Του καθ. Ιωάννη Θεοτοκά, προέδρου του Τμήματος Ναυτιλιακών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Πειραιά*
Η ναυτιλιακή επιχείρηση είναι η οικονομική μονάδα που χρησιμοποιεί τους συντελεστές της παραγωγής για την παραγωγή και παροχή θαλάσσιων μεταφορικών υπηρεσιών. Σύμφωνα με τον Β. Μεταξά, ναυτιλιακή επιχείρηση είναι η εταιρεία, το άτομο ή η μικρή ομάδα ατόμων που παίρνει τις αποφάσεις για την απασχόληση (ή/και το αντίθετο) των συντελεστών παραγωγής στον ναυτιλιακό χώρο. Τα άτομα που λαμβάνουν τις αποφάσεις (οι ναυτιλιακοί επιχειρηματίες) καλούνται να επιλέξουν τις αγορές-τομείς στις οποίες θα δραστηριοποιηθούν, τους τύπους των πλοίων που απαιτούνται για αυτό και τη χρονική στιγμή κατά την οποία θα υλοποιηθεί η επένδυση. Παράλληλα, καλούνται να λάβουν αποφάσεις σχετικά με το είδος της χρηματοδότησης που θα επιλεγεί, τα κεφάλαια που θα αντληθούν, την ασφαλιστική κάλυψη του πλοίου, καθώς και το είδος της διαχείρισης που απαιτείται για τη λειτουργία του.
Σχήμα 1. Ναυτιλιακή επιχείρηση και μεταφορική λειτουργία στη χύδην φορτηγό ναυτιλία
Έργο της ναυτιλιακής επιχείρησης είναι η διαχείριση πλοίων για την προσφορά θαλάσσιων μεταφορικών υπηρεσιών. Η ναυτιλιακή επιχείρηση είναι ένας οργανισμός που αποτελείται από δύο βασικά μέρη: τις παραγωγικές μονάδες, δηλαδή τα πλοία, και την υποδομή στην ξηρά, δηλαδή το ναυτιλιακό γραφείο που αναλαμβάνει τη διαχείριση των πλοίων. Oι τομείς δραστηριοποίησης της επιχείρησης, κατά συνέπεια, καθορίζουν τον τρόπο λειτουργίας και συντονισμού αυτών των δύο μερών. Για επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στις αγορές των τακτικών γραμμών ή σε εξειδικευμένες αγορές, όπως για παράδειγμα των χημικών φορτίων ή των οχημάτων, η υποδομή στην ξηρά περιλαμβάνει, κατά περίπτωση, μεταφορικά μέσα ξηράς, λιμενικές εγκαταστάσεις ή τερματικούς σταθμούς ή κέντρα συναρμολόγησης ή κέντρα διανομής.
Η ναυτιλιακή επιχείρηση της χύδην φορτηγού ναυτιλίας ναυλώνει σε φορτωτές τα πλοία της με όρους οι οποίοι διαμορφώνονται από το περιβάλλον ανταγωνισμού (Σχήμα 1). Τα πλοία είναι αυτόνομες μονάδες, με δικό τους προσωπικό και δική τους οργάνωση, που βρίσκονται σε διαρκή κίνηση, μακριά από την έδρα της ναυτιλιακής επιχείρησης. Για να μπορέσουν όμως να λειτουργήσουν αποτελεσματικά, είναι απαραίτητη η διοικητική-τεχνική υποστήριξη από την ξηρά σε συνεχή βάση. O οργανισμός της ξηράς είναι υπεύθυνος για ζητήματα
που συνδέονται με τους γενικότερους προσανατολισμούς, τις επιδιώξεις και τους στόχους της επιχείρησης, με την εξεύρεση απασχόλησης για τα πλοία και την υποστήριξη της καθημερινής τους λειτουργίας σε συνεχή βάση.
Oι λειτουργίες της ναυτιλιακής επιχείρησης, αν και στη βασική τους μορφή δεν διαφέρουν από τις λειτουργίες των άλλων επιχειρήσεων, παρουσιάζονται ωστόσο πιο πολύπλοκες, καθώς οι παραγωγικές μονάδες είναι σε διαρκή κίνηση και μπορεί να βρίσκονται χιλιάδες μίλια μακριά από την έδρα της, δηλαδή το διαχειριστικό κέντρο, εκεί όπου η επιχείρηση είναι εγκατεστημένη και διαχειρίζεται το στόλο της. Φυσικά, μια ναυτιλιακή επιχείρηση μπορεί να διαθέτει υποδομές ξηράς σε περισσότερα από ένα διαχειριστικά κέντρα, ανάλογα με τη στρατηγική και το εύρος των δραστηριοτήτων της. Η αναφορά στον τόπο λειτουργίας της ναυτιλιακής επιχείρησης συνδέεται με το γεγονός ότι οι συνθήκες που διαμορφώνουν το θεσμικό πλαίσιο (επίπεδο φορολογίας, ευελιξία στη λειτουργία, ειδικές συνθήκες απασχόλησης κ.ά.), η διαθεσιμότητα των συντελεστών παραγωγής και μια σειρά από άλλους παράγοντες (όπως η επιχειρηματική δικτύωση ή η κρατική υποστήριξη) επηρεάζουν κυρίαρχα τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας των υποδομών της στην ξηρά.
*Οι πληροφορίες για το παραπάνω άρθρο αντλήθηκαν από το βιβλίο «Οργάνωση και διοίκηση ναυτιλιακών επιχειρήσεων», του καθ. Ιωάννη Θεοτοκά (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 3η έκδοση, Σεπτέμβριος 2019), σσ. 2-6.Αποκτήστε το βιβλίο πατώντας εδώ
