Του Καπτ. Γεώργιου Γεωργούλη
Είναι γνωστό ότι στη ναυτιλία υπάρχουν συχνά καταγγελίες από πλοιάρχους για επίμονες προσπάθειες απόσπασης αγαθών και άλλοτε μικρών χρηματικών ποσών που απαιτούνται από δημόσιους αξιωματούχους για τη διευκόλυνση διεκπεραίωσης διαδικασιών κυρίως στα λιμάνια των αναπτυσσόμενων χωρών. Συνήθως, οι απαιτήσεις είναι για μετρητά (μικρά ή μεγάλα ποσά), τσιγάρα, τρόφιμα και αναψυκτικά. Η άρνηση στην ικανοποίηση των παραπάνω απαιτήσεων που προέρχονται από δημόσιους λειτουργούς (τελωνεία, immigration port authorities) μπορεί να σημάνει το τέλος των απαιτήσεων, μπορεί όμως, ανάλογα με τη χώρα, να δημιουργήσει τεράστιο πρόβλημα στο πλοίο (κράτηση χωρίς την απαραίτητη αιτιολόγηση από τις αρχές λιμένα), ενώ το πλήρωμα μπορεί να εκτεθεί σε σοβαρές καταστάσεις εκβιασμού.
Στα πλοία παρέχονται υπηρεσίες από πολλούς διαφορετικούς πράκτορες και αξιωματούχους, μερικοί από τους οποίους εκμεταλλεύονται την ευκαιρία που τους δίνεται για να αποσπάσουν παράνομα προσωπικές αμοιβές έναντι «διευκολύνσεων». Η διαφθορά κυμαίνεται από την απόσπαση τσιγάρων ως δώρου έως τις απαιτήσεις αμοιβές σε «μαύρα» μετρητά. Εάν δεν ικανοποιηθούν, αυτές οι απαιτήσεις μπορεί να οδηγήσουν σε καθυστέρηση, επιπλέον κόστος και σημαντικά πρόστιμα.
Η διαφθορά υπήρξε από καιρό πρόβλημα για τμήματα της ναυτιλιακής βιομηχανίας. Οι πλοιοκτήτες αισθάνονται ότι αντιμετωπίζουν ένα δίλημμα όταν λαμβάνουν αιτήματα για δωροδοκίες. Από τη μία, αν αρνηθούν να πληρώσουν, το πλοίο μπορεί να γίνει στόχος των δημόσιων λειτουργών να καθυστερήσει άδικα, με άμεσο κόστος για το πλοίο (π.χ. πρόστιμο ή off hire). Μπορεί τότε να είναι δύσκολο για τους πλοιοκτήτες να αποδείξουν ότι η αιτία της καθυστέρησης στην πραγματικότητα είναι η τοπική διαφθορά. Ως αποτέλεσμα, στην πράξη, μεγάλο μέρος του κόστους και του κινδύνου διαφθοράς στα λιμάνια επί της ουσίας βαραίνει τους πλοιοκτήτες.
Η νομοθεσία για την καταπολέμηση της δωροδοκίας υπάρχει και πολλές χώρες λαμβάνουν μέτρα κατά αυτής, αλλάζοντας πλέον στάση, ακόμα και αν συμβαίνει στην άλλη πλευρά του κόσμου. Ο Νόμος περί Αλλοδαπών Πρακτικών Διαφθοράς των ΗΠΑ στο εξωτερικό, όπως και ο Νόμος περί Δωροδοκίας του Ηνωμένου Βασιλείου 2010 συμβάλλουν σε αυτή την κατεύθυνση.
Προσαρμοσμένες ρήτρες κατά της διαφθοράς χρησιμοποιούνται εδώ και αρκετό καιρό, αλλά συχνά ήταν οι πιο ευνοϊκές για τους ναυλωτές που εξέδιδαν τις ρήτρες. Η ρήτρα BIMCO είναι μια προσπάθεια να αποκατασταθεί η ισοτιμία απέναντι στη διαφθορά μεταξύ πλοιοκτητών και ναυλωτών.
Υπο-ρήτρα (α): Τα μέρη συμφωνούν να συμμορφωθούν με όλη την ισχύουσα νομοθεσία κατά της διαφθοράς. Πρέπει και οι δύο να έχουν διαδικασίες σχεδιασμένες για να αποτρέπουν τη διάπραξη αδικημάτων σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία.
Υπο-ρήτρα (β): Εάν ο πλοιοκτήτης ή ο πλοίαρχος λάβει μια απαίτηση για κάτι αξίας από έναν αξιωματούχο (π.χ. πιλότος) και φαίνεται ότι η ικανοποίηση της απαίτησης θα παραβίαζε τη νομοθεσία κατά της διαφθοράς, τότε ο πλοίαρχος ειδοποιεί τους ναυλωτές το συντομότερο δυνατό και όλοι πρέπει να συνεργαστούν για να αντισταθούν στην απαίτηση.
Υπο-ρήτρα (γ): Εάν η απαίτηση δεν αποσυρθεί, ο πλοίαρχος μπορεί να εκδώσει Επιστολή Διαμαρτυρίας. Εάν δεν υπάρχουν σαφείς αποδείξεις για το αντίθετο, οποιαδήποτε καθυστέρηση στο πλοίο θεωρείται ότι είναι αποτέλεσμα της διεφθαρμένης ζήτησης και το πλοίο θα παραμείνει στη μίσθωση.
Από τα παραπάνω γίνεται σαφές ότι, όταν οι ναυλωτές στέλνουν το πλοίο σε λιμένα όπου υπάρχει διαφθορά, θα πρέπει να επωμιστούν και το κόστος των καθυστερήσεων που προκύπτουν από την παραπάνω συμπεριφορά.
Η ρήτρα της BIMCO χρησιμοποιείται όπου απαιτείται, τόσο ως εργαλείο για την καταπολέμηση της διαφθοράς όσο και ως μέρος της συμμόρφωσης σχετικά με τις απαιτήσεις δωροδοκίας. Εάν χρησιμοποιείται η ρήτρα, είναι σημαντικό για τους ναυλωτές και τους πλοιοκτήτες να κατανοήσουν τη λειτουργία και τα αποτελέσματά της. Οι πλοίαρχοι θα πρέπει να ενημερώνονται εάν χρησιμοποιείται η ρήτρα και να εξετάσουν το ενδεχόμενο να παρέχουν εκπαίδευση στο πλήρωμα σχετικά με την ισχύουσα νομοθεσία κατά της διαφθοράς, ώστε να γνωρίζουν τι να κάνουν εάν το βιώσουν.
Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Ναυτικά Χρονικά, τεύχος Φεβρουαρίου 2021, σελίδα 126
