Το κόστος λειτουργίας ή λειτουργικό κόστος αφορά στις δαπάνες που απαιτούνται για την καθημερινή λειτουργία του πλοίου, οι οποίες δεν εξαρτώνται από το αν το πλοίο πραγματοποιεί ταξίδι ή όχι. Οι δαπάνες αυτές αναλυτικά είναι:
- Κόστος Πληρώματος
- Προμήθειες
- Επισκευές και συντήρηση
- Ασφάλιση
- Διοικητικό Κόστος
Κόστος Πληρώματος
Το κόστος πληρώματος περιλαμβάνει όλες τις δαπάνες που αφορούν το πλήρωμα του πλοίου, εκτός οπό τη δαπάνη τροφοδοσίας, η οποία περιλαμβάνεται στο κόστος προμηθειών και το δαπάνη της ασφάλισης του πληρώματος η οποία περιλαμβάνεται στο κόστος ασφάλισης (Downard, 1994). Το μεγαλύτερο ποσοστό του κόστους πληρώματος αποτελούν οι αμοιβές των ναυτικών. Οι αμοιβές αποτελούνται από άμεσες και έμμεσες, όπως βασικός μισθός, έξοδα κοινωνικής ασφάλισης και συνταξιοδότησης, έξοδα ταξιδιού προς το πλοίο και επαναπατρισμού μετά τη λήξη της θαλάσσιας υπηρεσίας, επιδόματα απόδοσης, ειδικά επιδόματα για την παράταση της θαλάσσιας υπηρεσίας, έξοδα που συνεπάγονται τα διάφορα κίνητρα που εφαρμόζουν πολλές επιχειρήσεις προκειμένου να διατηρήσουν τα πληρώματά τους, και άλλα. Το κόστος του πληρώματος, ανάλογα με το νομικό πλαίσιο υπό το οποίο λειτουργεί το πλοίο, μπορεί να αποτελεί το 50% του συνόλου του λειτουργικού κόστους.
Tο κόστος πληρώματος μπορεί να διαφέρει από σημαία σε σημαία. Επιπλέον δε, είναι ουσιαστικό το μόνο κόστος που διαφέρει, αφού, με εξαίρεση το κόστος συντήρησης και επισκευών που παρουσιάζει ελαφρά διαφοροποίηση, όλα τα άλλα είναι ίδια.
Οι λόγοι για την διαφοροποίηση του κόστους πληρώματος είναι πολλοί. Το επίπεδο των οργανικών συνθέσεων που ορίζει η κάθε σημαία μπορεί να είναι διαφορετικό. Οι υποχρεώσεις σε σχέση με την εθνικότητα του πληρώματος μπορεί να διαφέρουν. Οι κατώτεροι μισθοί μπορεί να διαφέρουν από χώρα σε χώρα.
Προμήθειες
Περιλαμβάνουν τις πληρωμές για ανταλλακτικά μηχανής, εξοπλισμό καταστρώματος και μηχανής, λιπαντικά, χρώματα, τροφοδοσία πληρώματος και γενικά κάθε φθαρτού αγαθού που χρειάζεται το πλοίο και το πλήρωμα. Ο έλεγχος του κόστους αυτού είναι αρκετά δύσκολος ακριβώς γιατί περιλαμβάνει πολλές κατηγορίες προϊόντων. Οι προμήθειες, πέρα από τις λογιστικές δυσκολίες παρουσιάζουν και οργανωτικές δυσκολίες καθώς το πλοίο είναι πάντοτε σχεδόν σε κίνηση και πρέπει να εξασφαλίζεται ότι τα απαραίτητα ανταλλακτικά ή άλλα προϊόντα θα είναι διαθέσιμα τη στιγμή που θα χρειαστούν. Ενώ το κόστος των λιπαντικών είναι συνάρτηση των μιλίων που διανύει το πλοίο, τα ανταλλακτικό και ο εξοπλισμός είναι επιπλέον συνάρτηση και της ηλικίας του πλοίου. Όσο μεγαλώνει η ηλικία του πλοίου, τόσο αυξάνονται και οι φθορές που υφίσταται.
Επισκευές και συντήρηση
Πρόκειται για τις δαπάνες που καταβάλλονται για τη συντήρηση του πλοίου και τις απαραίτητες για την αξιοπλοΐα του επισκευές. Οι δαπάνες αυτές χωρίζονται στις δαπάνες για τη συντήρηση ρουτίνας του πλοίου (π.χ. βάψιμο των επιφανειών του πλοίου), επιθεώρησης νηογνώμονα (το πλοίο πρέπει να δεξαμενίζεται να ελέγχεται η μηχανή του και το κέλυφός του και να επιθεωρείται, σε τακτά χρονικά διαστήματα, από τον νηογνώμονα στον οποίο είναι ταξινομημένο), διάφορες απρόβλεπτες βλάβες (η επιδιόρθωση των οποίων συνεπάγεται κόστος). Όπως στις προμήθειες, έτσι και στο κόστος επισκευής και συντήρησης, ισχύει ο κανόνος ότι όσο μεγαλώνει η ηλικία του πλοίου, τόσο αυτές αυξάνονται.
Ασφάλισης
Είναι η δαπάνη που γίνεται για την ασφάλιση του πλοίου. Το πλοίο σαν παραγωγική μονάδα και σαν κεφαλαιακό στοιχείο ασφαλίζεται για περίπτωση ολικής (π.χ, βύθισης ή καταστροφής) ή μερικής (π.χ. καταστροφή μηχανής) απώλειας. Η ασφάλιση αυτή ονομάζεται σκάφους και μηχανής (hull & machinery). Ακόμα το πλοίο ασφαλίζεται για την ευθύνη του από ζημιές που θα προκληθούν σε τρίτα άτομα (π.χ. ατύχημα ή θάνατος πληρώματος, καταστροφή φορτίου, ρύπανση κ.λ.π.). Η ασφάλεια αυτή ονομάζεται προστασίας και αποζημίωσης (Protection & Indemnity). Επιπλέον, είναι στην επιλογή του πλοιοκτήτη να ασφαλίσει το πλοίο και για άλλους κινδύνους, όπως για παράδειγμα τον κίνδυνο απώλειας κερδών ή τους κινδύνους πολέμου.
Συνολικά, το ύψος του ασφάλιστρου μπορεί να διαφέρει από πλοίο σε πλοίο και από εταιρία σε εταιρία. Αυτό γιατί κάθε πλοιοκτήτης χρεώνεται με ασφάλιστρο με βάση το ασφαλισμένο ποσό αλλά και με βάση την προηγούμενη συμπεριφορά του και την προηγούμενη ιστορία του. Ένας πλοιοκτήτης μπορεί να μην έχει καλά συντηρημένα τα πλοία του και να δημιουργεί συνεχώς απαιτήσεις (claims) στους ασφαλιστές του, ενώ κάποιος άλλος μπορεί να έχει την ακριβώς αντίθετη συμπεριφορά, οπότε το ύψος των ασφαλίστρων τους διαμορφώνεται ανάλογα. Ακόμα το ύψος του ασφάλιστρου είναι συνάρτηση των φορτίων που μεταφέρει το πλοίο, των θαλάσσιων περιοχών στις οποίες κινείται, της σημαίας που φέρει και της ηλικίας και της γενικότερης κατάστασής του.
Διοικητικό κόστος
Είναι τα έξοδα που δημιουργούvται για την λειτουργία της επιχείρησης που διαχειρίζεται το πλοίο και όλα τα διοικητικά έξοδα που σχετίζονται με την διαχείρισή του (π.χ. ενοίκιο γραφείων, μισθοί προσωπικού γραφείων, αμοιβές πρακτόρων, τηλέφωνο κ.α.). Tα έξοδα αυτά αφορούν το σύνολο των πλοίων που έχει μια επιχείρηση στην διαχείριση της και επιμερίζονται στο κάθε πλοίο.
Απόσπασμα από πανεπιστημιακές σημειώσεις του καθ. Ιωάννη Θεοτοκά, 2001
