Βαρούλκα ονομάζονται τα μηχανήματα που αποτελούνται από ειδικές τροχαλίες (τύμπανα), εγκατεστημένες κατάλληλα σε άξονες εφοδιασμένους με γρανάζια. Τα γρανάζια συμπλέκονται και περιστρέφονται, μεταδίδοντας την περιστροφική κίνηση από τον μηχανισμό κίνησης στα τύμπανα.
Οι τροχαλίες διαμορφώνονται ανάλογα ώστε να διαχειρίζονται κάβους και συρματόσχοινα. Οι τροχαλίες για κάβους και συρματόσχοινα έχουν λεία επιφάνεια με κοίλη διαμόρφωση για να διευκολύνεται η έλξη. Για την έλξη και τη διαχείριση της αλυσίδας, τα τύμπανα έχουν ιδιαίτερη διαμόρφωση με κοιλότητες, ώστε οι κρίκοι που αποτελούν την αλυσίδα να εφαρμόζουν σε αυτές και να επιτυγχάνεται η έλξη.
Τα κυριότερα είδη βαρούλκων και αντίστοιχα οι χρήσεις τους διακρίνονται στα παρακάτω:
Βαρούλκα άγκυρας ή εργάτες άγκυρας (anchor windlass ή capstan). Χρησιμοποιούνται για την αγκυροβολία, που συνίσταται σε πόντιση και ανέλκυση της άγκυρας.
Βαρούλκα πρόσδεσης (mooring winches).
Συναντώνται σε μεγάλου μήκους πλοία και χρησιμοποιούνται για την πρόσδεση. Ενδέχεται σε κάποια πλοία να χρησιμοποιούνται και ως βαρούλκα φορτωτήρων. Σε σύγχρονα πλοία έχουν το πλεονέκτημα να διαθέτουν διάταξη αυτόματης ρύθμισης της έντασης ή διάταξη σταθερής τάσης των κάβων πρόσδεσης.
Βαρούλκα των φορτωτήρων (crane winches). Χρησιμοποιούνται για τη φορτοεκφόρτωση ξηρού φορτίου σε συνεργασία με τους ιστούς και τους φορτωτήρες.
Βαρούλκα πρόσδεσης για πρυμνοδέτηση και ρυμούλκηση (tugboat winches). Χρησιμοποιούνται για την πλαγιοδέτηση και την πρυμνοδέτηση του πλοίου και για ρυμούλκηση άλλου πλοίου όταν αυτό χρειαστεί.
Βαρούλκα επωτίδων (davit winches). Χρησιμοποιούνται για την καθαίρεση και την ανέλκυση των σωσίβιων λέμβων των πλοίων. Είναι μικρά στο μέγεθός τους, συνήθως ηλεκτροκίνητα ή με πεπιεσμένο αέρα.
Η διαφορά ενός μηχανισμού πρόσδεσης και αγκυροβολίας σε εργάτη ή βαρούλκο έγκειται στη διάταξη του άξονα που περιστρέφει το τύμπανο έλξης. Στον εργάτη ο άξονας του τυμπάνου είναι κάθετος προς το κατάστρωμα του πλοίου, ενώ στο βαρούλκο έχει οριζόντια διάταξη.
Οι πληροφορίες για το παραπάνω άρθρο αντλήθηκαν από το βιβλίο Ναυτικές μηχανές και μηχανήματα, του Ι. Δαγκίνη, Ίδρυμα Ευγενίδου, Αθήνα 2022, σσ. 99-100.
Το βιβλίο Ναυτικές μηχανές και μηχανήματα, του Ιδρύματος Ευγενίδου είναι διαθέσιμο εδώ.
Τα αρχείο διδακτικών βιβλίων του Ιδρύματος Ευγενίδου είναι διαθέσιμο εδώ.
