Συνήθως στη ζωή όταν ένα γεγονός κινείται στα όρια μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας τις περισσότερες φορές τελικά συγκλίνει προς την υπερβολή.
Όταν όμως ο Dr. Rosenthal, επικεφαλής του Ευρωπαϊκού προγράμματος μελέτης των γιγαντιαίων κυμάτων στη θάλασσα με την ονομασία MaxWave, δήλωνε στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας ότι τα γιγαντιαία κύματα όχι μόνο υπάρχουν, αλλά είναι πολύ περισσότερα από όσο αρχικά πιστευόταν, τότε πολλοί ναυτικοί θα ένιωσαν μία ηθική ικανοποίηση. Και πώς να μη νιώσουν άλλωστε όταν οι ίδιοι οι αριθμοί είναι αμείλικτοι. Τα τελευταία 20 χρόνια, 200 πλοία με μήκος πάνω από 200 μέτρα έχουν βυθιστεί και για πολλά από αυτά η βύθιση αποδίδεται στα γιγαντιαία κύματα (freak waves).
Τι είναι όμως τα γιγαντιαία κύματα; Τα freak ή rogue waves όπως ονομάζονται στα Αγγλικά είναι κύματα που το ύψος τους μπορεί να ξεπεράσει ακόμα και τα 30 μέτρα! Αν και τις περισσότερες φορές παρατηρούνται σε ωκεάνιες περιοχές με κακοκαιρία, μπορεί να τα συναντήσει κανείς και σε περιοχές με σχετικά ήρεμη θάλασσα αλλά ακόμα και σε πιο κλειστές θάλασσες όπως η Μεσόγειος (χαρακτηριστικό παράδειγμα το κρουαζιερόπλοιο Voyager που χτυπήθηκε από ένα γιγαντιαίο κύμα το 2005 μεταξύ Βαλεαρίδων νήσων και Σαρδηνίας). Τα γιγαντιαία κύματα δεν έχουν καμία σχέση με τα τσουνάμι, αφού ο μηχανισμός δημιουργίας τους είναι εντελώς διαφορετικός. Αν και ακόμα δεν έχει αποσαφηνιστεί πλήρως ο τρόπος που σχηματίζονται, σχετικές μελέτες έχουν δείξει ότι ευνοούνται σε περιοχές όπου η διεύθυνση των κυμάτων του ωκεανού είναι αντίθετη με τη διεύθυνση ενός ισχυρού θαλάσσιου ρεύματος.
Κατά τον Dr. Fornberg του πανεπιστημίου του Colorado τα ισχυρά ωκεάνια ρεύματα φαίνεται να εστιάζουν (focus) τα κύματα όπως εστιάζει ένας μεγεθυντικός φακός το ηλιακό φως. Τέτοιες περιοχές είναι η ανατολική ακτή της Νότιας Αφρικής όπου επικρατεί το θαλάσσιο ρεύμα Agulhas, η θάλασσα της Νορβηγίας, ο Βόρειος Ατλαντικός όπου επικρατεί το ρεύμα του Κόλπου καθώς επίσης και οι θαλάσσιες περιοχές Kuroshio, Nantucket Shoals και Cape Horn. Κατά τη διάρκεια του προγράμματος MaxWave, η μελέτη των στοιχείων που συνέλεξαν οι δορυφόροι ERS-1 και 2 της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος (ESA) για τρεις εβδομάδες, αποκάλυψαν την ύπαρξη 10 γιγαντιαίων κυμάτων με ύψος μεγαλύτερο από 25 μέτρα. Η δύναμη αυτών των κυμάτων είναι εξαιρετικά μεγάλη. Για παράδειγμα ένα κύμα ύψους 12 μέτρων ασκεί δύναμη 6 Μεγατόνων ανά m2, όταν ένα γιγαντιαίο κύμα ασκεί δύναμη 100 Μεγατόνων ανά m2! Μάλιστα είναι απορίας άξιον πως κάποια πλοία καταφέρνουν να μην βουλιάξουν, καθώς το όριο ασφαλείας για τα σύγχρονα πλοία δεν ξεπερνάει τους 15 Μεγατόνους ανά m2.
Δυστυχώς τα γιγαντιαία κύματα δεν προβλέπονται από τα κυματικά μοντέλα. Παρόλα αυτά ο καπετάνιος μπορεί να μειώσει σημαντικά τις πιθανότητες να βρεθεί αντιμέτωπος με τον εφιάλτη των ωκεανών, γνωρίζοντας ότι τα γιγαντιαία κύματα ευνοούνται σε περιοχές όπου (α) υπάρχει παρουσία βαρομετρικού χαμηλού, (β) πνέουν άνεμοι σταθερής διεύθυνσης συνεχώς για πάνω από 12 ώρες, (γ) τα κύματα κινούνται στην ίδια κατεύθυνση με την κίνηση του βαρομετρικού χαμηλού, (δ) τα κύματα κινούνται αντίθετα σε ένα ισχυρό θαλάσσιο ρεύμα και (ε) γρήγορα κινούμενα κύματα προλαβαίνουν μία ομάδα αργών κυμάτων συμβάλλοντας έτσι στη δημιουργία ενός μεμονωμένου γιγαντιαίου κύματος. Σε κάθε περίπτωση ο καπετάνιος θα πρέπει να γνωρίζει και να αποτυπώνει πάνω στους χάρτες καιρού, είτε επιφανείας, είτε 500 mb, τις περιοχές που θα πρέπει να αποφεύγει. Άλλωστε σύμφωνα με τις απόψεις των ειδικών, δεν απέχουμε πολύ από την εποχή που θα γίνει εφικτή η άμεση παρατήρηση τους και η προειδοποίηση των ναυτιλλομένων.
Χρήσιμοι σύνδεσμοι σχετικά με τα γιγαντιαία κύματα:
1. http://www.nytimes.com/2006/07/11/science/11wave.html
2. http://news.bbc.co.uk/2/hi/3917539.stm
3. http://www.nat-hazards-earth-syst-sci.net/8/533/2008/nhess-8-533-2008.pdf
Νίκος Μαζαράκης – Μετεωρολόγος / Φυσικός
Φωτο: National Geographic
