Του Καπτ. Γεώργιου Γεωργούλη
Η αποστολή των εμπορικών πλοίων είναι κυρίως η μεταφορά φορτίου ή/και επιβατών από το ένα λιμάνι στο άλλο. Όμως απαιτούνται η σωστή γνώση, ο σχεδιασμός και η εκτέλεση για την ασφαλή ναυσιπλοΐα του πλοίου στο λιμάνι προορισμού του. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να εκπονηθεί το περίφημο σχέδιο πλου.
Ένα σχέδιο πλου αναπτύσσεται και εκτελείται από μέλη της ομάδας γέφυρας του πλοίου με στόχο να επιτευχθεί η ασφαλέστερη, ευνοϊκότερη για την καταπόνηση του πλοίου και οικονομικά αποδοτικότερη διαδρομή. Αυτό το ολοκληρωμένο σχέδιο που καλύπτει το ταξίδι από την προβλήτα απόδεσης του πλοίου στο λιμάνι αναχώρησης έως την προβλήτα πρόσδεσης στο επόμενο λιμάνι και προσαρμόζεται στις πρακτικές διαχείρισης της γέφυρας πρέπει να είναι λεπτομερές και κατανοητό.
Με την εισαγωγή του συστήματος ηλεκτρονικών χαρτών ECDIS (Electronic Chart Display Information System), που ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 2018, εκτός από τα πλοία που εξαιρούνται από αυτό, ο σχεδιασμός των ταξιδιών γίνεται ψηφιακά στην οθόνη του ECDIS. Ωστόσο, οι θεμελιώδεις αρχές του σχεδιασμού ταξιδίου παραμένουν οι ίδιες, ανεξάρτητα από το ECDIS ή τους παραδοσιακούς χάρτες. Η διαδικασία σχεδιασμού των ταξιδιών περικλείει τέσσερα στάδια:
· Συλλογή πληροφοριών, υπολογισμούς και αξιολόγηση.
· Κατάρτιση λεπτομερούς σχεδίου (planning).
· Εκτέλεση του σχεδίου λαμβάνοντας υπόψη τις επικρατούσες συνθήκες.
· Παρακολούθηση της πορείας και της κίνησης του πλοίου σε όλο το ταξίδι σε σύγκριση με τον αρχικό σχεδιασμό.
1. Συλλογή πληροφοριών ‒ Υπολογισμοί
Ο πλοίαρχος του πλοίου θα ζητήσει από τον ανθυποπλοίαρχο, που είναι επιφορτισμένος με τις αρμοδιότητες της ναυσιπλοΐας, την εκπόνηση σχεδίου πλου σύμφωνα με τις οδηγίες ταξιδιού που ελήφθησαν, το λιμάνι προορισμού και τη διαδρομή που προτίθεται να ακολουθήσει για την ασφαλή ναυσιπλοΐα του πλοίου. Με βάση τις εντολές του πλοιάρχου, ο αξιωματικός θα συγκεντρώσει όλες τις πληροφορίες που σχετίζονται με την προτεινόμενη διαδρομή, τους κίνδυνους που υπάρχουν και προτάσεις για την αντιμετώπισή τους (emergency anchorages, no go areas). Έχει δε στη διάθεσή του ένα πλήθος πηγών, ηλεκτρονικών και εντύπων, προκειμένου να αντλήσει όλες τις πληροφορίες, όπως επικρατούντες άνεμοι και εποχικά ρεύματα, παλίρροιες και παλιρροϊκά ρεύματα, προσωρινές οδηγίες, πίνακες σημάτων φάρων και σημαντήρων, οδηγοί λιμένα, παγκόσμιος οδηγός για τις θαλάσσιες διαδρομές (Ocean Route), υπολογισμός ορθοδρομικού πλου (αν υπάρχει) και, φυσικά, πρότερη εμπειρία από προηγούμενη προσέγγιση στο λιμάνι.
2. Σχεδιασμός
Μετά τη συγκέντρωση των πληροφοριών και τους υπολογισμούς, ο αξιωματικός θα προετοιμάσει ένα σχέδιο το οποίο πρέπει να είναι λεπτομερές αλλά ξεκάθαρο και κατανοητό. Το σχέδιο καταρτίζεται αρχικά σε γενικούς χάρτες και στη συνέχεια μεταφέρεται σε όλους τους χάρτες συμπεριλαμβανομένων και των χαρτών λιμένων (πορτολάνες), και τροποποιείται όπου κρίνεται απαραίτητο.
Είναι μια καλή, συνήθης πρακτική να σχεδιάζεται το σχέδιο από προβλήτα σε προβλήτα με επισήμανση των επικίνδυνων περιοχών, όπως ναυάγια, ρηχά νερά, επικίνδυνες παράκτιες περιοχές, ιχθυοτροφεία, υφάλους, μικρά νησάκια, αγκυροβόλια, περιοχές πυκνής κυκλοφορίας, ζώνες διαχωρισμού κυκλοφορίας και οποιεσδήποτε άλλες σχετικές πληροφορίες ασφαλείας, υπολογισμός επιβύθισης (squat) απόστασης καρίνας από τον βυθό (under keel clearance) και αλληλεπίδρασης (interaction) αν το πλοίο πρόκειται να διαπλεύσει ποτάμια ή στενούς διαύλους.
Στον σχεδιασμό πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και η εκτίμηση κινδύνου (risk assessment) για τις ικανότητες της παρέκκλισης από το σχέδιο, που είναι πιθανότερο να συμβεί, και ποια τα μέτρα για την αντιμετώπιση τέτοιων κινδύνων, όπως σχέδια έκτακτης ανάγκης, έτσι ώστε ο αξιωματικός φυλακής να μπορεί να αναλάβει δράση βάσει σχεδίου και διαδικασίας. Ο προγραμματισμός έκτακτης ανάγκης θα περιλαμβάνει εναλλακτικές διαδρομές, ασφαλή αγκυροβόλια, λιμάνια καταφυγής και περιοχές αναμονής αρόδου.
Ο πλοίαρχος θα πρέπει να επανεξετάσει διεξοδικά το σχέδιο πλου και να το διορθώσει, όπου κρίνει απαραίτητο. Το σχέδιο πρέπει να συζητηθεί και να συμφωνηθεί από όλα τα μέλη της ομάδας γέφυρας αλλά και από τους αξιωματικούς μηχανοστασίου σε συνάντηση ασφαλείας που θα συγκαλέσει ο πλοίαρχος.
Μόλις το σχέδιο πλου ελεγχθεί, συμφωνηθεί από τα παραπάνω εμπλεκόμενα μέρη και τελικά εγκριθεί από τον πλοίαρχο, η ομάδα γέφυρας θα προχωρήσει στην εκτέλεσή του. Κατά το ταξίδι, η ταχύτητα ρυθμίζεται από τον πλοίαρχο με βάση το ETA, την πυκνότητα της κυκλοφορίας, τις καιρικές συνθήκες και τις συνθήκες της θάλασσας. Το τελευταίο στάδιο, το οποίο κλείνει τη διαδικασία του σχεδίου, είναι η παρακολούθησή του σε όλη τη διαδρομή του ταξιδιού. Οι αξιωματικοί γέφυρας ελέγχουν την πορεία και την ταχύτητα του πλοίου, την κίνησή του σε σχέση με τη θαλάσσια κυκλοφορία, την κίνησή του σε σχέση με την ξηρά και χειρίζονται πάντα σύμφωνα με τις πάγιες εντολές του πλοιάρχου, τους κανόνες των διεθνών κανονισμών αποφυγής σύγκρουσης, της καλής ναυτικής τέχνης και της κοινής λογικής. Σε όλα τα στάδια της κατάρτισης του σχεδίου πρέπει να γίνεται εκτίμηση κινδύνου και τα μέτρα τα οποία πρέπει να ληφθούν πρέπει να καταγράφονται με τη μορφή εκτάκτων σχεδίων ανάγκης. Επίσης πολύ σημαντικό είναι πριν από την τελική έγκριση από τον πλοίαρχο το τελικό σχέδιο να επανεξετάζεται για όποια τυχόν παράλειψη.
Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Ναυτικά Χρονικά, τεύχος Δεκεμβρίου 2020, σελίδα 84
Φωτό: Tudor Dimitriu/Pixabay
