Του καπτ. Κώστα Καραβασίλη, Senior Loss Prevention Executive, Thomas Miller P&I Club
Πριν από περίπου 25 χρόνια, ως φέρελπις ανθυποπλοίαρχος –πρωτόμπαρκος– σε ένα Panamax φορτηγό, βγήκα για την πρώτη μου βάρδια στην κουβέρτα, στο λιμάνι φόρτωσης. Φορούσα με καμάρι τη λευκή φόρμα των αξιωματικών, λευκά μάλλινα λεπτά γάντια, κρατούσα το walkie talkie και, λόγω στιλ, μαύρα γυαλιά τύπου πιλότου… Ούτε λόγος για κράνος, προστατευτικά γυαλιά, κατάλληλα γάντια, παπούτσια με ενισχυμένο μπροστινό μέρος (ναυτικού τύπου) ή οτιδήποτε άλλο θα μπορούσε να με προστατεύσει στο αφιλόξενο, γλιστερό, με εκατοντάδες κινδύνους και σιδερένιο απ’ άκρη σ’ άκρη, περιβάλλον.
Όλα τα παραπάνω μέσα προστασίας υπήρχαν στο πλοίο σε πληθώρα και τόσο ο πλοίαρχος όσο και ο υποπλοίαρχος μας θύμιζαν ότι, για να παραμείνουμε ασφαλείς, θα έπρεπε να τα χρησιμοποιούμε συνέχεια και σωστά. Όμως, εγώ (όπως και πολλοί άλλοι συνάδελφοι) σκεφτόμουν ότι δεν θα συμβεί κάτι σ’ εμένα. Ήξερα το πλοίο (είχα κάνει επτά μήνες δόκιμος εκεί πριν), είχα αυτοπεποίθηση και πάνω απ’ όλα άγνοια κινδύνου…
Περπατώντας στην κουβέρτα, κοίταζα προς την προβλήτα. Δεν είχα υπολογίσει ωστόσο τα καπάκια των αμπαριών, τα οποία άνοιγαν συρταρωτά και το κάτω μέρος τους ήταν ακριβώς στο ύψος του κεφαλιού μου. Το μόνο που θυμάμαι μετά είναι να ξυπνάω μέσα στα αίματα στο ship’s office, με τον υποπλοίαρχο και τον λοστρόμο από πάνω μου. Κατέληξα στο νοσοκομείο, όπου, εκτός από δεκατρία ράμματα στο μέτωπο, αποκόμισα και μια ελαφριά διάσειση. Έκτοτε, καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαπενταετούς διαδρομής μου ως αξιωματικός καταστρώματος και μετά στη στεριά, όχι μόνο χρησιμοποιούσα τα PPE με ευλάβεια αλλά επιπλέον εκπαίδευα και παρότρυνα τους συναδέλφους μου να τα χρησιμοποιούν σε όλες τους τις εκφάνσεις επάνω στο πλοίο.
Όλοι μιλάμε και αναφερόμαστε στα μεγάλα ατυχήματα, τα οποία φτάνουν στα αυτιά μας μέσω των ΜΜΕ, αγνοούμε όμως τα ατυχήματα που γίνονται σε καθημερινή βάση, στα οποία δεκάδες ναυτικοί τραυματίζονται σοβαρά λόγω, τις περισσότερες φορές, της μη χρήσης των PPΕ ή της μη σωστής χρήσης αυτών.
Τι είναι, λοιπόν, τα PPE; Γιατί ακόμα και σήμερα, με τους τόσους κανονισμούς, την πληθώρα τέτοιων μέσων στα πλοία, τα posters, τα γυμνάσια, τις μελέτες και τις παροτρύνσεις, δεν είναι συνεχώς επίκαιρα; Γιατί οι ναυτικοί πολλές φορές τα απαξιώνουν;
Εάν δούμε τις απαιτήσεις των διαφόρων P&I Clubs, θα παρατηρήσουμε ότι οι τραυματισμοί μελών του πληρώματος είναι ένα πολύ μεγάλο κομμάτι αυτών. Δυστυχώς, η πλειονότητα αυτών των ατυχημάτων σχετίζεται με τη μη χρήση των PPE.
Στις ενότητα «Lessons Learnt» στην ιστοσελίδα του UK P&I Club, τόσο στις γραπτές περιλήψεις όσο και στα videos, ο αναγνώστης μπορεί να δει διάφορα παραδείγματα και συμβάντα που έχουν απασχολήσει το Club παλιότερα και να συνειδητοποιήσει ότι οι περισσότεροι τραυματισμοί θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί εάν οι ναυτικοί χρησιμοποιούσαν σωστά τα PPE.
Τι είναι όμως τα Μέσα Ατομικής Προστασίας, που συνήθως αναφέρονται ως «PPE»; Είναι ο εξοπλισμός που φέρει το πλήρωμα για την ελαχιστοποίηση της έκθεσής του σε κινδύνους που προκαλούν σοβαρούς τραυματισμούς και ασθένειες στο πλοίο.
Αυτοί οι τραυματισμοί και οι ασθένειες μπορεί να προκύψουν από την επαφή με χημικά, με φυσικούς, ηλεκτρικούς, μηχανικούς ή άλλους κινδύνους που συναντώνται επάνω στο πλοίο.
Τα PPE μπορεί να περιλαμβάνουν διάφορα μέσα, όπως γάντια, γυαλιά ασφαλείας, προσωπίδες και παπούτσια ασφαλείας, ωτοασπίδες ή σκληρά καπέλα (κράνη), αναπνευστήρες ή καλύμματα, γιλέκα και ολόσωμες φόρμες εργασίας. Ακόμα και η χειρουργική μάσκα, που είναι τόσο επίκαιρη στις μέρες μας, θεωρείται τέτοιο μέσο.
Η παραπάνω λίστα προσαρμόζεται και εμπλουτίζεται ανάλογα με την εργασία που θα κάνει ο ναυτικός. Για παράδειγμα, όταν πρόκειται για εργασίες σε κλειστό χώρο (π.χ. δεξαμενές έρματος), ο μετρητής οξυγόνου θεωρείται τέτοιο μέσο, όπως και ο μετρητής αερίων όταν πρόκειται να γίνουν εργασίες σε χώρους που περιέχουν επιβλαβή για την υγεία ή εύφλεκτα αέρια.
Τα PPE πρέπει να σχεδιάζονται και να κατασκευάζονται με ασφάλεια και να διατηρούνται κάτω από τις σωστές συνθήκες που συνίστανται από τους κατασκευαστές. Ο εξοπλισμός πρέπει πάντα να είναι κατάλληλα στοιβαγμένος σε ασφαλές μέρος μετά τη χρήση. Ο ελαττωματικός ή αναποτελεσματικός προστατευτικός εξοπλισμός δεν παρέχει καμία άμυνα. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να επιλέγονται τα σωστά είδη εξοπλισμού και να συντηρούνται σωστά ανά πάσα στιγμή. Τα PPE πρέπει να διατηρούνται καθαρά και να απολυμαίνονται, όταν είναι απαραίτητο, για λόγους υγείας.
Τόσο οι πλοιοκτήτες όσο και τα πληρώματα είναι υποχρεωμένοι οι μεν να τα παρέχουν, οι δε να τα χρησιμοποιούν.
Δεν θα αναφερθώ στις διάφορες συμβάσεις, στα πρότυπα, στη νομοθεσία που υποχρεώνει τους πλοιοκτήτες να παρέχουν ικανά PPE (Flag State, MLC 4.3, Port State Controls, ISM κ.ά.) και στις συνέπειες εάν δεν εφαρμόζονται ‒ δεν είναι ο σκοπός αυτού του άρθρου.
Ωστόσο, όσον αφορά τους ναυτικούς, η υποχρέωση έρχεται πρώτα απ’ όλα από τους ίδιους και την υποχρέωση που έχουν προς τους εαυτούς τους και τους συναδέλφους τους.
Πρέπει στο πλοίο να καλλιεργηθεί η κουλτούρα ότι όλα τα μέλη του πληρώματος είναι μια ομάδα. Και αυτή η ομάδα έχει μέλημά της, εκτός από την ασφαλή ναυσιπλοΐα, μεταφορά του φορτίου και συντήρηση του πλοίου, την ασφάλεια των μελών του πληρώματος.
Η ηγεσία του πλοίου πρέπει να δίνει όχι μόνο το παράδειγμα, αλλά να επανεκπαιδεύει και να θυμίζει συνεχώς στους ναυτικούς την υποχρέωση να χρησιμοποιούν τα PPE. Ο καθένας από τους ναυτικούς πρέπει να αποτελεί ‒και να είναι πεπεισμένος γι’ αυτό‒ μέρος της ασφαλούς κουλτούρας του πλοίου. Όσοι δεν συμμορφώνονται πρέπει να λαμβάνουν γραπτές προειδοποιήσεις (written warnings per SMS) και να καθίσταται σαφές ότι η μη συμμόρφωσή τους μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε απόλυση.
Εξάλλου, οι ναυτικοί πρέπει να έχουν υπόψη ότι, εάν τραυματιστούν κατά τη διάρκεια της εργασίας τους, οποιαδήποτε παράλειψη, εκ προθέσεως, της χρήσης των παρεχόμενων PPE θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στην τυχόν αποζημίωση που δικαιούνται.
Και βέβαια πρέπει να σκέφτονται πάντα: «Ναι! Αυτό μπορεί να συμβεί και σ’ εμένα!».
Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Ναυτικά Χρονικά, τεύχος Δεκεμβρίου 2020, σελίδα 122
