Κάθε πλοίο είναι υποχρεωμένο να φέρει μια σημαία, η οποία δηλώνει και την εθνικότητά του. Το πλοίο που δεν έχει κάποια εθνικότητα, η οποία καθορίζεται από τη σημαία, δεν έχει καμία προστασία σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο. Πλοίο χωρίς σημαία δεν μπορεί εκ των πραγμάτων να συμμετάσχει σε νόμιμο εμπόριο και δεν μπορεί ναι εισέλθει νόμιμα στα διάφορα λιμάνια ανά τον κόσμο. Η ελεύθερη ναυσιπλοΐα στις ανοικτές θάλασσες είναι αποκλειστικό δικαίωμα των πλοίων που κινούνται με τη σημαία κάποιας χώρας. Ο όρος που χρησιμοποιείται για τη διαδικασία απόκτησης της εθνικότητας ενός πλοίου ονομάζεται εγγραφή (registratiοn). Εγγραφή είναι η καταχώρηση του πλοίου στα δημόσια μητρώα, δηλαδή στα νηολόγια. Για την εγγραφή είναι απαραίτητη η γνωστοποίηση στοιχείων για τους ιδιοκτήτες του πλοίου, για σχέδια και λεπτομέρειες του πλοίου όπως μετρήσεις χωρητικότητας, μήκους κλπ. (Γουλιέλμος, 1996, 45-6).
Εξαιτίας της αλληλεπίδρασης μεταξύ των νομικών ρυθμίσεων και των οικονομικών δεδομένων του πλοίου, η επιλογή του νηολογίου αποτελεί ένα σημαντικό ζήτημα για τον πλοιοκτήτη.
Υπάρχουν τέσσερις βασικοί λόγοι/συνέπειες για την επιλογή της νηολόγησης σε μια σημαία (Stopford, 1997, 432-3):
Φορολογία, θεσμικό πλαίσιο για λειτουργία: Μια εταιρεία που έχει νηολογήσει ένα πλοίο σε μια συγκεκριμένη χώρα γίνεται υποκείμενο του δικαίου της χώρας. Αυτοί oι νόμοι θα καθορίσουν τις υποχρεώσεις της για την φορολογία, καθώς και τους πιθανούς περιορισμούς σε σχέση με την οργάνωση, τον λογιστικό έλεγχο, την απασχόληση προσωπικού και τον περιορισμό της ευθύνης. Όλα τα παραπάνω επηρεάζουν την οικονομική λειτουργία και τελικά την αποδοτικότητα της επιχείρησης.
Συμμόρφωση με τις συμβάσεις για την ασφάλεια στη θάλασσα: Το πλοίο είναι υποκείμενο σε κάθε ρύθμιση ασφάλειας που αφορά στην κατασκευή και για την λειτουργία των πλοίων. Η νηολόγηση σε μια σημαία που έχει υιοθετήσει τις διάφορες συμβάσεις υποχρεώνει τον πλοιοκτήτη να διατηρεί υψηλά standards στη λειτουργία του πλοίου. Αν αντίθετα η σημαία, είτε δεν έχει υιοθετήσει κάποιες ρυθμίσεις, είτε δεν έχει τα μέσα για να εποπτεύσει την αυστηρή εφαρμογή τους, τότε ο πλοιοκτήτης έχει την ευχέρεια, με το να μην είναι τόσο “σχολαστικός”, να μειώσει το κόστος που συνδέεται με τον εξοπλισμό και τη συντήρηση του πλοίου.
Πληρώματα και όροι απασχόλησης: Η εταιρεία και το πλοίο είναι υποκείμενες στους κανονισμούς και τους νόμους της σημαίας σε σχέση με την επιλογή και τους όρους απασχόλησης των πληρωμάτων. Υπάρχουν σημαίες που επιβάλλουν την απασχόληση πολιτών τους και άλλες που δίνουν ελεύθερη επιλογή. Στην ελληνική σημαία για παράδειγμα επιβάλλεται η απασχόληση συγκεκριμένου αριθμού Ελλήνων ναυτικών επί των οργανικών συνθέσεων των πλοίων.
Θαλάσσια προστασία: Αυτός είναι και ο παλαιότερος λόγος για την επιλογή μιας σημαίας, αν και σήμερα έχει χάσει την σπουδαιότητά του. Ακόμα και στις μέρες μας όμως υπάρχουν παραδείγματα όπου κατά τη διάρκεια πολέμων τα πλοία μια σημαίας απόλαυσαν την προστασία του πολεμικού ναυτικού του κράτους του οποίου την σημαία έφεραν.
Η επιλογή της σημαίας από τον πλοιοκτήτη κατά κανόνα βασίζεται κυρίως σε οικονομικά κριτήρια. Είναι γνωστό ότι το κρίσιμο στοιχείο για την ανταγωνιστικότητα κάθε πλοίου είναι το λειτουργικό του κόστος. Από τη στιγμή λοιπόν που βασικά στοιχεία του λειτουργικού κόστους σχετίζονται με το κόστος πληρώματος και κατά συνέπεια συνδέονται με τη σημαία που φέρει το πλοίο, είναι αναμενόμενο ότι οι πλοιοκτήτες θα βασίζουν την απόφασή τους σε ορθολογική σκέψη και θα φτάνουν στην επιλογή τους μέσα από την ανάλυση του κόστους και των ωφελειών που προσφέρει η κάθε σημαία.
Απόσπασμα από πανεπιστημιακές σημειώσεις του καθ. Ιωάννη Θεοτοκά, 2001
