Του Καπτ. Γ. Γεωργούλη
Ο Κώδικας Ασφαλούς Πρακτικής για την αποθήκευση και την ασφαλή έχμαση του φορτίου (Code of Safe Practice for Cargo Stowage and Securing ‒ the CSS Code) καθορίζει τις ανωτέρω διαδικασίες για πολλά κοινά φορτία, εντούτοις δεν υπάρχουν σαφείς οδηγίες για για το σύνολο ή μέρος του έργου φορτία (project cargoes ‒ φορτία έργου), και των φορτίων σε ακανόνιστα μέρη από μια κατασκευή (equipment cargoes ‒ φορτία εξοπλισμού), όπως κομμάτια από χαλύβδινες κατασκευές. Οι τύποι φορτίων έργου και εξοπλισμού ποικίλλουν και συνήθως μεταφέρονται με πλοία πολλαπλών χρήσεων (multi-purpose ships) ή ημι-βυθιζόμενα (semi-submersible) πλοία, που είναι ειδικά σχεδιασμένα για τη μεταφορά μεγάλων και βαρέων φορτίων έργου. Ωστόσο, η χρήση γενικού φορτίου πλοίων ή φορτηγών χύδην για τη μεταφορά φορτίων έργου είναι πολύ συνηθισμένη ειδικά σε περιπτώσεις που πρέπει να καλυφθεί ο νεκρός ναύλος (dead freight).
Το φορτίο του έργου συνήθως αποτελείται από ολόκληρο ή μέρος ενός έργου που κατασκευάζεται κάπου στον κόσμο, π.χ. σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, ανεμογεννήτριες, εγκαταστάσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου, λιμενικές εγκαταστάσεις και εγκαταστάσεις εξόρυξης, βαρέα μηχανήματα, λέβητες και σωλήνες μεγάλης διαμέτρου κ.λπ.
Αναλυτικότερα, φορτία έργου μπορεί να είναι:
- Μέρη από εγκαταστάσεις πετρελαίου, φυσικού αερίου και πετροχημικών, όπως δεξαμενών, λεβήτων, πύργων διυλιστηρίων, εξοπλισμού αντιδραστήρων, γεώτρησης και αντλιών.
- Εξοπλισμός ή μέρη έργων ανανεώσιμης ενέργειας, όπως πτερυγίων ανεμογεννητριών, πύργων και γεννητριών, παλιρροιακών και φωτοβολταϊκών πινάκων.
- Εξοπλισμός χειρισμού και κατασκευής λιμένων, όπως γερανοί, πλατφόρμες προβλητών, και σημαντήρων πρόσδεσης (single buoy mooring).
- Πλωτά φορτία όπως ρυμουλκά, μικρά πλοία, φορτηγίδες, σκάφη αναψυχής και άλλα μικρά σκάφη.
- Εξοπλισμός, εργαλεία ή μηχανήματα σχεδιασμένα για εγκατάσταση ή για χρήση σε κατασκευές.
Το φορτίο εξοπλισμού (equipment cargo) περιλαμβάνει κυρίως χαλύβδινες κατασκευές, οχήματα, περιστροφικά τρυπάνια, φορητές δεξαμενές, τροχούς καλωδίων, εκσκαφείς, γερανούς, θήκες κόντρα πλακέ και εμπορευματοκιβώτια.
Το φορτίο του εξοπλισμού ποικίλλει λόγω του ακανόνιστου μεγέθους, του σχήματος και του βάρους του. Ένα μικρό κομμάτι φορτίου μπορεί να είναι μικρότερο από έναν τόνο, ενώ ένα μεγάλο κομμάτι μπορεί να υπερβαίνει τους 20 τόνους. Τα περισσότερα φορτία εξοπλισμού είναι μη συσκευασμένα φορτία, μερικά έχουν απλή πλαστική συσκευασία, κόντρα πλακέ ή μεταλλικό περίβλημα, κ.λπ. Αυτή η συσκευασία είναι συχνά πολύ λεπτή και σπάει πολύ εύκολα λόγω ανεπαρκούς αντοχής.
Τα φορτία έργων και εξοπλισμού είναι πολύτιμα και γι’ αυτόν τον λόγο οι απαιτήσεις αποζημιώσεων που μπορεί να προκύψουν είναι μεγάλες. Συγκεκριμένα, η καταστροφή των φορτίων ή ακόμα και η καθυστέρηση μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω καθυστέρηση σε ολόκληρο το έργο, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλες απαιτήσεις που σχετίζονται με μια υποτιθέμενη απώλεια εσόδων. Είναι συχνά μεγάλα σε όγκο, βαριά, μη τυποποιημένα και αποτελούνται από πολλά πολύπλοκα μέρη. Τέτοια φορτία, μαζί με προϊόντα χάλυβα, μεταφέρονται συχνά σε πλοία μεταφοράς χύδην στερεών φορτίων.
Η κίνηση των βαρέων φορτίων κατά τη διάρκεια των διατοιχισμών και προνεσταυσμών του πλοίου κατά το ταξίδι συνήθως είναι η αιτία των προβλημάτων. Επομένως, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τόσο του φορτίου όσο και του πλοίου πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την αποθήκευση (stowage), την πρόσδεση (lashing) και την ασφάλιση (securing) των συγκεκριμένων φορτίων.
Τα περισσότερα φορτία είναι χωρίς συσκευασία, ορισμένα φορτία εξοπλισμού έχουν απλή συσκευασία από πλαστικό, θήκη από κόντρα πλακέ, μεταλλική θήκη, οι οποίες δεν εγγυώνται την προστασία τους. Τα φορτία που τοποθετούνται πάνω στις πόρτες των στομίων των αμπαριών πρέπει να μην ξεπερνούν τα ασφαλή όρια αντοχής των πορτών, διαφορετικά το πλοίο θα μπορεί να θεωρηθεί αναξιόπλοο πριν από την έναρξη του ταξιδιού.
Το πιστοποιημένο από την κλάση Cargo Securing Manual (CSM), ένα υποχρεωτικό στο πλοίο έντυπο που παρέχει οδηγίες σχετικά με την πρόσδεση και την ασφάλιση των φορτίων έργου, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τον προγραμματισμό και κατά τη διάρκεια της φόρτωσης των φορτίων έργου.
Για τη μεταφορά του πολύτιμου φορτίου έργου, ο υπολογισμός της ευστάθειας πρέπει να περιλαμβάνει μια κατάσταση πλήρωσης διαμερισμάτων (damage stability για 1 ή 2 διαμερίσματα) και είναι απαραίτητη η προετοιμασία ενός σχεδίου έκτακτης ανάγκης.
Για την επιτυχημένη και ασφαλή μεταφορά των φορτίων έργου είναι αναγκαίο ο υπεύθυνος αξιωματικός να εκπονήσει λεπτομερές σχέδιο φόρτωσης και εκφόρτωσης του φορτίου έργου βήμα προς βήμα, ώστε με επιτυχία να προϋπολογίσει το σημείο φόρτωσης, την ασφάλιση και τον υπολογισμό ευστάθειας ζημιάς (damage stability) για την περίπτωση μετακίνησης του φορτίου έργου.
To παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Ναυτικά Χρονικά, τεύχος Αυγούστου 2021, σελ. 107.
