Του καπτ. Γεώργιου Γεωργούλη
Πρόσφατα, σε πλοίο μεταφοράς χύδην στερεών φορτίων και ενώ μετέφερε άνθρακα από τη Νότια Αφρική στη Σιγκαπούρη σημειώθηκε θανατηφόρο ατύχημα, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους τρία μέλη του πληρώματος που εισήλθαν στο κύτος του πλοίου, το οποίο ήταν πλήρες φορτίου.
Αυτό είναι το δεύτερο περιστατικό που σημειώνεται σε κύτος πλοίου με φορτίο άνθρακα, καθώς παρόμοιο ατύχημα καταγράφηκε το 2019, με αποτέλεσμα τον θάνατο δύο μελών του πληρώματος. Σε εκείνη την περίπτωση, ο ηλεκτρολόγος πέθανε ενώ διεξήγε έλεγχο στα alarm για την προειδοποίηση εισροής υδάτων στα κύτη. Το άλλο μέλος του πληρώματος πέθανε στην προσπάθειά του να διασώσει τον ηλεκτρολόγο, μπαίνοντας στον ίδιο χώρο, χωρίς όμως να φέρει μαζί του τον κατάλληλο εξοπλισμό ή να έχει ειδοποιήσει τη γέφυρα ή κάποιο άλλο μέλος του πληρώματος ώστε να υπάρξει οργανωμένη επιχείρηση διάσωσης.
Αυτά τα περιστατικά θανάτων από εισόδους σε κλειστούς χώρους δείχνουν καθαρά τους κινδύνους που υπάρχουν για την ασφάλεια του πλοίου και του πληρώματος αν δεν τηρείται απαρέγκλιτα η διαδικασία. Για την πρόληψη τέτοιων περιστατικών, είναι σημαντικό να κατανοηθούν οι κίνδυνοι που σχετίζονται με τα φορτία άνθρακα και τα επικίνδυνα αέρια που μπορούν να παραχθούν.
Ως εύφλεκτο υλικό, ο άνθρακας ενέχει σημαντικούς κινδύνους κατά τη μεταφορά. Ο άνθρακας μπορεί να απελευθερώνει στην ατμόσφαιρα του κύτους εύφλεκτα αέρια, όπως μεθάνιο και υδρογόνο, τα οποία αυξάνουν τους κινδύνους ανάφλεξης. Τα φορτία άνθρακα ενδέχεται να απελευθερώσουν επίσης και τοξικά αέρια, όπως μονοξείδιο του άνθρακα (CO), διοξείδιο του θείου (SO₂) και οξείδια του αζώτου (NOx), τα οποία μπορούν να αποτελέσουν σοβαρό κίνδυνο στην ανθρώπινη υγεία.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το μονοξείδιο του άνθρακα είναι πολύ τοξικό και δύναται να προκαλέσει ασφυξία. Το μονοξείδιο του άνθρακα είναι ένα άχρωμο, άοσμο αέριο που μπορεί να παραχθεί κατά την οξείδωση του άνθρακα. Είναι πολύ τοξικό όταν εισπνέεται και δεσμεύει την αιμοσφαιρίνη στο αίμα 200 φορές περισσότερο από το οξυγόνο. Η έκθεση στο μονοξείδιο του άνθρακα μπορεί να προκαλέσει ασφυξία, αναπνευστικές δυσκολίες και άλλα σοβαρά προβλήματα υγείας.
Η οξείδωση του άνθρακα μπορεί να απελευθερώσει διοξείδιο του θείου, το οποίο είναι τοξικό, και οξείδια του αζώτου, τα οποία είναι επιβλαβή για την ανθρώπινη υγεία. Και τα δύο μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα σε περιορισμένο χώρο.
Εξάντληση οξυγόνου
Η οξείδωση του άνθρακα μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του οξυγόνου στο κύτος, αυξάνοντας τη συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα ή μονοξειδίου του άνθρακα. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει ατμόσφαιρα μειωμένης περιεκτικότητας σε οξυγόνο σε ποσοστά στα οποία δεν συντηρείται η ανθρώπινη ζωή.
Είναι σημαντικό να λαμβάνονται κατάλληλα μέτρα κατά τη μεταφορά φορτίων άνθρακα για την εξουδετέρωση αυτών των κινδύνων. Αυτό περιλαμβάνει τη σωστή παρακολούθηση της παρουσίας των παραπάνω αερίων, τη διασφάλιση επαρκούς εξαερισμού και την τήρηση των διατάξεων που αφορούν την ασφάλεια του πληρώματος όπως ορίζονται στον Διεθνή Ναυτιλιακό Κώδικα για τα Στερεά Φορτία (IMSBC).
Τα αμπάρια φορτίου, οι δεξαμενές έρματος και τα στεγανά (voids spaces and cofferdams) θεωρούνται περιορισμένοι χώροι στα πλοία που μεταφέρουν άνθρακα και ενδέχεται εκεί να έχουμε συσσώρευση επικίνδυνων αερίων. Αυτό οφείλεται συνήθως στον ανεπαρκή εξαερισμό και, κατά συνέπεια, μπορεί να συσσωρεύονται επικίνδυνα αέρια ή/και να περιορίζεται η ποσοστιαία περιεκτικότητα σε οξυγόνο. Επομένως, πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή όταν το πλήρωμα εισέρχεται σε αυτούς τους χώρους και να τηρούνται τα πρωτόκολλα και οι διαδικασίες αξιολόγησης κινδύνου και εισόδου σε περιορισμένο χώρο.
Τέλος, ο πλοίαρχος και τα μέλη του πληρώματος οφείλουν να δίνουν προτεραιότητα στην ασφάλεια και να λαμβάνουν τις ακόλουθες προφυλάξεις:
- Δεν επιτρέπεται η είσοδος σε αμπάρια φορτίου ή σε άλλους χώρους όπου ενδέχεται να υπάρχει συσσώρευση επικίνδυνων αερίων χωρίς κατάλληλο εξαερισμό και μέτρηση της παρουσίας αυτών των αερίων με ειδικά όργανα, ώστε να διαπιστωθεί η ασφάλεια ή όχι του χώρου.
- Εκπόνηση εκτίμησης κινδύνου με όλα τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την ασφαλή εργασία πριν και κατά τη μεταφορά άνθρακα.
- Όλο το πλήρωμα είναι κατάλληλα εκπαιδευμένο για τους κινδύνους και την αντιμετώπισή τους.
- Διεξαγωγή αρκετών γυμνασίων εισόδου σε κλειστό χώρο, διάσωσης σε περιορισμένο χώρο και εκπαίδευση για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης για το πλήρωμα.
- Ο πλοίαρχος θα πρέπει να διασφαλίσει ότι οι διαδικασίες που προβλέπονται στο SMS για τη μεταφορά άνθρακα εφαρμόζονται κατά γράμμα στο πλοίο.
Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύθηκε στο τεύχος Απριλίου 2024 των Ναυτικών Χρονικών.
Μπορείτε να αποκτήσετε το τεύχος Απριλίου 2024 πατώντας εδώ.
