του δρος Αλέξανδρου Γλύκα, CEO της DYNAMARINe
Οι μεταφορτώσεις φορτίου εν πλω (Ship to Ship ή αλλιώς STS) αποτελούν μια επιχείρηση που παραδοσιακά γίνεται μεταξύ δεξαμενόπλοιων υγρού ή αέριου φορτίου. Μάλιστα το 80% των μεταφορτώσεων γίνονται με αφορμή εμπορικούς λόγους ανάμεσα σε εταιρείες με κύρια δραστηριότητα την αγοραπωλησία ανάλογων φορτίων, καθώς το 20% περιλαμβάνει επιχειρήσεις που οφείλονται σε περιορισμούς βυθισμάτων για μεγάλα πλοία.
STS λαμβάνουν χώρα και μεταξύ φορτηγών πλοίων ξηρού φορτίου, σε περιοχές όπου κυρίως υπάρχει περιορισμός βυθίσματος, και η τροφοδότηση προς και από τα πλοία γίνεται είτε με φορτηγίδες είτε με μικρότερα φορτηγά πλοία. Υπάρχουν και περιοχές, όπως αυτή της Μαύρης Θάλασσας, όπου οι μεταφορτώσεις χύδην φορτίων γίνονται για λόγους σχετικούς με την επικινδυνότητα των σταθμών φόρτωσης στην Ουκρανία και στη Ρωσία.
Οι γεωγραφικές τοποθεσίες όπου πραγματοποιούνται STS με πλοία χύδην φορτίου.
Η αύξηση του ρυθμού των STS στα πλοία χύδην φορτίου, λόγω αύξησης της ζήτησης όπως επίσης και των νέων τεχνολογιών, δημιούργησε και αντίστοιχη άνοδο στα ατυχήματα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν ως αποτέλεσμα την απώλεια ανθρώπινης ζωής, όπως το ατύχημα στο «M/V Teal Bay» τον Αύγουστο του 2021 στο Kavkaz, όπου ο υποπλοίαρχος τραυματίστηκε θανάσιμα λόγω ακαριαίας θραύσης κάβου υπό μεγάλη τάση.
Με αφορμή τα ατυχήματα στα STS των χύδην πλοίων και καθώς δεν υπάρχει διεθνές κανονιστικό πλαίσιο στα πλαίσια συζητήσεων στον ΙΜΟ, η INTERCARGO απηύθυνε πρόσκληση στην DYNAMARINe, τον Μάιο του 2023, λαμβάνοντας υπόψη την εμπειρία και το διεθνές κύρος της στην ανάλυση του Ρίσκου σε STS, προκειμένου να μελετηθεί η δυνατότητα σύνταξης ενός νέου, καινοτόμου εγχειρίδιου οδηγιών με σκοπό την αποφυγή ατυχημάτων στα STS των χύδην φορτίων. Σχεδόν μετά από δεκατέσσερις μήνες, η πρόχειρη έκδοση του εγχειριδίου είναι έτοιμη και, κατόπιν συνεχών συζητήσεων από τη σχετική τεχνική επιτροπή της INTERCARGO με την DYNAMARINe, αναμένεται να ολοκληρωθεί το τελευταίο τρίμηνο του 2024.
Η αξία του νέου εγχειριδίου από την INTERCARGO θα αποτελέσει ένα μέσο για τη διεξαγωγή ασφαλέστερων επιχειρήσεων STS τόσο από τους πλοιοκτήτες όσο και από τους ναυλωτές, κυρίως τις εταιρείες που εμπλέκονται στην αγοραπωλησία των φορτίων. Είναι εξίσου σημαντικό και για τους δύο εμπλεκόμενους φορείς να γνωρίζουν ποιες είναι οι ασφαλείς διαδικασίες στις μεταφορτώσεις σε αγκυροβόλιο, έτσι ώστε να εργάζονται από κοινού προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί το ρίσκο των κινδύνων.
Οι συνέργειες μεταξύ ναυλωτών και πλοιοκτητών είναι βασικό να λαμβάνουν χώρα σε προγενέστερο χρόνο, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η κατάλληλη προετοιμασία τόσο του πληρώματος όσο και των αναγκαίων μέσων στην τοποθεσία του STS. Στο μέλλον προβλέπεται ότι θα υπάρξουν και σχετικές προσθήκες στα ναυλοσύμφωνα, προκειμένου να διασφαλιστούν οι αναγκαίες προϋποθέσεις.
Από τεχνική άποψη, τα STS ανάμεσα στα δεξαμενόπλοια και τα πλοία χύδην έχουν ομοιότητες και διαφορές. Κατ’ αρχάς, στα πλοία χύδην γίνονται μόνο σε αγκυροβόλια και όχι εν πλω, όπως δύναται στα δεξαμενόπλοια. Ο βασικός κίνδυνος στα δεξαμενόπλοια είναι η περιβαλλοντική μόλυνση από τις μάνικες του φορτίου, ενώ ο αντίστοιχος κίνδυνος μόλυνσης από τα χύδην φορτία έχει μικρότερες συνέπειες για το θαλάσσιο περιβάλλον.
Φόρτωση bulk carrier από φορτηγίδες με την ενδιάμεση χρήση transloader.
Η βασική ομοιότητα και στους δύο τύπους πλοίων είναι ότι πρέπει να γίνεται αρμόζουσα προετοιμασία από τους διαχειριστές των πλοίων σε συνεργασία με τους πλοιάρχους, τα πληρώματα και τους ναυλωτές. Ο OCIMF , που εργάζεται διεξοδικά στις οδηγίες ασφάλειας του STS από το έτος 1975, έχει δημιουργήσει το πλαίσιο για τις διαδικασίες προσήκουσας επιμέλειας από τους πλοιοκτήτες, το οποίο θεσμοθετήθηκε και στον IMO με τη MARPOL MEPC 186(59) το 2009.
Όμοια και η INTERCARGO, λαμβάνοντας υπόψη το υπάρχον κανονιστικό πλαίσιο για τα δεξαμενόπλοια, θα ξεχωρίσει τις διαδικασίες που δύνανται να εφαρμοστούν και στα πλοία χύδην φορτίου, στο νέο εγχειρίδιο οδηγιών υπό έκδοση, με γνώμονα την ασφαλή εκτέλεση των STS.
Όλα τα πλοία που θα συμμετέχουν σε STS θα πρέπει να αναπτύξουν διαδικασίες στο πλαίσιο ενός εγχειριδίου (STS Plan), το οποίο θα είναι σχετικό με το εκάστοτε πλοίο. Οι διαδικασίες θα αποτελούν τμήμα του συστήματος διαχείρισης (SMS) υπό τον κανονισμό ασφαλούς διαχείρισης πλοίων, ISM Code. Καθ’ υπόδειξιν της RightShip, όλα τα πλοία θα πρέπει να φέρουν STS Plan από τον Σεπτέμβριο του 2024.
Το STS στα πλοία χύδην φορτίου περιλαμβάνει επιχειρήσεις με τα εξής πλωτά μέσα:
1. Φορτηγίδες (Barges)
2. Κατάλληλα διαμορφωμένα πλοία (Transloaders)
3. Άλλα πλοία χύδην φορτίου με ενδιάμεσο πλωτό γερανό (Floating crane)
Και οι τρεις κατηγορίες έχουν ενδιαφέρον, τόσο από άποψη σχεδιασμού όσο και από άποψη διαδικασιών εκτέλεσης. Βασικό κοινό στοιχείο είναι ότι οι καιρικές συνθήκες πρέπει να είναι καλές, έτσι ώστε να ελαχιστοποιείται η σχετική κίνηση των πλοίων και να μην αναπτύσσονται δυνάμεις στους κάβους, πέρα από τις προδιαγραφές του κατασκευαστή. Επίσης, ο χειρισμός των συστημάτων φορτοεκφόρτωσης πρέπει να είναι προσεκτικός έτσι ώστε να ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος επαφής της αρπάγης του γερανού με τις θύρες των αμπαριών του πλοίου.
Πρακτικά, όλα τα πλοία μεταφοράς χύδην φορτίου δύνανται να είναι συμβατά για STS. Σημασία έχει να γίνεται ανάλυση της συμβατότητας (compatibility assessment) των εμπλεκόμενων πλοίων, προκειμένου να εξασφαλίζεται η ασφαλής μεταφορά του φορτίου. Ως διαδικασία, ο έλεγχος συμβατότητας είναι υποχρεωτικός, καθώς εξασφαλίζει ότι έχουν μελετηθεί όλες οι συνθήκες έτσι ώστε το ρίσκο της επιχείρησης να είναι ελάχιστο, προϋπόθεση η οποία είναι απαραίτητη βάσει του κώδικα ασφαλούς διαχείρισης ISM Code. Σε αναφορά με το ατύχημα στο «M/V Teal Bay» το 2021, η έκθεση από την ανάλυση του ατυχήματος έδειξε ότι η διάταξη πρόσδεσης του πλοίου (mooring arrangement) δεν ήταν επαρκής για την επιχείρηση του STS με το άλλο πλοίο, ότι το πλήρωμα είχε περιορισμένο χρόνο για να προγραμματίσει τις διαδικασίες που ήταν απαραίτητες και επίσης δεν γνώριζαν. Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο καθίσταται υποχρεωτική η ανάλυση συμβατότητας των δύο πλοίων.
Η ανάλυση ρίσκου (risk assessment) επίσης αποτελεί προϋπόθεση για την ασφαλή οργάνωση της επιχείρησης STS. Tο εγχειρίδιο οδηγιών της INTERCARGO θα εξασφαλίσει την περιγραφή των παραγόντων εκείνων προκειμένου οι πλοιοκτήτες και διαχειρίστριες εταιρείες να είναι σε θέση να λάβουν μέτρα για την μείωση του κινδύνου.
Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί ότι η εξοικείωση και η συνεχής επιμόρφωση των πληρωμάτων αποτελεί θεμέλιο λίθο για την ασφαλή διεξαγωγή των STS στα πλοία χύδην φορτίου. Οι εταιρείες θα πρέπει να συμπεριλάβουν σχετικά προγράμματα επιμόρφωσης, προκειμένου να εξηγήσουν, κυρίως στα πληρώματα καταστρώματος, τις νέες απαιτήσεις των υπό έκδοση οδηγιών, ιδιαίτερα σε σχέση με επιθεωρήσεις από τρίτους φορείς, όπως τη RightShip και τοπικούς εκπροσώπους των ναυλωτών ή κρατικών φορέων στις αντίστοιχες γεωγραφικές περιοχές.
Η DYNAMARINe, στο πλαίσιο της θεσμικής αναγνώρισης που έλαβε από την EMSA ως πάροχος δεδομένων στο EQUASIS το 2023, ανέλαβε πρωτοβουλία δημιουργίας βάσης δεδομένων για τον υπολογισμό του ρίσκου στις επιχειρήσεις STS στα πλοία χύδην φορτίου, αντίστοιχα με τη βάση δεδομένων OSIS των δεξαμενόπλοιων, με σκοπό να εγείρει πρωτοβουλίες συνεργασίας με την INTERCARGO προκειμένου να επωφεληθούν όλα τα μέλη του οργανισμού για γρήγορη και αξιόπιστη προετοιμασία των εταιρειών διαχείρισης.
Οι διαδικασίες για ασφαλείς οδηγίες STS στα πλοία χύδην φορτίου, παρόλο που είναι ακόμη στην αρχή, έχουν να διδαχτούν πολλά από το αντίστοιχο κανονιστικό πλαίσιο των δεξαμενόπλοιων. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι έγινε η αρχή από έναν οργανισμό όπως η INTERCARGO, με παρακαταθήκη και έργο στην ασφάλεια των φορτηγών πλοίων. Είναι σίγουρο ότι η πρώτη έκδοση του οδηγού με τίτλο Bulk Carrier STS Guidelines θα αποτελέσει ορόσημο τόσο για τους πλοιοκτήτες αλλά κυρίως για τους ναυλωτές, οι οποίοι θα αποκτήσουν πρόσβαση σε τεχνογνωσία για την ασφαλή οργάνωση και διεξαγωγή των επιχειρήσεων.
Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύθηκε στο Τεύχος Σεπτεμβρίου 2024 των Ναυτικών Χρονικών.
Μπορείτε να αποκτήσετε το τεύχος Σεπτεμβρίου 2024 πατώντας εδώ.
