Του Καπτ. Γεώργιου Γεωργούλη
Ο κλάδος της διερεύνησης ναυτικών ατυχημάτων του Ηνωμένου Βασιλείου (Marine Accident Investigation Branch ‒ MAIB) και το συμβούλιο της διερεύνησης ναυτικών ατυχημάτων της Δανίας (Maritime Accident Investigation Board ‒ DMAIB) δημοσίευσαν μελέτη σχετικά με την πρακτική εφαρμογή και χρηστικότητα του ECDIS, ενώ παράλληλα σχεδιάστηκαν, με βάση τα ευρήματα, μοντέλα κατάρτισης και ανάπτυξης βέλτιστων πρακτικών για τον σχεδιασμό της επόμενης γενιάς του συστήματος. Η μελέτη εκπονήθηκε με μεθοδολογία βασισμένη κυρίως σε ημιδομημένες συνεντεύξεις με 155 χρήστες ECDIS και δεδομένα παρατήρησης που συγκεντρώθηκαν μεταξύ Φεβρουαρίου και Ιουλίου του 2018, κατά τη διάρκεια θαλάσσιων ταξιδιών στα ευρωπαϊκά ύδατα σε 31 πλοία διαφόρων τύπων. Η μελέτη διαπίστωσε ότι το ECDIS βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο εφαρμογής, με τους χρήστες να έχουν πολλά ακόμα να μάθουν.
Η χρήση του ECDIS ως κύριου μέσου ναυσιπλοΐας η βοηθητικού εξαρτάται από:
• Τον τύπο του πλοίου.
• Την περιοχή λειτουργίας και τον τύπο των φορτίων.
• Τον τύπο του ECDIS (μοντέλο/ηλικία).
• Το επίπεδο ενσωμάτωσης του συστήματος με τα υπόλοιπα βοηθήματα (GPS, speed log, ARPA).
• Τη διάταξη και την εργονομία της γέφυρας (ενσωματωμένη ή όχι).
• Την εξοικείωση και τη γνώση του συστήματος από τον χρήστη.
• Την εμπειρία χρήστη.
• Την οργάνωση και τη διαχείριση ομάδας.
• Τις προτιμήσεις των πλοιάρχων.
• Το επίπεδο έκθεσης στον έλεγχο του κράτους του λιμένα, τον έλεγχο από τους ναυλωτές (vetting) και τον έλεγχο του ISM (audits).
Τα πλοία της έρευνας χωρίζονται σε δύο κατηγορίες:
• Στα πλοία τα οποία δεν έχουν την υποχρέωση της τήρησης παραδοσιακών χαρτών (paperless) με υψηλό επίπεδο ενσωμάτωσης, με ειδικά σχεδιασμένες γέφυρες «τύπου πιλοτηρίου», δύο συστήματα ECDIS και οθόνες πολλαπλών λειτουργιών (MFD).
• Στα πλοία που φέρουν ακόμα συμβατικούς χάρτες εκτός από το ECDIS, αυξάνοντας τον φόρτο εργασίας της ομάδας γέφυρας, καθώς και τα δύο μέσα απαιτούν διόρθωση/ενημέρωση. Σε αυτά τα πλοία τα σχέδια πλου πρέπει να σχεδιαστούν στον συμβατικό χάρτη καθώς και να εισαχθούν στο ECDIS.
Οι χρήστες προσδιόρισαν τη μεγάλη χρησιμότητα του ECDIS στην ασφαλή ναυσιπλοΐα, στη μείωση του φόρτου εργασίας στη γέφυρα και στη μεγιστοποίηση του ελέγχου της κατάστασης (situational awareness) που προκύπτει από την αξιοποίηση των δυνατοτήτων του συστήματος και των πληροφοριών σε πραγματικό χρόνο. Οι διάφορες πηγές πληροφοριών, είτε αυτές που περέχονται απευθείας από το σύστημα είτε αυτές που παρέχονται από άλλα ενσωματωμένα συστήματα, είναι ακριβείς και οι χρήστες δεν αντιμετώπισαν δυσλειτουργίες, ενώ διαπιστώθηκε ότι εμπιστεύονται τις πληροφορίες που παρέχονται από το ECDIS.
Ορισμένες λειτουργίες του ECDIS φάνηκε ότι μειώνουν τον χρόνο που χρειάζονταν για την ενημέρωση των χαρτών, τη χάραξη των πορειών, αν και αυτές οι λειτουργίες δεν θεωρήθηκαν απαραίτητα ότι συμβάλλουν στην ασφαλή ναυσιπλοΐα με άμεσο τρόπο.
Αξιοσημείωτο είναι ότι οι χρήστες που είχαν μεγάλη εμπειρία στη χρήση των παραδοσιακών χαρτών επισήμαναν τη μείωση του φόρτου εργασίας και του χρόνου που ο αξιωματικός είναι απασχολημένος με την τοποθέτηση του στίγματος στον χάρτη ως το κύριο πλεονέκτημα του ECDIS, επιτρέποντας στον αξιωματικό φυλακής να επικεντρωθεί σε άλλα κρίσιμα καθήκοντα ασφάλειας, π.χ. τήρηση πορείας και αποφυγή σύγκρουσης. Η πλειονότητα των χρηστών θεώρησε ότι αυτή ήταν η μεγαλύτερη χρησιμότητα του συστήματος του ECDIS, λόγω της αύξησης του επιπέδου ασφάλειας στη ναυσιπλοΐα. Ο χρήστης τελικά μπορεί να πάρει αποφάσεις χρησιμοποιώντας τις πλέον αξιόπιστες πληροφορίες που παρέχονται από το ECDIS σχετικά με την αποφυγή συγκρούσεων, τις στροφές (wheel over line) και τις μανούβρες του πλοίου (docking mode), κ.λπ.
Από την πλευρά του χρήστη, το ECDIS συμβάλλει στην ασφαλή πλοήγηση, αλλά η εφαρμογή του στην πράξη συνοδεύεται και από προβλήματα:
• Οι αυτοματισμοί του συστήματος δεν λειτουργούν πάντα αποτελεσματικά, είτε λόγω της έλλειψης αξιοπιστίας βαθυμετρήσεων (depth contours) είτε έλλειψης ανθρωποκεντρικού σχεδιασμού.
• Οι αποφάσεις για την αυτοματοποίηση και το alarm του περιγράμματος ασφαλείας (safety contour) φαίνεται να βασίστηκαν σε τεχνολογικές εφαρμογές και όχι στον συνδυασμό της κοινής συμβολής ανθρώπου/μηχανής για την ολοκλήρωση προσδιορισμένων αποστολών σε διαφορετικά σενάρια και περιβάλλοντα, μειώνοντας τον βαθμό ικανοποίησης των χρηστών και συνεπώς τη χρηστικότητα των συστημάτων.
Το ECDIS δεν είναι ένας απλός τυποποιημένος ηλεκτρονικός χάρτης. Πρόκειται για μια τεχνολογία που παρέχει μια νέα μορφή συνολικής γνώσης με τη συγκέντρωση πληροφοριών από διάφορες πηγές, δίνοντας νέο νόημα στην ασφαλή ναυσιπλοΐα. Το ECDIS έχει επεκτείνει τον ρόλο του αξιωματικού φυλακής στη διατήρηση της ασφάλειας του πλοίου, αυξάνοντας τα διαθέσιμα δεδομένα που απαιτούν διαχείριση, αξιολόγηση και ερμηνεία. Αν και η χρήση του ECDIS έχει ενσωματωθεί σε κάποιο βαθμό στις σχετικές διεθνείς συμβάσεις, οι βέλτιστες πρακτικές χρήσης παραμένουν ίδιες με τις πρακτικές που αφορούν τους παραδοσιακούς χάρτινους χάρτες, οι οποίες παραμένουν στο επίκεντρο της εκπαίδευσης, σχεδόν σε όλα τα ναυτικά κολέγια και ακαδημίες παγκοσμίως. Είναι όμως βέβαιο ότι, όσο το ECDIS εξελίσσεται, οι πρακτικές αυτές της εκπαίδευσης θα είναι σχεδιασμένες σύμφωνα με τις δεξιότητες που απαιτούνται στη χρήση του.
Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύθηκε στο τεύχος Οκτωβρίου 2021 των Ναυτικών Χρονικών
