Του καθ. Ιωάννη Θεοτοκά, προέδρου του Τμήματος Ναυτιλιακών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Πειραιά*
Μέχρι πρόσφατα οι εταιρείες πετρελαίου που ναύλωναν δεξαμενόπλοια ανεξάρτητων πλοιοκτητών έδιναν έμφαση κυρίως στις διαδικασίες επιθεώρησης των πλοίων (vettings), με βάση τα αποτελέσματα των οποίων προχωρούσαν στη λήψη της απόφασης για τη ναύλωσή τους ή όχι. Προκειμένου η διαδικασία επιθεωρήσεων να γίνει πιο αποτελεσματική, τα μέλη της Oil Companies International Marine Forum (OCIMF), της ένωσης των εταιρειών πετρελαίου (www.ocimf.com), προχώρησαν το 1993 στη δημιουργία του Ship Inspection Report Program (SIRE) και το 1997 στην εισαγωγή ενιαίας διαδικασίας επιθεωρήσεων, με βάση ενιαίο πρωτόκολλο επιθεώρησης που καθορίζεται από μια σειρά ερωτηματολόγια (Vessel Inspection Questionnaire-VIQ, Barges Inspection Questionnaire-BIQ, Uniform SIRE Inspection Report, Vessels Particulars Questionnair – VPQ και Barges Particulars Questionnaire-BPQ), το οποίο χρησιμοποιείται από όλα τα μέλη της. Τα αποτελέσματα των επιθεωρήσεων και οι πιθανές παρατηρήσεις καταχωρούνται στη βάση δεδομένων Ship Inspection Report, στην οποία έχουν πρόσβαση όλα τα μέλη της OCIMF. Oι επιθεωρήσεις όμως δίνουν μια στιγμιαία εικόνα για την κατάσταση του πλοίου, εικόνα η οποία δεν επιτρέπει την εκτίμηση κινδύνου που μπορεί να απορρέει από τον τρόπο με τον οποίο η ναυτιλιακή επιχείρηση το διαχειρίζεται.
Από το 2004, τα μέλη της OCIMF εφαρμόζουν το πρόγραμμα Tanker Management Self Assessment (TMSA), έναν οδηγό καλών πρακτικών για τη διαχείριση πλοίων, το οποίο, όπως αναφέρει η OCIMF, παρέχει τα μέσα για την εκτίμηση και τον καθορισμό του ποιοτικού διαχειριστή πλοίων. Το TMSA υιοθετεί προσεγγίσεις που αφορούν πρότυπα για την ασφάλεια, την ποιότητα, το περιβάλλον, την υγιεινή και την ασφάλεια στην εργασία. Προκειμένου οι ναυτιλιακές επιχειρήσεις να βελτιώσουν τα συστήματα οργάνωσης και διοίκησής τους, χρησιμοποιούν το TMSA. Ο οδηγός αυτός τις ενθαρρύνει να εκτιμούν και να αξιολογούν το επίπεδο ασφάλειας των συστημάτων τους σε σχέση με προσδιορισμένους κύριους δείκτες απόδοσης (Κey Ρerformance Ιndicators/ΚΡΙ), δηλαδή τους παρέχει με τον τρόπο αυτό ένα μέτρο άριστων πρακτικών. O κάθε διαχειριστής υλοποιεί τη δική του εσωτερική αξιολόγηση με βάση πάνω από 260 δείκτες απόδοσης σε 13 λειτουργικές περιοχές, και βαθμολογεί την απόδοση και την πρόοδό του σε κάθε περιοχή.
Το TMSA βασίζεται στις αρχές του ISM Code, ενθαρρύνοντας τους διαχειριστές δεξαμενόπλοιων να ελέγχουν τις διαδικασίες που σχετίζονται με την ασφάλεια, την ποιότητα και την προστασία του περιβάλλοντος, επιδιώκοντας τη διαρκή βελτίωσή τους. Εισάγει τέσσερα επίπεδα αυτοαξιολόγησης, με το επίπεδο 1 να είναι το χαμηλότερο και το επίπεδο 4 το υψηλότερο. Μια επιχείρηση που εφαρμόζει πλήρως το γράμμα και το πνεύμα του ISM Code θα πρέπει να μπορεί να αυτοαξιολογηθεί στο επίπεδο 1. Δεδομένου όμως ότι σκοπός του TMSA είναι η ενθάρρυνση των διαχειριστών δεξαμενόπλοιων να επιδιώκουν διαρκή βελτίωση, ακόμα και αν μια επιχείρηση βρίσκεται στο επίπεδο 4, δεν θα πρέπει να σταματήσει να αναζητά τρόπους περαιτέρω βελτίωσης των λειτουργιών της. Βεβαίως, το TMSA στηρίζεται στον ISM Code, όμως περιλαμβάνει δράσεις για ενότητες που δεν συνδέονται μόνο με τη διοίκηση ασφάλειας, αλλά αφορούν και τη διοίκηση ποιότητας στην επιχείρηση, καθώς περιλαμβάνει εκτίμηση της βελτίωσης που επιτυγχάνεται, διαδικασίες για τα συστήματα διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού, για τη διαχείριση αλλαγών κ.ά. Σε κάθε στάδιο κατάταξης της απόδοσης της επιχείρησης ορίζονται κύριοι δείκτες απόδοσης. Για κάθε καθοριστικό δείκτη προτείνονται οι σχετικές άριστες πρακτικές. Η πρώτη λειτουργική περιοχή περιλαμβάνει δύο ενότητες. Η πρώτη ενότητα στοχεύει στην προώθηση από τη διοίκηση, μέσω της ισχυρής ηγεσίας, της αριστείας όσον αφορά την ασφάλεια και την προστασία του περιβάλλοντος σε όλα τα επίπεδα της επιχείρησης, ενώ η δεύτερη ενότητα στην αποδοχή από τη διοίκηση της ευθύνης όσον αφορά την ανάπτυξη και τη διατήρηση ενός δυναμικού ΣΔΑ για την εφαρμογή πολιτικής και την επίτευξη αριστείας σε σχέση με την ασφάλεια και το περιβάλλον.
Το TMSA στηρίζεται στη βεβαιότητα ότι οι διαχειριστές δεξαμενόπλοιων θα επιθεωρούν οι ίδιοι τις διαδικασίες που αφορούν την ασφάλεια, την ποιότητα και την προστασία του περιβάλλοντος, με σκοπό να αποδείξουν τη διαρκή βελτίωσή τους. Επιπλέον, βασίζεται στην υπόθεση ότι κάθε διαχειριστής θα χρησιμοποιήσει την αυτοαξιολόγησή του για να εφαρμόσει σχέδια βελτίωσης της απόδοσής του. Παράλληλα, το TMSA τον ενθαρρύνει να θέσει υψηλότερα πρότυπα απόδοσης και συνεχούς βελτίωσης σε σχέση με τις άριστες πρακτικές, ακόμα και αν βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο αυτοαξιολόγησης. Για το σκοπό αυτό, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να αναπτύξουν κατάλληλα εσωτερικά συστήματα, καθώς και κατάλληλες εκπαιδευτικές διαδικασίες, που να υποστηρίζονται από τα αντίστοιχα εργαλεία λογισμικού. Εάν η επιχείρηση δεν καταφέρει με την απόδοσή της να ικανοποιήσει τις προσδοκίες από την κατάταξή της σε κάποιο επίπεδο του TMSA, η αξιοπιστία της τίθεται σε αμφισβήτηση. Πληροφορίες που αντλούνται από τη διερεύνηση τυχόν ατυχημάτων, τις επιθεωρήσεις λιμενικού ελέγχου ή κάθε είδους επιθεωρήσεις μπορούν να επιβεβαιώσουν ή όχι την αξιοπιστία του αποτελέσματος της αυτοαξιολόγησης.
Η μεθοδολογία TMSA αφορά τις εταιρείες διαχείρισης δεξαμενόπλοιων, ωστόσο, λόγω των πλεονεκτημάτων που προκύπτουν για τις επιχειρήσεις από την εφαρμογή είτε της ενιαίας μεθοδολογίας, είτε της προσέγγισης των Κρίσιμων Δεικτών Απόδοσης, ορισμένες επιχειρήσεις το υιοθετούν για το σύνολο του στόλου τους, ανεξάρτητα από την ειδίκευση των πλοίων. Για παράδειγμα, η εταιρεία Norden, η οποία ήδη πριν από την εισαγωγή του TMSA είχε υιοθετήσει την προσέγγιση των Κρίσιμων Δεικτών Απόδοσης, εφαρμόζει το TMSA και στα πλοία ξηρού φορτίου που διαχειρίζεται, καθώς πιστεύει ότι έτσι υποστηρίζεται η επιδίωξή της για επικέντρωση στην ποιοτική διαχείριση πλοίων και στη συνεχή βελτίωση.
Με βάση τα παραπάνω, η εφαρμογή του TMSA υποχρεώνει τις ναυτιλιακές επιχειρήσεις διαχείρισης δεξαμενόπλοιων να προχωρήσουν σε οργανωτικές και διοικητικές προσαρμογές. Αξίζει να αναφερθεί ότι η εισαγωγή του TMSA είχε δημιουργήσει προβληματισμούς και ανησυχίες αντίστοιχες αυτών που υπήρχαν την περίοδο της εισαγωγής του ISM Code, σχετικά με τις επιπτώσεις στο κόστος λειτουργίας, ιδιαίτερα των μικρών επιχειρήσεων. Η εισαγωγή του ISM Code, ο οποίος οδήγησε επίσης σε σημαντικές οργανωτικές και διοικητικές προσαρμογές τις ναυτιλιακές επιχειρήσεις, είχε αντιμετωπιστεί ως απειλή για τις επιχειρήσεις μικρού μεγέθους, ενώ παράλληλα είχε αμφισβητηθεί η ικα- νότητά τους να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του από πλευράς κόστους και οργάνωσης. Στην πορεία, όμως, φάνηκε ότι οι επιχειρήσεις που προσέγγιζαν με την απαιτούμενη σοβαρότητα την εφαρμογή του ISM Code μπόρεσαν να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις του και να αξιοποιήσουν τα πλεονεκτήματα που δημιουργούσε. Αντίστοιχη εικόνα καταγράφεται και για το TMSA, καθώς εταιρείες που διαχειρίζονται διαφοροποιημένους στόλους, όπως για παράδειγμα η Norden, εφαρμόζουν από δική τους επιλογή τη μεθοδολογία όχι μόνο στα δεξαμενόπλοια, αλλά και στους άλλους τύπους πλοίων που διαχειρίζονται.
*Οι πληροφορίες για το παραπάνω άρθρο αντλήθηκαν από το βιβλίο «Οργάνωση και διοίκηση ναυτιλιακών επιχειρήσεων», του καθ. Ιωάννη Θεοτοκά (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 3η έκδοση, Σεπτέμβριος 2019), σσ. 474.Αποκτήστε το βιβλίο πατώντας εδώ
