Του Καπτ. Γ. Γεωργούλη
Ο υποκαπνισμός στους χώρους του φορτίου εκτελείται με στόχο την εξάλειψη μικροβίων και εντόμων που δυνητικά θα μπορούσαν να προσβάλουν το φορτίο στα κύτη μετά τη φόρτωση και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού μέχρι τον λιμένα εκφόρτωσης. Τέτοια φορτία είναι συνήθως τα σιτηρά και η ξυλεία. Το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο υποκαπνιστικό είναι το φωσφίδιο του αργιλίου, το οποίο παράγει αέριο φωσφίνης που είναι δηλητηριώδες για τον άνθρωπο. Υπήρξαν πολλοί θάνατοι στα πλοία λόγω της έκθεσης των πληρωμάτων στο συγκεκριμένο αέριο.
Τα περιστατικά που αφορούν τον υποκαπνισμό φορτίων και έχουν δημιουργήσει επικίνδυνες καταστάσεις με ανθρώπινα θύματα αφορούν συνήθως τις παρακάτω περιπτώσεις:
1. Το αέριο φωσφίνη εισέρχεται στον χώρο των ενδιαιτήσεων μέσω των αεραγωγών κλιματισμού και ρωγμών στα διαχωριστικά ελάσματα (μπουλμέδες). Η έλλειψη συστημάτων ανίχνευσης του αερίου και προειδοποίησης (alarm) στους χώρους ενδιαίτησης σημαίνει ότι τα ανυποψίαστα μέλη του πληρώματος αρχικά αναφέρουν κάποια συμπτώματα αδιαθεσίας, αλλά, αν δεν εντοπιστεί γρήγορα η πηγή αυτής της αδιαθεσίας, η κατάσταση του πληρώματος μπορεί να επιδεινωθεί και να γίνει σοβαρή πολύ γρήγορα. Οποιαδήποτε χαρακτηριστική μυρωδιά των επικίνδυνων αερίων του υποκαπνισμού μπορεί εύκολα να καλυφθεί από άλλες μυρωδιές, όπως αυτές της κουζίνας.
2. Το πλήρωμα μπορεί να εισέλθει σε κλειστούς χώρους όπως τα topsides και σε άλλους κενούς χώρους που γειτνιάζουν με τα κύτη του φορτίου, όπου ενδέχεται να έχουν διαρρεύσει αέρια του υποκαπνισμού, χωρίς προηγουμένως να έχει προηγηθεί έλεγχος για διαρροή αερίου στους παραπάνω χώρους. Αυτό μπορεί επίσης να συμβεί μετά την εκφόρτωση του φορτίου, που το πλήρωμα θα μπορεί να εισέλθει στους παραπάνω χώρους. Υπήρξαν επίσης περιπτώσεις όπου το πλήρωμα δεν είχε επαρκή εξοπλισμό ανίχνευσης του αερίου, όπως λάστιχα επέκτασης των οργάνων ή κατάλληλο όργανο μέτρησης του συγκεκριμένου αερίου.
3. Πλήρωμα ή/και στοιβαδόροι που μπαίνουν σε αμπάρια που υποκαπνίζονται. Οι έλεγχοι αερίου στην επιφάνεια του φορτίου μπορεί να δίνουν λάθος αποτελέσματα στις μετρήσεις του αερίου, καθώς το αέριο είναι δυνατόν να έχει παγιδευτεί κάτω από το φορτίο. Ένα μέλος του πληρώματος ή ένας στοιβαδόρος χωρίς τον προσωπικό ανιχνευτή αερίου (personal gas detector), που μπορεί να τον προειδοποιήσει, ενδέχεται να εκτεθεί σε υψηλή συγκέντρωση αερίου χωρίς την αντίστοιχη προειδοποίηση.
4. Ο υποκαπνισμός κατά το ταξίδι σε φορτηγά χύδην είναι μια πολύ επικίνδυνη επιχείρηση για την υγεία του πληρώματος. Το πλήρωμα μπορεί να μην είναι επαρκώς εκπαιδευμένο για την εκτέλεση του υποκαπνισμού και να εκτίθεται σε μεγάλο κίνδυνο. Εκτός όμως από την εκπαίδευση του πληρώματος, πρέπει και ο εξοπλισμός να είναι κατάλληλος όπως τα φίλτρα των αναπνευστικών μασκών (πρέπει να αφορούν την προστασία για το συγκεκριμένο αέριο ή να μην έχουν λήξει).
Για την αντιμετώπιση των κινδύνων, προτείνεται η εφαρμογή των παρακάτω μέτρων:
- Προσδιορισμός όλων των χώρων στους οποίους μπορούν να διαφύγουν τα αέρια υποκαπνισμού από τα κύτη του φορτίου. Αυτό θα πρέπει να γνωστοποιείται στον υπεύθυνο του Fumigator (FIC).
- Στους χώρους ενδιαίτησης πρέπει να διατηρείται θετική πίεση από τον κλιματισμό ώστε να μην υπάρχει ο κίνδυνος διαρροής από έξω.
- Πρέπει να υπάρχει ένα σύστημα ανίχνευσης και προειδοποίησης για το αέριο υποκαπνισμού μέσα στους χώρους ενδιαίτησης. Αυτό το σύστημα θα πρέπει κατά προτίμηση να χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια του ταξιδιού.
- Το προσωπικό που εργάζεται στους χώρους φορτίου ή στους χώρους που γειτνιάζουν με τα κύτη του φορτίου πρέπει να φέρει κατάλληλο εξοπλισμό ανίχνευσης αερίου(personal gas detectors). Αυτό πρέπει να αποτελεί μέρος του υποχρεωτικού προσωπικού εξοπλισμού για το πλήρωμα του πλοίου.
- Το πλήρωμα πρέπει να ενημερωθεί για όλους τους κινδύνους που σχετίζονται με το υποκαπνιστικό και στον βαθμό που μπορεί να εκτεθεί στο αέριο. Αυτό επιτυγχάνεται με τη σχετική εκπαίδευσή του στις τιμές του βραχυπρόθεσμου ορίου έκθεσης (Short Term Exposure Limit ‒ STEL) για 15 λεπτά και του μέσου σταθμισμένου χρόνου (Time Weighted Average ‒ TWA) για οκτάωρο. Για παράδειγμα, το STEL στις ΗΠΑ είναι 1 ppm και το TWA είναι 0,3 ppm.
Ο υποκαπνισμός είναι μια πολύ επικίνδυνη επιχείρηση, απαραίτητη ίσως για τη διατήρηση του φορτίου κατά την παραμονή του στα κύτη, αλλά εγκυμονεί επίσης μεγάλους κινδύνους για την υγεία του πληρώματος και των επιβαινόντων. Αν μάλιστα σημειωθεί ότι τα επικίνδυνα αέρια που παράγονται ανιχνεύονται ακόμα και μετά την εκφόρτωση του φορτίου, και μάλιστα για αρκετά μεγάλο διάστημα, είναι απαραίτητη ανάληψη του κινδύνου (risk assessment) και επιπρόσθετη λήψη μέτρων ασφαλείας, με στόχο την προστασία του πληρώματος από τυχόν έκθεσή του σε κίνδυνο.
Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Ναυτικά Χρονικά, τεύχος Ιουνίου- Ιουλίου 2021, σελ. 114.
Φωτό: John Calelry/ Pexels
