Νέα μελέτη του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου (ΝΑΤ) ευελπιστεί να ενισχύσει την «ορατότητα» της ελληνικής ναυτικής απασχόλησης. Λαμβάνοντας υπόψη τις εξελίξεις στην απασχόληση των μελών του, το ΝΑΤ ρίχνει φως σε έναν εκ των πυλώνων της ναυτιλιακής βιομηχανίας, στον οποίον όμως η συγκέντρωση στοιχείων συνιστά δύσκολο εγχείρημα.
Η μελέτη του ΝΑΤ συνιστά απότοκο πληθώρας παραγόντων που καταδεικνύουν τον κρίσιμο ρόλο των ναυτικών για την ελληνική οικονομία καθώς η ναυτιλία συνιστά έναν από τους βασικούς αιμοδότες της (συνεισφέροντας το 2021 το 9,4% στο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν). Ακόμη, η ελληνική ναυτική αγορά εργασίας είναι αντιμέτωπη με σημαντικές προκλήσεις τα τελευταία έτη ενώ σύμφωνα με το ΝΑΤ, η αποτελεσματική εφαρμογή εθνικών πολιτικών για την ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων της ναυτιλίας επιβάλλει την ολοκληρωμένη κατανόηση της ναυτικής αγοράς εργασίας.
Στο πλαίσιο αυτό, αναγνωρίζοντας τις συγκεκριμένες ιδιαιτερότητες, το Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο (ΝΑΤ) επιδιώκει να συμβάλλει με την παρούσα έκθεση, ρίχνοντας «φως» στο θέμα της ναυτικής απασχόλησης. Στους κύριους στόχους περιλαμβάνονται η σκιαγράφηση της ιδιότυπης φυσιογνωμίας της εγχώριας ναυτικής αγοράς εργασίας και των σύνθετων προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ελληνική ναυτιλία στο πεδίο των ανθρώπινων πόρων αλλά και η παρουσίαση των πρόσφατων βασικών εξελίξεων και τάσεων της ναυτικής απασχόλησης στην Ελλάδα.
Τα βασικά πορίσματα από την επεξεργασία των δεδομένων της ΑΠΔΝ (Αναλυτική Περιοδική Δήλωση Ναυτικών) ως προς την κατάσταση της εγγεγραμμένης ναυτικής απασχόλησης το 2022 συνοψίζονται ως εξής:
(α) Ο συνολικός αριθμός των εγγεγραμμένων ναυτικών ανήλθε στους 24.162, εκ των οποίων οι 1.814 ήταν αλλοδαποί (υπήκοοι άλλων Κρατών Μελών ΕΕ). Ειδικά κατά τον 8ο μήνα, ο αριθμός των εγγεγραμμένων ναυτικών ανήλθε στους 16.877, εκ των οποίων 1.174 ήταν αλλοδαποί (υπήκοοι άλλων Κρατών Μελών ΕΕ).
(β) Ο συνολικός αριθμός εγγεγραμμένων γυναικών ναυτικών ανήλθε στις 1.619. Ειδικά κατά τον 8ο μήνα, η εγγεγραμμένη γυναικεία ναυτική απασχόληση αντιστοιχούσε σε 1.133 άτομα. Η μεγάλη πλειονότητα (ποσοστό 70%) αφορούσε εργαζόμενες στην ευρύτερη κατηγορία των επιβατηγών. Το ποσοστό των γυναικών ναυτικών ηλικίας κάτω των 45 ετών ήταν 84%.
(γ) Η πλειοψηφία των εγγεγραμμένων ναυτικών (ποσοστό σχεδόν 70%) ήταν ηλικίας κάτω των 45 ετών, με τους περισσότερους (ποσοστό σχεδόν 40%) να ανήκουν στην κρίσιμη ηλικιακή κατηγορία 31 – 45 ετών. Η ομάδα των νεοεισερχόμενων ναυτικών (ηλικίας έως 30 ετών) αντιστοιχούσε στο 30% επί του συνόλου.
(δ) Οι πλέον πολυπληθείς ειδικότητες ναυτολόγησης στους εγγεγραμμένους ναυτικούς αντιστοιχούσαν στους μηχανικούς (Α΄, Β΄, Γ΄), τους ναύτες, τους θαλαμηπόλους και τους πλοιάρχους.
(ε) Ο αριθμός των εγγεγραμμένων δοκίμων / εκπαιδευόμενων ναυτικών που απασχολήθηκαν σε πλοία ανήλθε στους 3.555 (109 από αυτούς απασχολήθηκαν στην ευρύτερη κατηγορία των επιβατηγών πλοίων).
Τα βασικά πορίσματα από την επεξεργασία των δεδομένων της ΑΠΔΝ ως προς τις εξελίξεις και τάσεις στην εγγεγραμμένη ναυτική απασχόληση την περίοδο 2020 – 2022 συνοψίζονται ως εξής:
(α) Το ξέσπασμα της πανδημίας COVID-19 και οι συνακόλουθες επιπτώσεις της στις διεθνείς και εγχώριες μεταφορές εμπορευμάτων και επιβατών είχαν έντονη αρνητική επίδραση στη ναυτική απασχόληση το 2020.
(β) Η ανάκαμψη της ναυτικής απασχόλησης ξεκίνησε σχετικά γρήγορα ήδη από το 2021 και συνεχίσθηκε το 2022. Ειδικότερα, ο συνολικός αριθμός εγγεγραμμένων ναυτικών για το έτος 2022 ήταν αυξημένος κατά 5% σε σχέση με το 2020, ενώ ο αριθμός των εγγεγραμμένων ναυτικών κατά τον 8ο μήνα του 2022 ήταν αυξημένος σχεδόν κατά 10% σε σχέση με τον 8ο μήνα του 2020. Ειδικά στην ευρύτερη κατηγορία των επιβατηγών, σημαντική αύξηση της απασχόλησης παρατηρήθηκε στον τομέα των θαλαμηγών.
(γ) Η γυναικεία ναυτική απασχόληση επλήγη ιδιαίτερα από την κρίση της πανδημίας. Ωστόσο, επανάκαμψε γρήγορα παρουσιάζοντας το 2022 αύξηση 31% σε σχέση με το ιστορικό χαμηλό του 2020. Ειδικότερα, η εγγεγραμμένη γυναικεία ναυτική απασχόληση το 2022 ανήλθε σε 1.619 άτομα (ποσοστό 6,7% της συνολικής εγγεγραμμένης ναυτικής απασχόλησης), υπερβαίνοντας τα επίπεδα προ πανδημίας. Οι ναυτιλιακές δραστηριότητες που τροφοδοτούνται από τον τουρισμό (επιβατική ναυσιπλοΐα και ναυσιπλοΐα αναψυχής) απασχολούν το μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών ναυτικών και, συνεπώς, αποτελούν κρίσιμο μοχλό για την προαγωγή της γυναικείας ναυτικής απασχόλησης.
(δ) Η κρίση της πανδημίας έπληξε ιδιαίτερα την απασχόληση των δοκίμων / εκπαιδευόμενων ναυτικών, η οποία όμως έχει επανέλθει σε φάση ανάκαμψης σημειώνοντας το 2022 συνολική αύξηση σχεδόν 30% σε σχέση με το 2020 (ειδικά στην ευρύτερη κατηγορία των επιβατηγών σημειώθηκε αύξηση σχεδόν 85%).
(ε) Διαχρονικά, η εποχικότητα αποτελεί μία κρίσιμη παράμετρο για τη ναυτική απασχόληση στην Ελλάδα, κυρίως, λόγω της έντονης τουριστικής κίνησης που παρατηρείται στα νησιά σε συγκεκριμένες περιόδους του έτους. Το κρίσιμο αυτό χαρακτηριστικό επιβεβαιώνεται από τα στοιχεία της ΑΠΔΝ, που καταδεικνύουν σταδιακή αύξηση της συνολικής εγγεγραμμένης απασχόλησης κατά τους μήνες Απρίλιο και Μάιο και κορύφωση της κατά τους θερινούς μήνες έως και τον Σεπτέμβριο.
Όσον αφορά τις ομάδες ναυτικών που δεν περιλαμβάνονται στην ως άνω «εγγεγραμμένη ναυτική απασχόληση», δύο ευρήματα της έρευνας παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον:
(α) Ο αριθμός των ναυτικών που απασχολούνται ως αρχιπλοίαρχοι και αρχιμηχανικοί σε ναυτιλιακές επιχειρήσεις (για τους οποίους υποβάλλονται ΑΠΔΝ αν και δεν αποτελούν μέλη πληρωμάτων) σχεδόν διπλασιάσθηκε κατά την τελευταία πενταετία (1.024 το 2022 από 644 το 2018), καταδεικνύοντας ότι η απασχόληση σε ναυτιλιακές εταιρείες εξελίσσεται σε ιδιαίτερα ελκυστική επιλογή για ναυτικούς υψηλών προσόντων.
(β) Ο αριθμός των ναυτικών που εξαγόρασαν χρόνο υπηρεσίας τους σε μη συμβεβλημένα πλοία ξένης σημαίας (για τους οποίους δεν υποβάλλονται μεν ΑΠΔΝ αλλά τηρούνται σχετικά δεδομένα στο ΟΠΣ του ΝΑΤ) ανήλθε το 2022 στους 5.352.
Παράλληλα, η κατανομή των ναυτικών ανά τύπο πλοίου αντανακλά εκ νέου τον κεντρικό ρόλο της χύδην ναυτιλίας στη ναυτική απασχόληση. Ένας σημαντικός αριθμός των εγγεγραμμένων ναυτικών απασχολούνται σε bulk carriers και δεξαμενόπλοια, ενώ κύριος διαφαίνεται σαφώς και ο ρόλος της επιβατηγού ναυτιλίας. Παρακάτω οι σχετικοί πίνακες:
Η συγκεκριμένη έκθεση του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου συνιστά μια νέα πρωτοβουλία, όπως υπογράμμισε ο Διοικητής του ΝΑΤ Κωνσταντίνος Τσαγκαρόπουλος. Μεταξύ άλλων, ο κ. Τσαγκαρόπουλος υπογράμμισε: «Για πρώτη φορά το Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο (ΝΑΤ), ο πρώτος Ασφαλιστικός Φορέας της χώρας, το πρώτο Ν.Π.Δ.Δ. που μηδένισε τις εκκρεμότητες του παρελθόντος, εκδίδει μία ολοκληρωμένη Έκθεση για την Ναυτική Απασχόληση. Είναι μια ευκαιρία για όλους τους φορείς και τους παράγοντες που ενδιαφέρονται και ασχολούνται με την Ναυτιλία, να αποκτήσουν πρόσβαση σε ένα χρήσιμο εργαλείο που θα τους βοηθήσει στην άσκηση πολιτικής και στον σχεδιασμό νέων δράσεων».
«Στόχος είναι η έκθεση να γίνει το σημείο αναφοράς του κοινωνικού διαλόγου για την ελληνική ναυτιλία».
Δείτε ολόκληρη την έκθεση του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου εδώ.
Η συγκεκριμένη έκθεση παρουσιάστηκε στο πλαίσιο εκδήλωσης που έλαβε χώρα την Τετάρτη 29 Μαρτίου, παρουσία της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, μελών της Κυβέρνησης, της Βουλής, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, εκπροσώπων της Ναυτιλίας και του συνόλου του προσωπικού του Ν.Α.Τ.
