Σύμφωνα με τη SOLAS (International Convention for the Safety of Life at Sea), στον κανονισμό V/19 γίνεται αναφορά πως όλα τα πλοία καθαρής χωρητικότητας τουλάχιστον 300 ΚΟΧ που εκτελούν διεθνείς πλόες, όλα τα πλοία μεταφοράς φορτίων τουλάχιστον 500 ΚΟΧ που δεν εκτελούν διεθνείς πλόες και όλα τα επιβατηγά πλοία ανεξαρτήτως μεγέθους θα πρέπει να είναι εξοπλισμένα με AIS (Automated Identification System), έτσι ώστε να μπορούν να μεταφέρουν αυτόματα τα στοιχεία του πλοίου σε άλλα παραπλέοντα πλοία και στις αρμόδιες λιμενικές αρχές. Με τις συγκεκριμένες πληροφορίες που μεταδίδονται μέσω του AIS, το σύστημα συνεισφέρει στη λήψη αποφάσεων σχετικά με την αποφυγή συγκρούσεων και στις επιχειρήσεις διάσωσης SAR (Search and Rescue). Γενικά, μέσω του AIS, δίνεται η δυνατότητα στον αξιωματικό φυλακής να αξιολογήσει τους πλόες των παραπλεόντων πλοίων.
Σύμφωνα με τον κανονισμό Α.1106 (29) (Revised Guidelines for the Onboard Use of Shipborne Automatic Identification Systems), το AIS στα παραπάνω πλοία θα πρέπει να βρίσκεται σε λειτουργία όταν αυτά είναι εν κινήσει ή αγκυροβολημένα. Επίσης, αναφέρεται πως μόνο όταν ο πλοίαρχος θεωρεί πως η συνεχής λειτουργία του AIS μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια του πλοίου ή όταν το πλοίο διατρέχει άμεσο κίνδυνο μπορεί ο ίδιος να απενεργοποιήσει το AIS.
Το πιο σύνηθες ζήτημα που προκύπτει αφορά την επιλογή του πλοιάρχου να απενεργοποιήσει το AIS, ώστε να αποκρύψει την ταυτότητα, την τοποθεσία, την πορεία και άλλα στοιχεία του πλοίου όταν πλέει σε θαλάσσιες περιοχές όπου υπάρχει έντονη πειρατική δραστηριότητα.
Οι ίδιοι κανονισμοί αναφέρουν πως, εάν ο πλοίαρχος αποφασίσει να απενεργοποιήσει το AIS, οφείλει να ενημερώσει τις πλησίον αρμόδιες αρχές, καταγράφοντας το συμβάν και τα αίτια της παραπάνω ενέργειας στο ημερολόγιο του πλοίου. Επίσης ο πλοίαρχος οφείλει να ενεργοποιήσει το AIS αμέσως μόλις ο κίνδυνος εξαλειφθεί.
Η λειτουργία του AIS όταν το πλοίο βρίσκεται σε θαλάσσια περιοχή όπου ελλοχεύει ο κίνδυνος πειρατικών επιθέσεων αποτελεί «δίκοπο μαχαίρι», καθώς τα στοιχεία του πλοίου ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν από πειρατικές ομάδες που αποσκοπούν στην επίθεση στο πλοίο ή από τους διεθνείς οργανισμούς στους οποίους τα ποντοπόρα πλοία δίνουν τακτικές αναφορές όταν πλέουν στις επικίνδυνες περιοχές.
Ανατρέχοντας στις συμβουλευτικές οδηγίες αναγνωρισμένων οργανισμών στον χώρο της ναυτιλίας (Global Counter Piracy Guidance for Companies, Masters and Seafarers, Best Management Practices to Deter Piracy and Enhance Maritime Security off the Coast of West Africa including the Gulf of Guinea), επικρατεί η πρόταση τα πλοία να διατηρούν τη λειτουργία του AIS όταν πλέουν σε θαλάσσιες περιοχές που βάλλονται από πειρατικές επιθέσεις. Πιο συγκεκριμένα, προτείνεται τα πλοία να διατηρούν το AIS σε συνεχή λειτουργία, ωστόσο να μεταδίδουν μόνο τα αναγκαία στοιχεία, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στα διεθνή κέντρα συντονισμού να παρακολουθούν τις κινήσεις των πλοίων στις επικίνδυνες περιοχές για να προσφέρουν κάθε δυνατή βοήθεια το συντομότερο δυνατό.
Θα πρέπει να τονιστεί πως η αθέμιτη χειραγώγηση της λειτουργίας του AIS ενδέχεται να δημιουργήσει υποψίες για «παράνομες δραστηριότητες» ιδιαίτερα σε περιοχές όπου επικρατεί αυξημένη επίβλεψη.
Ενδεικτικά, στις 5 Οκτωβρίου 2020, η Nigerian National Petroleum Corporation εξέδωσε ειδοποίηση προς τους πελάτες της και άλλους συνεργαζόμενους οργανισμούς ότι το Ναυτικό της Νιγηρίας έχει πραγματοποιήσει έρευνες και έχει συλλάβει πλοία τα οποία είχαν θέσει το AIS εκτός λειτουργίας ενώ βρίσκονταν σε θαλάσσια ύδατα της Νιγηρίας.
Τέλος, στο ίδιο ζήτημα, η BIMCO (Baltic and International Maritime Council) εργάζεται στη δημιουργία μιας ρήτρας στα ναυλοσύμφωνα, η οποία αποσκοπεί στην αντιμετώπιση της κακοδιαχείρισης της λειτουργίας του AIS από τα πλοία η οποία δεν συμμορφώνεται με τους κανονισμούς της SOLAS, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα σε πλοιοκτήτες, ναυλωτές και διαχειριστές πλοίων να διακόψουν τη συνεργασία μαζί τους. Η παραπάνω ρήτρα «BIMCO AIS Switch Off» αναμένεται να ανακοινωθεί τον προσεχή Μάιο.
