Του Γιάννη Πεσματζόγλου, Θαλάσσιου Βιολόγου
«Παιδί» της ιστορικής Διάσκεψης για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη τον Ιούνιο του 1992 στο Ρίο ντε Τζανέιρο, η Παγκόσμια Ημέρα των Ωκεανών θεσμοθετήθηκε επίσημα από τα Ηνωμένα Έθνη δεκαπέντε χρόνια αργότερα (το 2007), με ημερομηνία εορτασμού την 8η Ιουνίου. Σήμερα, λοιπόν, έχουμε μία ακόμα καλή αφορμή να στρέψουμε το βλέμμα μας στην αναμφίβολη κοιτίδα της ζωής στον πλανήτη μας, η οποία έκανε την πρώτη της «δειλή εμφάνιση» στο νερό –που έκτοτε αποτελεί και το βασικό συστατικό κάθε οργανισμού‒ και εξελίχθηκε για δισεκατομμύρια χρόνια κυρίως στο υγρό στοιχείο, για να κατακτήσει στη συνέχεια με θαυμαστό τρόπο και τα χερσαία περιβάλλοντα.
Εξηγείται λοιπόν και… ιστορικά γιατί οι ωκεανοί είναι ο θεμελιώδης λίθος της ζωής συνολικά στη Γη. Χάρη στη θάλασσα και σε όλες τις διεργασίες (ας τις χαρακτηρίσουμε απλώς ως παγκόσμιας κλίμακας ροές ύλης και ενέργειας) που αυτή υποστηρίζει και καθορίζει, διαμορφώνονται οι συνθήκες εκείνες που επιτρέπουν ή όχι την ύπαρξη και τη λειτουργία κάθε οικοσυστήματος και κατ’ επέκταση κάθε επιμέρους ζωικού ή φυτικού είδους.
Αναμφίβολα χιλιοειπωμένη, τουλάχιστον ως προς τις πολύ βασικές της πτυχές, η προσφορά των ωκεανών στη ζωή γενικά (φιλοξενούν το μεγαλύτερο μέρος της βιοποικιλότητας και το 90% της συνολικής βιομάζας, παράγουν πάνω από το 50% του οξυγόνου, διαμορφώνουν και ρυθμίζουν το κλίμα, έχουν κεντρικό ρόλο στον κύκλο του νερού, του άνθρακα και όλων των απαραίτητων για τους οργανισμούς χημικών στοιχείων, κ.λπ.), όχι όμως και αυτονόητη, αφού ένα και μόνο από τα εκατομμύρια είδη που έχουν την τύχη να συγκατοικούν τη δεδομένη χρονική περίοδο στη Γη (μπορείτε να φανταστείτε ποιο;) έχει καταφέρει με τη δραστηριότητά του να την υποσκάψει σοβαρά μέσα σε μόλις λίγες δεκαετίες…
Σε αυτό το συγκεκριμένο είδος, η θάλασσα πλουσιοπάροχα παρέχει και πολλά επιπρόσθετα οφέλη, όχι μόνο υλικά και μετρήσιμα (π.χ. τροφή σε δισεκατομμύρια ανθρώπους και βιοπορισμό σε εκατομμύρια άλλους) αλλά και πιο αφηρημένα ή άυλα, όντας συστατικό, αναπόσπαστο κομμάτι της ίδιας της ταυτότητας, του πολιτισμού και πολλών εκφάνσεων της κουλτούρας του.
Αυτά και πολλά ακόμα προσπαθεί να συμπυκνώσει σε μία φράση το θέμα του φετινού εορτασμού: «The Ocean: Life and Livelihoods». Ας μη μείνουμε στα συσσωρευμένα λάθη του παρελθόντος και του παρόντος, που μας έχουν οδηγήσει να ζητάμε διαρκώς από τη θάλασσα περισσότερα από εκείνα που μπορούν να διασφαλίσουν και να ανανεώσουν οι φυσικοί οικολογικοί της μηχανισμοί, τους οποίους διαταράσσουμε και εκτρέπουμε με την υπεραλίευση, τις ποικίλες μορφές ρύπανσης, την κλιματική αλλαγή και πολλές ακόμα οχλήσεις που προκαλεί η δράση μας. Τα αποτελέσματα της νοοτροπίας εκμετάλλευσης που έχουμε υιοθετήσει είναι λίγο-πολύ γνωστά (π.χ. μεγάλο μέρος των ιχθυοαποθεμάτων έχει σχεδόν εξαντληθεί, 50% των κοραλλιών έχουν ήδη καταστραφεί).
Ας επιμείνουμε, αντίθετα, σε εκείνα που μπορούμε ακόμη να περισώσουμε και να κερδίσουμε από τη θάλασσα, αν στραφούμε άμεσα και με σεβασμό σε μια πραγματικά βιώσιμη διαχείριση των ωκεανών ενισχύοντας και αξιοποιώντας την επιστημονική μας γνώση, με γνώμονα:
- Κατ’ αρχάς την αποκατάσταση και την προστασία των υφιστάμενων, καταπονημένων θαλάσσιων οικοσυστημάτων, βασισμένες στην επιστημονική γνώση.
- Παράλληλα, την εύρεση καινοτόμων λύσεων και οικονομικών επιλογών που θα στηρίξουν βιώσιμες και ανθεκτικές βιοποριστικές δραστηριότητες, είτε υφιστάμενες είτε νέες, στον παράκτιο και θαλάσσιο χώρο.
Ενδεικτικά, σχετικά με τα οφέλη μιας γαλάζιας οικονομίας με αυτή την έννοια, τα Ηνωμένα Έθνη εκτιμούν ότι, με γρήγορη αναστροφή της παρούσας κατάστασης, η βιώσιμη διαχείριση θα επέτρεπε προοδευτικά στους ωκεανούς να:
- Προσφέρουν 6 φορές περισσότερη τροφή.
- Παράγουν 40 φορές περισσότερη ανανεώσιμη ενέργεια.
- Επιτύχουν, μέσω οικολογικών διαδικασιών, το 20% της μείωσης των ατμοσφαιρικών επιπέδων αερίων θερμοκηπίου που χρειάζεται για να επιτευχθεί ο στόχος του περιορισμού της ανόδου της θερμοκρασίας στον 1,5oC.
- Μειώσουν τη φτώχεια και τις ανισότητες, προσφέροντας 40 εκατ. βιώσιμες θέσεις εργασίας και αυξάνοντας την οικονομική και περιβαλλοντική ανθεκτικότητα σε πολλές περιοχές του πλανήτη.
United Nations Decade of Ocean Science for Sustainable Development
Αναδημοσίευση άρθρου από τις 8 Ιουνίου 2021.
