Της Κατερίνας Σκουρτανιώτη, Managing Director της VENLYS Maritime Specialisation Services
Ο ανθρώπινος παράγοντας βρίσκεται διαχρονικά στην κορυφή της διεθνούς ναυτιλιακής ατζέντας και διαδραματίζει ίσως τον πιο σημαντικό ρόλο σε θέματα ασφάλειας, παραγωγικότητας, ποιότητας, περιβάλλοντος και γενικότερα αειφόρου βιωσιμότητας και ανάπτυξης. Παρ’ όλα αυτά, η σημασία της ανθρώπινης απόδοσης για την ασφάλεια στη ναυτιλία άρχισε να εξετάζεται σε βάθος και να αναλύεται μόλις τα τελευταία χρόνια. Η επικέντρωση στην ανθρώπινη απόδοση συμβαδίζει με την εισαγωγή της ναυτιλιακής βιομηχανίας στη νέα εποχή της Ασφάλειας ΙΙ (era of Safety ΙΙ), η οποία εστιάζει περισσότερο στη δυναμική και στην προστιθέμενη αξία του ανθρώπινου στοιχείου και στον έλεγχο της μεταβλητότητας της απόδοσής του παρά στη συμβατική προσέγγιση της αστοχίας και του λάθους του. Σε αυτό το νέο πλαίσιο, οι δεξιότητες και τα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την ανθρώπινη απόδοση αναμένεται να εμφανίζονται ολοένα και περισσότερο μεταξύ των απαιτήσεων της παγκόσμιας ναυτιλίας.
Τόσο η περίοδος της πανδημίας του Covid-19 όσο και η εποχή μετά από αυτήν (post-pandemic era) θέτουν νέες προκλήσεις και προσδοκίες και για το πλοίο, αλλά και για το γραφείο, όπως η εισαγωγή νέων ή η τροποποίηση/συμπλήρωση υπαρχουσών λειτουργικών διαδικασιών, η υιοθέτηση και η εφαρμογή νέων μοντέλων επικοινωνιών, κ.ά.
Η πανδημία αποτέλεσε ένα καθαρό παράδειγμα εφαρμογής και αποτίμησης της έννοιας της επανατακτικότητας (resilience). Εν προκειμένω, η εξέλιξη της πανδημίας κατέδειξε ότι οι εταιρείες που είχαν ήδη αναπτύξει επανατακτικότητα στις οργανωτικές τους δομές (organisational resilience), καθώς και ναυτικούς κατάλληλα εκπαιδευμένους και ικανούς να προσαρμοστούν και να αντεπεξέλθουν στις αυξανόμενες απαιτήσεις αυτού του μοναδικού γεγονότος, ήταν οι εταιρείες που έδρασαν γρήγορα, αποφασιστικά και αποτελεσματικά, και μπόρεσαν να αντεπεξέλθουν στις πρωτόγνωρες συνθήκες και απαιτήσεις.
Οι εταιρείες που έχουν υψηλή απόδοση στη ναυτική ασφάλεια και υψηλά πρότυπα λειτουργίας είναι εταιρείες που προνοούν και προετοιμάζονται. Είναι εταιρείες που στοχεύουν στον υψηλό δείκτη αποδοτικότητας των ανθρώπων τους. Με αυτόν τον τρόπο αυξάνουν τη βιωσιμότητά τους και τη συνολική τους απόδοση, τόσο από την πλευρά της ναυτικής ασφάλειας όσο και από την πλευρά της οικονομικής ευημερίας.
Οι άνθρωποι είναι το ίδιο ικανοί να δρουν με ασφάλεια όσο και να αστοχούν.
Η παρακολούθηση και η μέτρηση της ανθρώπινης απόδοσης είναι η επόμενη μεγάλη πρόκληση στην αποτελεσματική διαχείριση της ναυτικής ασφάλειας και στη διατήρηση και βελτίωση της αποδοτικότητας των εταιρειών.
Η προώθηση της λογικής της συνήθους πρακτικής (business as usual) στερεί από έναν οργανισμό την ευεργετική δράση των διδαγμάτων (lessons learned) και υπονομεύει την απόκτηση ευελιξίας και προσαρμοστικότητας, που είναι ζωτικά στοιχεία για τη βιωσιμότητα μιας εταιρείας στο εξαιρετικά δυναμικό περιβάλλον της παγκόσμιας ναυτιλίας. Ενώ τα λειτουργικά δεδομένα μπορούν εύκολα να καταγραφούν και να εξαχθούν από κατάλληλα ηλεκτρονικά συστήματα καταγραφής και διαχείρισης, δεν υπάρχει τέτοιο ισοδύναμο για την ανθρώπινη απόδοση. Πολύ περισσότερο, ο τρόπος λειτουργίας του ανθρώπινου παράγοντα, και οι μηχανισμοί/τρόποι που μπορεί να αστοχήσει κάποιος στις γνωστές μη τεχνικές δεξιότητες, είναι πολύ λιγότερο προβλέψιμοι από αυτούς που σχετίζονται με τις εγκαταστάσεις και τον εξοπλισμό.
Η μέτρηση της ανθρώπινης απόδοσης (Human performance measurement) προϋποθέτει μια ισορροπημένη, πιο προνοητική αλλά και πιο δεσμευτική προσέγγιση. Επίσης, απαιτεί δυναμική αλληλεπίδραση (interaction) με τα άτομα που εμπλέκονται άμεσα και παρατήρηση του τρόπου εκτέλεσης των καθηκόντων τους (task observation). Τέτοιες μετρήσεις μπορούν να ενσωματωθούν σε προγράμματα και πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της ναυτικής και θαλάσσιας ασφάλειας.
Είναι σημαντικό να εμπλέξουμε ενεργά τα πληρώματα των πλοίων και τους υπαλλήλους της εταιρείας στον σχεδιασμό ενός προγράμματος παρακολούθησης και μέτρησης της ανθρώπινης απόδοσης – να υπάρχει έτσι αποδοχή και κατανόηση από όλους τόσο του σκοπού της εν λόγω διεργασίας όσο και της ακολουθούμενης διαδικασίας. Βασική προϋπόθεση, η ειλικρινής και ανοιχτή επικοινωνία των εμπλεκομένων. Σημαντικό στοιχείο αποτελεί η χρήση εργαλείων και μεθόδων ποσοτικοποίησης για την εξαγωγή των πλέον αξιόπιστων και χρήσιμων αποτελεσμάτων.
Η ανθρώπινη απόδοση θα είναι το μεγάλο στοίχημα του μέλλοντος. Διαφορετικά, η ανάπτυξη της τεχνολογίας θα είναι ατελής, χωρίς τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Για την ανάπτυξη μιας «έξυπνης» (smart) ναυτιλίας, ο κλάδος θα χρειαστεί αντίστοιχα «έξυπνους» ανθρώπους, δηλαδή ναυτικούς που να έχουν τις δεξιότητες να ελέγχουν, να κατανοούν, να επικοινωνούν και να συμμετέχουν αποτελεσματικά σε προηγμένες τεχνολογικά διαδικασίες. Αυτή θα είναι η βασική ικανότητα του μέλλοντος: ο άνθρωπος ως σημαντικός κρίκος μέσα στην προηγμένη αλυσίδα ελέγχου ‒ να θυμάστε τον όρο «human in the loop»!
Το συγκεκριμένο άρθρο με τίτλο “Η απόδοση του ανθρώπινου παράγοντα στη ναυτιλία: Ένα σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες” δημοσιεύθηκε στο τεύχος Ιουνίου-Ιουλίου των Ναυτικών σελ. 58. Μπορείτε να διαβάσετε το τεύχος των Ναυτικών Χρονικών εδώ.
