στους σπουδαστές.
Διαφαίνεται από πολλές έρευνες ότι πολλοί νέοι επιθυμούν να σταδιοδρομήσουν σε δεξαμενόπλοια, κυρίως λόγω των υψηλότερων απολαβών. Πώς αντιδράτε σε αυτή την επισήμανση;
Αυτό είναι θέμα επιλογής του καθενός. Το ίδιο ισχύει και για τις επιχειρήσεις της στεριάς. Οι απολαβές είναι για αρκετούς σημαντικό κριτήριο, αλλά για πολλούς άλλους δεν είναι και δεν πρέπει να είναι το μοναδικό κριτήριο.
Η διαρροή σπουδαστών, σε σχέση με τον αριθμό εγγραφών στις ΑΕΝ, εξακολουθεί να είναι σημαντική. Υπάρχει τρόπος, κατά τη γνώμη σας, να αντιμετωπιστεί αυτό το φαινόμενο;
Αυτή την περίφημη διαρροή την ακούω για δεκαετίες. Δύσκολα βλέπουμε πραγματικούς αριθμούς. Το Υπουργείο Εργασίας δημοσιεύει κάθε μήνα τον αριθμό των ανέργων. Η Στατιστική Υπηρεσία δημοσιεύει επίσης μια πληθώρα αριθμών. Δεν έχω δει πραγματικά και πλήρη στοιχεία για το πώς εξελίσσεται αυτό το φαινόμενο στον δικό μας χώρο. Υπάρχει μια γκρίζα περιοχή. Δεν είμαι λοιπόν σε θέση να απαντήσω, διότι δεν γνωρίζω τα ακριβή δεδομένα για τη διαρροή που αναφέρετε. Επιπρόσθετα, δεν είναι μόνο το πόσοι βγαίνουν από τις ΑΕΝ ο μοναδικός παράγοντας προς εξέταση. Μεγάλη σημασία έχει η απορροφητικότητα από την ίδια την αγορά, διότι είναι αποφασιστικός παράγοντας προσέλκυσης. Είναι επιτακτική ανάγκη να γίνει μια ολοκληρωτική μελέτη βασιζόμενη στα δεδομένα του παρελθόντος και του παρόντος για να χαράζονται στόχοι για το μέλλον. Χρειάζεται ένα άτυπο συμβόλαιο μεταξύ κράτους και εφοπλιστικής κοινότητας στο θέμα αυτό.
Έχετε ταξιδέψει σε αρκετές χώρες του εξωτερικού και έχετε επισκεφθεί ναυτικές ακαδημίες που ακολουθούν άλλα πρότυπα. Ποιες από αυτές τις επισκέψεις σάς έχουν προβληματίσει για τον τρόπο λειτουργίας των ελληνικών ΑΕΝ; Υπάρχουν κάποια παραδείγματα που θα μπορούσαμε να ακολουθήσουμε;
Οι γειτονικές μας χώρες σαφώς έχουν ένα καλύτερο περιβάλλον κυρίως σε θέματα εγκαταστάσεων και εξοπλισμού. Επίσης, το γενικότερο κλίμα που επικρατεί σε αυτές είναι εκείνο της πειθαρχίας. Δηλαδή οι σπουδαστές είναι με τις στολές τους, διακρίνεις έναν μεγάλο σεβασμό τόσο στους καθηγητές όσο και στη μεταξύ τους συμπεριφορά, αλλά και προς τις δομές. Δεν παρατήρησα ούτε έλλειψη καθαριότητας ούτε υλικές ζημιές στον εξοπλισμό και στις κτιριακές εγκαταστάσεις. Απέχουμε αρκετά από αυτό.
Οι ναυτιλιακές εταιρείες χρειάζονται εταιρικές δημόσιες σχέσεις για τη βελτίωση της εικόνας και της φήμης τους, ειδικά προς την προσέλκυση αξιωματικών;
Νομίζω ότι τα στοιχεία της ελληνικής ναυτιλίας μόνα τους δημιουργούν δημόσιες σχέσεις. Εναπόκειται σε κάθε εταιρεία πώς θα διαμορφώσει τις δικές της δημόσιες σχέσεις μέσα από διαφήμιση, επισκέψεις/χορηγίες σε ΑΕΝ και ΚΕΣΕΝ και σίγουρα στον τρόπο συμπεριφοράς τους και στον δεσμό της με τους ναυτικούς της.
Η ιδιωτική ναυτική εκπαίδευση βρίσκεται, τα τελευταία χρόνια, στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των ναυτιλιακών ΜΜΕ αλλά και των ναυτιλιακών συνεδρίων. Ποιος είναι ο ρόλος και ποιος θα πρέπει να είναι, κατά τη γνώμη σας, ο στόχος της ιδιωτικής ναυτικής εκπαίδευσης στη χώρα;
H χώρα μας έχει μια μοναδικότητα: οι νόμοι της επιτρέπουν ιδιωτικές κλινικές αλλά όχι ιδιωτικά πανεπιστήμια ή ΑΕΝ. Εάν αυτό δεν είναι ιδεοληψία και στρουθοκαμηλισμός, τότε τι είναι; Τριακόσιοι Έλληνες σπουδαστές σήμερα σπουδάζουν στην ΑΕΝ Βάρνας στη Βουλγαρία, κ.λπ. Η ύπαρξη ιδιωτικής ναυτικής εκπαίδευσης δίνει καλύτερη δυνατότητα επιλογής στον σπουδαστή, χωρίς περιορισμούς. Επιτρέπει να εξετάσει κάθε υποψήφιος εάν θέλει να ακολουθήσει τη δημόσια ή την ιδιωτική εκπαίδευση. Η απόφασή του θα είναι, δηλαδή, προσωπική ή οικογενειακή και δεν θα επαφίεται στην απόλυτη επιλογή του κράτους. Η παρούσα δέσμευση εκ μέρους της πολιτείας είναι μια μονολιθική προσέγγιση, που εστιάζεται στη λογική ότι το κράτος γνωρίζει καλύτερα. Αυτές τις λογικές τις έχουν επιβάλλει καθεστώτα στο παρελθόν τα οποία έχουν καταρρεύσει με την πάροδο του χρόνου.
Η πρόσφατη αναβάθμιση των επαγγελματικών δικαιωμάτων των αποφοίτων των Ναυτικών Λυκείων της χώρας δίνει σε όλους τους αποφοίτoυς των ΕΠΑΛ με ναυτική εκπαίδευση το δικαίωμα να εξελιχθούν σε αξιωματικούς Εμπορικού Ναυτικού Α΄ τάξης, υπό προϋποθέσεις. Πώς κρίνετε τη συγκεκριμένη αναβάθμιση;
Είναι μια θετική προσέγγιση, αρκεί το τελικό αποτέλεσμα να είναι ποιοτικά ανταγωνιστικό.
Πρόσφατα υπήρξε τροποποίηση του προγράμματος σπουδών των ΑΕΝ, ως προς τη χρονική περίοδο πραγματοποίησης των εκπαιδευτικών τους ταξιδιών. Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, τα οφέλη του αναβαθμισμένου προγράμματος σπουδών των ΑΕΝ;
Δεν άλλαξε το πρόγραμμα σπουδών. Απλώς κάποια μαθήματα μετακινήθηκαν. Κατά τα άλλα, οι ώρες διδασκαλίας και τα μαθήματα παρέμειναν τα ίδια. Η νέα διαφοροποίηση των χρονικών περιόδων, ειδικά για τα εκπαιδευτικά ταξίδια, θα είναι πάρα πολύ ωφέλιμη, διότι αφενός ο σπουδαστής καταλήγει στο πλοίο στην πρώτη του ναυτολόγηση πιο ώριμος για να απορροφήσει γνώση και αφετέρου, με την τελευταία ναυτολόγησή του, θα είναι πολύ πιο κοντά στον μελλοντικό εργοδότη του. Με το μέχρι πρόσφατα υπάρχον σύστημα είχε παρατηρηθεί μεγάλη έλλειψη γνώσεων στην πρώτη ναυτολόγηση των σπουδαστών και επιπλέον, μετά το πέρας του δεύτερου εκπαιδευτικού ταξιδιού, μεσολαβούσε πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα μέχρι την επανένταξή τους στην επαγγελματική σταδιοδρομία.
Το Κεφάλαιο Ναυτικής Εκπαίδευσης τροφοδοτείται, σε ένα μεγάλο ποσοστό, μόνο από τα πλοία με ελληνική σημαία. Παραμένουν οι ελληνικών συμφερόντων ναυτιλιακές εταιρείες πρόθυμες να εξασφαλίζουν τα απαραίτητα κονδύλια για τη συγχρηματοδότηση των Ακαδημιών Εμπορικού Ναυτικού;
Πράγματι, τα πλοία με ελληνική σημαία συμμετέχουν υποχρεωτικά στα έξοδα λειτουργίας των ΑΕΝ. Είναι μια δέσμευση δεκαετιών, η οποία αποτελεί σημαντική ηθική υποχρέωση για τη διατήρηση της ελληνικής ναυτοσύνης. Θεωρώ όμως απόλυτα δίκαιο να συμμετέχουν πλέον στο ΚΝΕ υποχρεωτικά όλα τα πλοία που διαχειρίζονται σήμερα οι εταιρείες οι οποίες είναι εγκατεστημένες στη χώρα μας. Είναι μια συλλογική προσπάθεια.
Η παραπάνω Συνέντευξη του Ιωάννη Πλατσιδάκη με τίτλο «Οι ναυτικοί μας είναι οι πρεσβευτές μας στις θάλασσες του κόσμου», φιλοξενήθηκε στα Ναυτικά Χρονικά, τεύχος Απριλίου- Μαίου 2020
Για να διαβάσετε την ηλεκτρονική έκδοση του τεύχους Απριλίου-Μαίου 2020 των Ναυτικών Χρονικών, πατήστε εδώ.
