Η ασφαλής ναυσιπλοΐα μεταξύ άλλων καθορίζεται από τη γνώση και την εφαρμογή των κανονισμών που ορίζουν τις διαδικασίες τήρησης φυλακής στη γέφυρα, τη θαλάσσια κυκλοφορία και τις υποχρεώσεις των πλοίων ανάλογα με τις δραστηριότητές τους και τα μέσα πρόωσής τους στη θάλασσα.
Πιο συγκεκριμένα, η θαλάσσια κυκλοφορία των πλοίων κατά τη ναυσιπλοΐα ορίζεται από τους Διεθνείς Κανονισμούς Αποφυγής Συγκρούσεων (ΔΚΑΣ) / Convention on the International Regulations for the Preventing Collision at Sea (COLREGS). Οι ΔΚΑΣ αποτελούν ένα σύνολο κανόνων που κάθε πλοίο οφείλει να εφαρμόζει. Η τήρησή τους είναι υποχρεωτική από τα πλοία και η παράβλεψή τους (ακόμα και στην περίπτωση που δεν υφίσταται ατύχημα) αποτελεί νομικό παράπτωμα. Η πιο πρόσφατη έκδοση των ΔΚΑΣ διαμορφώθηκε το 1972 και τέθηκε σε ισχύ το 1977 και έκτοτε έχουν τροποποιηθεί το 1981, το 1987, το 1989, το 1993, το 2001, το 2007 και το 2016.
Οι ΔΚΑΣ περιλαμβάνουν 41 κανόνες και είναι διαιρεμένοι σε έξι μέρη:
· Μέρος Α: Γενικά (Κανόνες 1-3)
· Μέρος Β: Κανόνες Χειρισμού και Πλεύσεως (Κανόνες 4-19)
· Μέρος Γ: Φανοί και Σχήματα (Κανόνες 20-31)
· Μέρος Δ: Ηχητικά και Φωτεινά Σήματα (Κανόνες 32-37)
· Μέρος Ε: Απαλλαγές/Εξαιρέσεις (Κανόνας 38)
· Μέρος Ζ: Συμμόρφωση με το περιεχόμενο της Συνθήκης ΔΚΑΣ (Κανόνες 39-41)
Η σωστή κατανόηση και η αποφυγή τυχόν παρερμηνειών από τους ναυτιλλομένους αποτελεί κρίσιμο ζήτημα, γι’ αυτό άλλωστε και δίνεται τόσο έντονη προσοχή στην απόλυτη γνώση και στη σωστή εφαρμογή τους κατά την περίοδο της εκπαίδευσης των σπουδαστών στις σχολές και στα εν πλω εκπαιδευτικά ταξίδια, αλλά και μετέπειτα κατά την εξέλιξη των ναυτικών, σε επιμορφωτικά σεμινάρια σε προσομοιωτές.
Αδιαμφισβήτητα, η τήρηση του κάθε κανόνα αποτελεί καθήκον του ναυτιλλομένου, ωστόσο ορισμένοι κανόνες πρέπει να τονιστούν:
Κανόνας 5: Επιτήρηση
Ο συγκεκριμένος κανόνας τονίζει την ανάγκη της οπτικής και ακουστικής επιτήρησης, με όλα τα διαθέσιμα κατάλληλα μέσα. Ο αξιωματικός φυλακής καλείται, εκτός από την τήρηση της οπτικής επιτήρησης, να διατηρεί και την ακουστική επιτήρηση, π.χ. στον εξωτερικό γύρο του πλοίου από ηχητικά σήματα άλλων πλοίων και στα κανάλια VHF. Η χρήση όλων των μέσων θα πρέπει να περιλαμβάνει τον εξοπλισμό διαθέσιμο στη γέφυρα, όπως RADAR, ECDIS, AIS και VHF. Επίσης, γίνεται αναφορά στην ανάγκη για την πλήρη εκτίμηση της κατάστασης και του κινδύνου σύγκρουσης, δηλαδή ο αξιωματικός φυλακής θα πρέπει να ενεργεί προληπτικά και να προβλέπει τυχόν κινδύνους που μπορεί να δημιουργηθούν. Προσοχή θα πρέπει να δοθεί και στην ερμηνεία της έκφρασης «proper look out at all times», όπως για παράδειγμα στη σωστή εκπαίδευση των οπτήρων, που αποτελούν μέρος της ομάδας της γέφυρας.
Κανόνας 6: Ασφαλής ταχύτητα
Η ασφαλής ταχύτητα εξαρτάται από ένα πλήθος παραγόντων, μεταξύ των οποίων αυτοί που λαμβάνονται υπόψη από όλα τα πλοία είναι:
· Η κατάσταση ορατότητας.
· Η πυκνότητα κυκλοφορίας.
· Η ικανότητα χειρισμών του πλοίου, π.χ. η απόσταση ακινητοποιήσεων και η ικανότητα στροφής από τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες.
· Η παρουσία προβαλλόμενου φωτός κατά τη διάρκεια της νύχτας από φώτα της ξηράς ή από την ανάκλαση των φωτών του ίδιου του πλοίου.
· Η κατάσταση των καιρικών συνθηκών.
· Το βύθισμα του πλοίου.
Η έννοια της ασφαλούς ταχύτητας περιλαμβάνει τη λογική το πλοίο να μη βρεθεί σε επικίνδυνη θέση λόγω της υψηλής ταχύτητάς του και να υπάρξει αρκετός χρόνος διαθέσιμος για την εκτίμηση της κατάστασης και τη λήψη των πιο κατάλληλων ενεργειών.
Κανόνας 7: Κίνδυνος σύγκρουσης
Ο συγκεκριμένος κανόνας αναφέρεται στα διαθέσιμα μέσα των πλοίων, στη σωστή χρήση τους και στη συλλογή των πληροφοριών προς προσδιορισμό της ύπαρξης κινδύνου σύγκρουσης. Επίσης δίνονται οδηγίες για τις κατάλληλες ενέργειες των ναυτιλλομένων στις περιπτώσεις συλλογής μη πλήρων ή επιβεβαιωμένων πληροφοριών και στην περίπτωση αμφιβολίας για την ύπαρξη κινδύνου. Ο συγκεκριμένος κανόνας αποσκοπεί στην προειδοποίηση των ναυτιλλομένων για την αξιολόγηση της ακρίβειας των πληροφοριών και στην ανάγκη της κατανόησης των ναυτιλλομένων πως, στην περίπτωση αμφιβολίας για την ύπαρξη ή όχι κινδύνου, θα πρέπει να ενεργούν σύμφωνα με το σενάριο της ύπαρξης κινδύνου. Η αξιολόγηση του κινδύνου θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τη χρήση όλων των διαθέσιμων μέσων (ηχητικά σήματα, VHF, αποτυπώσεις στο ραντάρ κ.λπ.).
Κανόνας 13: Προσπέρασμα
Ο εν λόγω κανόνας αναφέρει τον ορισμό, τις υποχρεώσεις του καταφθάνοντος πλοίου (εκείνου που πραγματοποιεί την προσπέραση) και τις περιπτώσεις που εκείνο θεωρείται καταφθάνον πλοίο. Επίσης διατυπώνονται οι υποχρεώσεις του καταφθανόμενου πλοίου. Πιο συγκεκριμένα, το καταφθάνον πλοίο οφείλει να προστατεύσει το καταφθανόμενο πλοίο, ενώ το καταφθανόμενο πλοίο οφείλει να διατηρήσει σταθερή την πορεία του σε όλη τη διάρκεια του προσπεράσματος. Στην περίπτωση αμφιβολίας, εάν πρόκειται για προσπέρασμα, θα πρέπει να θεωρηθεί πως πρόκειται για προσπέρασμα και το καταφθανόμενο πλοίο να ενεργήσει κατάλληλα.
