Τα Ναυτικά Χρονικά στο τεύχος της 1ης Οκτωβρίου 1969 πραγματοποίησαν ένα τρισέλιδο αφιέρωμα με αφορμή την πρώτη διέλευση του Βορειοδυτικού Περάσματος από το «SS Manhattan», ένα μετασκευασμένο δεξαμενόπλοιο.
Στο αφιέρωμα του περιοδικού γίνεται λόγος για όλη την πορεία των γεγονότων που οδήγησαν στο τολμηρό αυτό εγχείρημα.
Πιο συγκεκριμένα, στα μέσα της δεκαετίας του 1960, η είδηση της ανακάλυψης πετρελαίου στο Prudhoe Bay στη βόρεια ακτή της Αλάσκας θα δημιουργούσε έντονη συζήτηση στην παγκόσμια ναυτιλιακή κοινότητα. Σύμφωνα με τις τότε εκτιμήσεις, το κοίτασμα που ανακαλύφθηκε ήταν ιδιαίτερα σημαντικό και κυμαινόταν μεταξύ 5 και 10 δισ. βαρελιών.
Η αρχική σκέψη για την εκμετάλλευση του νέου αυτού σημαντικού κοιτάσματος ήταν η δημιουργία ενός αγωγού μήκους 800 μιλίων, που θα ένωνε τις πετρελαιοπηγές του Αρκτικού στο Prudhoe Bay (ή κόλπο του Prudhoe) μέχρι τον κόλπο της Αλάσκας, ο οποίος και είναι ανοικτός για ναυσιπλοΐα. Ωστόσο οι βιομηχανικές ανάγκες της ανατολικής ακτής των ΗΠΑ και η εξυπηρέτησή τους από μικρά σε μέγεθος δεξαμενόπλοια που θα διέσχιζαν τη Διώρυγα του Παναμά ή από μεγαλύτερα μέσω του Ακρωτηρίου Χορν ‒η οποία κρινόταν ασύμφορη‒ δημιούργησαν τις προοπτικές για την εφαρμογή ενός άλλου συστήματος.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι εταιρείες Huble Oil, Atlantic Richfield και British Petroleum, οι οποίες κατείχαν άδειες για την εκμετάλλευση του πετρελαίου της Αλάσκας, αποφάσισαν να επενδύσουν στην κατασκευή γιγαντιαίων παγοθραυστικών-δεξαμενόπλοιων. Η πραγματοποίηση μιας τέτοιας ναυπήγησης θα επέτρεπε τη δυνητική μεταφορά πετρελαίου από τον κόλπο Prudhoe απευθείας προς την ανατολική ακτή των ΗΠΑ, έχοντας διασχίσει την παγωμένη βόρεια ακτογραμμή του Καναδά.
Για την πραγματοποίηση του συγκεκριμένου σχεδίου, οι τρεις συνεργαζόμενες εταιρείες (με την Huble να συμμετέχει κατά 90%) διέθεσαν το ποσό των 30 εκατ. δολαρίων για τη μετασκευή ενός δεξαμενόπλοιου σε παγοθραυστικό. Για τη συγκεκριμένη ναυπηγική εργασία επιλέχθηκε το «SS Manhattan», που διέθετε χωρητικότητα 108.400 dwt και ατμοστρόβιλους με παραγωγική ικανότητα 43.000 ίππων. Η ιπποδύναμη αυτή χαρακτηρίζεται από το περιοδικό ως μεγαλύτερη από πολλά δεξαμενόπλοια της εποχής με διπλάσια χωρητικότητα.
Η μετασκευή ανετέθη στα ναυπηγεία Sun του Chester στην Pennsylvania, με το έργο να εκκινεί τον Ιανουάριο του 1969. Με το πρώτο δοκιμαστικό ταξίδι να είναι προγραμματισμένο για το καλοκαίρι του ίδιου έτους και τις απαιτητικές εργασίες να μην είναι δυνατόν να ολοκληρωθούν εγκαίρως από ένα ναυπηγείο, το «Manhattan» τεμαχίστηκε σε πέντε τμήματα. Το πρυμναίο τμήμα του πλοίου καθώς και το μηχανοστάσιο παρέμειναν στα ναυπηγεία Sun, ενώ τέσσερα άλλα ναυπηγεία ανέλαβαν το καθένα από ένα τμήμα του υπό μετασκευή δεξαμενόπλοιου.
Το μετασκευασμένο πλέον «Manhattan» είχε βύθισμα 52 ποδών, διασφαλίζοντας ότι οι έλικες του σκάφους θα βρίσκονταν συνεχώς σε ασφαλές βάθος κάτω από τον πάγο της Αρκτικής. Διέθετε πλέον μια πρώρα ειδικά σχεδιασμένη ώστε να θραύει τον πάγο. Μάλιστα ο σχεδιασμός της αύξησε την παγοθραυστική ικανότητα του πλοίου κατά 60% σε σχέση με τους τυποποιημένους σχεδιασμούς παγοθραυστικών της εποχής. Ταυτόχρονα πραγματοποιήθηκε, μεταξύ άλλων, διεύρυνση του μήκους και του πλάτους του πλοίου και παράλληλη ενίσχυση των τοιχωμάτων των δεξαμενών για την προστασία ευπρόσβλητων από τον πάγο σημείων. Τέλος, προστέθηκε πλατφόρμα προσγείωσης ελικοπτέρου. Συνολικά, οι τροποποιήσεις και οι προσθήκες αυτές πρόσθεσαν βάρος 9.000 τόνων στο «Manhattan».
Σε ό,τι αφορά τον εξοπλισμό του νέου αυτού «παγοθραυστικού-δεξαμενόπλοιου», το «Manhattan» εφοδιάστηκε με ηλεκτρονικό υπολογιστή, ώστε να μπορεί να μεταδώσει ανά πάσα στιγμή το γεωγραφικό στίγμα του πλοίου χρησιμοποιώντας στοιχεία από δορυφόρους. Διέθετε επίσης δύο ηχοβολιστικά μηχανήματα και τηλεφωτογραφικό μηχάνημα για την εκτύπωση μετεωρολογικών χαρτών.
Η μετασκευή του «SS Manhattan» θα ολοκληρωνόταν στα μέσα Αυγούστου του 1969. Λίγες ημέρες μετά, και πιο συγκεκριμένα στις 24 Αυγούστου, το πλοίο θα ξεκινούσε το ιστορικό του ταξίδι. Ως σημαντική στιγμή του ταξιδιού του, τα Ναυτικά Χρονικά αναφέρουν το πέρασμα από τη νοητή γραμμή του Αρκτικού Κύκλου μεταξύ Γροιλανδίας και νήσου Baffin, στις 2 Σεπτεμβρίου, όταν και το πλοίο εισήλθε στην αφιλόξενη περιοχή των πάγων.
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού δεν ήταν λίγες οι φορές που το δεξαμενόπλοιο ακινητοποιήθηκε στους πάγους. Έως τις 19 Σεπτεμβρίου αναφέρονται εννέα τέτοιες περιπτώσεις, στις οποίες απαιτήθηκε η βοήθεια από μικρότερο παγοθραυστικό σκάφος, το οποίο συνόδευε την αποστολή.
Το «Manhattan» θα έφτανε στον τελικό του προορισμό στις 20 Σεπτεμβρίου. Το μετασκευασμένο δεξαμενόπλοιο έφτασε το Barrow Point και συμβολικά φόρτωσε ένα βαρέλι πετρέλαιο για το ταξίδι της επιστροφής. Όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά τα Ναυτικά Χρονικά: «Το όνειρον τόσων αιώνων –η κατάκτησις του Αρκτικού‒ είχε πλέον καταστεί πραγματικότης».
Ως άμεσο αποτέλεσμα αυτού του πρώτου επιτυχούς θαλάσσιου πλου, η Huble Oil αναφέρεται ότι παρήγγειλε τρία ενισχυμένα μεγάλα δεξαμενόπλοια στα ναυπηγεία της αμερικανικής Bethlehem για την εξυπηρέτηση των μεταφορών μέσω Αρκτικού Κύκλου.
Ωστόσο η δεύτερη απόπειρα διάσχισης του Βορειοδυτικού Περάσματος κατά τη διάρκεια του χειμώνα αποδείχθηκε αδύνατη. Το γεγονός αυτό αλλά και οι περιβαλλοντικές ανησυχίες για τη συγκεκριμένη θαλάσσια διαδρομή θα ακύρωναν τελείως την προσπάθεια.
Παρ’ όλα αυτά, το πρώτο ταξίδι εμπορικού πλοίου διαμέσου του Βορειοδυτικού Περάσματος αποτελεί σταθμό στην ιστορία της ναυσιπλοΐας. Τόσο τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της μετασκευής του «Manhattan» όσο και ο ειδικός εξοπλισμός με τον οποίο εφοδιάστηκε το πλοίο συνιστούν σημαντική πληροφορία για τα τεχνολογικά αλλά και ναυπηγικά μέσα της εποχής που εφαρμόστηκαν σε ένα τόσο ειδικών συνθηκών έργο.
Το «εγχείρημα του Manhattan» αποτελεί παράλληλα μια ενδιαφέρουσα μελέτη περίπτωσης, στην οποία εταιρικοί κολοσσοί ένωσαν τις δυνάμεις τους προκειμένου να εξερευνήσουν νέες θαλάσσιες διαδρομές, δημιουργώντας έτσι τις προοπτικές για μια «επανάσταση» στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου, η οποία τελικώς δεν ευοδώθηκε.
Μπορείτε να διαβάσετε το αφιέρωμα των Ναυτικών Χρονικών στο ιστορικό ταξίδι του «SS Manhattan» εδώ.
Η ψηφιοποίηση του αρχείου των τευχών από το 1931 έως το 1983 είναι μια ευγενική χορηγία του Ιδρύματος Ευγενίδου, στη μνήμη της Μαριάνθης Σίμου.
