του καπτ. Γ. Γεωργούλη
Η απώλεια ενέργειας (black out) στο πλοίο και κατά συνέπεια η απώλεια πρόωσης είναι από τους σημαντικότερους κινδύνους στην ασφαλή λειτουργία του πλοίου και από τις κυριότερες αιτίες πρόκλησης ατυχήματος, ειδικότερα στην επιβατηγό ναυτιλία. Η απώλεια της πρόωσης μπορεί, ανάλογα με τις επικρατούσες συνθήκες (καιρός, περιοχή), να αποτελέσει άμεση απειλή για το πλοίο, τους επιβάτες και το πλήρωμά του.
Αρκετοί πλοίαρχοι επιβατηγών πλοίων έχουν βιώσει περιστατικά απώλειας της ενέργειας με επακόλουθη προσωρινή απώλεια πρόωσης. Ευτυχώς, τα περισσότερα συμβάντα δεν έχουν σημαντικές συνέπειες, καθώς συμβαίνουν συνήθως κατά τη διέλευση σε ανοιχτή θάλασσα. Έρευνα από τον νηογνώμονα DNV έδειξε ότι το 2019 αναφέρθηκαν δώδεκα περιστατικά απώλειας ενέργειας σε κρουαζιερόπλοια, που οδήγησαν σε πλήρη ή μερική διακοπή ενέργειας κατά τη ναυσιπλοΐα του πλοίου ή κατά τους ελιγμούς. Η παραπάνω έρευνα έδειξε σημαντική αύξηση σε σχέση με το 2018, οπότε είχαν αναφερθεί μόνο τέσσερα περιστατικά. Αυτά τα περιστατικά προβλημάτισαν τη βιομηχανία της κρουαζιέρας, ώστε να ληφθούν άμεσα μέτρα με στόχο τον περιορισμό των περιστατικών αυτών στο ελάχιστο.
Σε πλοία με συστήματα πρόωσης με γεννήτριες ντίζελ ή φυσικού αερίου με την πρόωση να μεταδίδεται από ηλεκτροκινητήρες, η απώλεια ενέργειας θα προκαλέσει άμεση απώλεια της πρόωσης και του συστήματος διεύθυνσης (πηδαλίου). Στη συνέχεια, το πλοίο μένει ακυβέρνητο έως ότου εκκινήσουν οι γεννήτριες σε αναμονή (stand by), τροφοδοτηθεί το σύστημα διανομής ισχύος (distribution plan) και επανασυνδεθούν οι ηλεκτροκινητήρες.
Το εάν η απώλεια της πρόωσης αποτελεί άμεση απειλή για το πλοίο και τους επιβάτες και το πλήρωμά του εξαρτάται από την επιχειρησιακή κατάσταση και τις καιρικές συνθήκες. Περιστατικά που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια επιχειρήσεων σε περιορισμένα νερά (διαύλους, στενά) ή στη διάρκεια ελιγμών σε λιμάνι ή κατά τη διέλευση κοντά στην ακτή, σε συνδυασμό με αντίξοες καιρικές συνθήκες, παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη πιθανότητα σοβαρών ατυχημάτων σε σχέση με τα περιστατικά που συμβαίνουν ενώ το πλοίο βρίσκεται σε ανοιχτή θάλασσα και οι καιρικές συνθήκες είναι σε ανεκτά επίπεδα (άνεμοι εντάσεως έως 8 μποφόρ). Ο χρόνος που χρειάζεται για να αποκατασταθεί η απώλεια ενέργειας είναι πολύ κρίσιμος σε αυτές τις καταστάσεις, γιατί μπορεί για λίγα λεπτά το πλοίο να μην αποφύγει ένα πολύ σοβαρό ατύχημα ή και το αντίστροφο.
Ανάλογα με την αιτία που προκαλεί την απώλεια ενέργειας, τον σχεδιασμό του συστήματος και τη λειτουργική διαμόρφωση, η διαδικασία αποκατάστασης της απώλειας ενέργειας μπορεί να διαρκέσει από ένα λεπτό στην καλύτερη περίπτωση, ενώ στη χειρότερη περίπτωση να διαρκέσει τόσο ώστε να μην αποτραπεί ένα μεγάλο ατύχημα με πολύ δυσάρεστες συνέπειες για το πλοίο.
Τέτοια περιστατικά απώλειας ενέργειας με δυσάρεστη κατάληξη ενδέχεται, επίσης, να επηρεάσουν αρνητικά τη φήμη της εταιρείας μετά από σχετικές ενημερώσεις από τα παγκόσμια μέσα ενημέρωσης και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτό μπορεί να έχει αντίκτυπο όχι μόνο για το πλοίο όπου συνέβη το περιστατικό, αλλά σε όλο τον στόλο της διαχειρίστριας εταιρείας.
Οι αιτίες της απώλειας ενέργειας αφορούν σε ξαφνική ολική απώλεια ηλεκτρικής ενέργειας στο κύριο σύστημα διανομής ισχύος του πλοίου. Αυτό μπορεί να προκληθεί από μηχανικές (ποιότητα καυσίμου, βλάβη στα μηχανικά μέρη των γεννητριών) ή ηλεκτρικές βλάβες στα συστήματα παραγωγής ενέργειας και διανομής και τέλος στα συστήματα πρόωσης, ενώ σημαντικό ρόλο στην έκβαση του περιστατικού παίζει η διαχείριση της βλάβης από το προσωπικό του πλοίου. Επίσης, οι αιτίες της απώλειας ενέργειας συχνά αφορούν τη λειτουργία πολύπλοκων ολοκληρωμένων συστημάτων.
Τέλος, η ναυτιλιακή βιομηχανία σήμερα, πιεζόμενη από το θεσμικό πλαίσιο, καλείται να σχεδιάσει και να εφαρμόσει τεχνικές λύσεις και λειτουργίες που μειώνουν το κόστος και είναι ενεργειακά αποδοτικότερες. Η πολυπλοκότητα της ενοποίησης (integration) των συστημάτων αυξάνει την ανάγκη για κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό στη γνώση του σχεδιασμού και της λειτουργίας των συστημάτων αυτών, ώστε με ευκολία να εντοπίζουν τις όποιες αδυναμίες τους και να επεμβαίνουν αποτελεσματικά στην αποκατάσταση τυχόν προβλημάτων.
Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύθηκε στο τεύχος Αυγούστου 2022 των Ναυτικών Χρονικών.
Αποκτήστε το τεύχος Αυγούστου των Ναυτικών Χρονικών πατώντας εδώ.
