Του Καπτ. Γεώργιου Γεωργούλη
Ο σκοπός των γυμνασίων στο πλοίο αφορά την εκπαίδευση και την προετοιμασία του πληρώματος για να αντιμετωπίσει πραγματικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Αυτό σημαίνει ότι οι επαγγελματίες ναυτικοί πρέπει να είναι εξοικειωμένοι με τον σωστικό εξοπλισμό, τα συστήματα πυρόσβεσης και άριστα εκπαιδευμένοι στις βέλτιστες πρακτικές και διαδικασίες έκτακτης ανάγκης του του πλοίου. Για την απόδειξη εκτέλεσης γυμνασίων στο πλοίο σήμερα, εκτός από τα παραδοσιακά αρχεία που προβλέπονται από το εγχειρίδιο ασφαλούς διαχείρισης του πλοίου (SMS), πρέπει συμπληρωματικά να γίνεται λήψη φωτογραφιών και βίντεο, όπου θα καταγράφεται η τήρηση των διαδικασιών (muster lists, muster stations) αλλά και η επίδειξη των σωστικών και μέσων πυρόσβεσης. Παρά την παροχή αποδείξεων για την εκτέλεση των γυμνασίων, ο πρωταρχικός στόχος αφορά τη διασφάλιση της αποτελεσματικής αντιμετώπισης των καταστάσεων έκτακτης ανάγκης που μπορεί να προκύψουν. Οι καταστάσεις αυτές, όπως έχουν δείξει τα μεγαλύτερα ναυτικά ατυχήματα, έχουν συμβεί στη συντριπτική τους πλειονότητα σε χρόνο και συνθήκες που δεν ήταν αναμενόμενο να συμβούν. Για την προετοιμασία των επαγγελματιών ναυτικών και την πραγματική καταγραφή του χρόνου απόκρισης, τα γυμνάσια δεν πρέπει να είναι αναμενόμενα από τα μέλη του πληρώματος, ούτε σε χρόνο αλλά ούτε σε συνθήκες.
Ποια είναι όμως σήμερα η διαδικασία διεξαγωγής των γυμνασίων πάνω στα πλοία;
Σε όλα τα ποντοπόρα φορτηγά πλοία πρέπει να εκτελούνται γυμνάσια κατ’ επιταγήν των διεθνών συμβάσεων (SOLAS και MARPOL) αλλά και του συστήματος ασφαλούς διαχείρισης του πλοίου (SMS). Και ενώ η περιοδικότητα των γυμνασίων ορίζεται από τις ανωτέρω συμβάσεις και τον προγραμματισμό του πλοίου σύμφωνα με το SMS, ο χρόνος και οι γενικότερες συνθήκες των γυμνασίων καθορίζονται από τον πλοίαρχο σύμφωνα με τις επιχειρησιακές απαιτήσεις του πλοίου.
Τα γυμνάσια που εκτελούνται σήμερα στα πλοία είναι προειδοποιημένα (οι ναυτικοί γνωρίζουν τον χρόνο εκτέλεσης και είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι, ενώ ο χρόνος διάρκειας του γυμνασίου δεν επαρκεί για να ολοκληρωθεί σωστά η ενημέρωση όλων των μελών του πληρώματος με τις διαδικασίες και την εκτέλεση των καθηκόντων που τους έχουν ανατεθεί, ούτε να επέλθει η απαραίτητη εξοικείωσή τους με τον διαθέσιμο σωστικό και πυροσβεστικό εξοπλισμό του πλοίου.
Είναι προτιμότερο πριν από την εκτέλεση γυμνασίου ενός ολοκληρωμένου σεναρίου να προηγηθούν αρκετά μικρής διάρκειας γυμνάσια που να αφορούν ομάδες μελών του πληρώματος που συμμετέχουν στο ολοκληρωμένο σενάριο με καθήκοντα που απορρέουν από τον πίνακα διαίρεσης (Muster list).
Το ολοκληρωμένο γυμνάσιο πρέπει να εκτελεστεί προσομοιώνοντας, ει δυνατόν, τις περισσότερο ρεαλιστικές συνθήκες, όπως χρόνοι του λυκόφωτος και του λυκαυγούς, και κατάσταση θάλασσας ταραγμένης (4-5 μποφόρ άνεμος ή μέτρια αποθαλασσία).
Καλό είναι επίσης ο συντονισμός των γυμνασίων να μη γίνεται πάντα από την ίδια ομάδα διοίκησης, αλλά ο πλοίαρχος να αντικαθίσταται από τον υποπλοίαρχο, αυτός με τη σειρά του από τον ανθυποπλοίαρχο, δίνοντας διοικητικές δεξιότητες σε μέλη πληρώματος που δεν απαιτούνται μεν αλλά μπορεί εκ των συνθηκών να προκύψουν (π.χ. τραυματισμός του πλοιάρχου).
Μετά το γυμνάσιο, το πλήρωμα πρέπει να συμμετάσχει σε συζήτηση, όπου αναμένεται να καταγραφούν τυχόν ατέλειες και αστοχίες. Η συζήτηση πρέπει να καταγράφεται και όλες οι διορθωτικές κινήσεις να μετουσιωθούν σε τομείς εκπαίδευσης. Βέβαια, πρέπει να καταγραφεί και τι πήγε καλά στο γυμνάσιο, αυξάνοντας την αυτοπεποίθηση του πληρώματος ενώ κινητοποιεί στην κατεύθυνση της βελτίωσης (είμαστε πολύ καλοί αλλά μπορούμε να είμαστε τέλειοι). Ο πλοίαρχος οφείλει να ενθαρρύνει την ανοιχτή συμμετοχή και τις ερωτήσεις από όλο το πλήρωμα.
Αφού ολοκληρωθεί και η συζήτηση μετά το γυμνάσιο, ο πλοίαρχος μαζί με τον αξιωματικό ασφαλείας καταρτίζουν τον προγραμματισμό εκπαίδευσης όπου εντοπίστηκαν αδυναμίες ή αστοχίες εκτέλεσης καθηκόντων, ώστε να περιοριστεί σημαντικά η πιθανότητα επανάληψης, και σε εύλογο χρονικό διάστημα επαναλαμβάνει το γυμνάσιο.
Εκτελώντας τα γυμνάσια πάνω στο πλοίο με την παραπάνω διαδικασία, πραγματικά βελτιώνεται ο χρόνος αντίδρασης του πληρώματος ‒ είναι όλοι ενήμεροι και έχουν εκπαιδευτεί κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους σε πραγματικά μετρήσιμο χρόνο απόκρισης στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
