Του Καπτ. Γ. Γεωργούλη
Οι συχνότεροι κίνδυνοι που ανακύπτουν από τη μεταφορά φορτίων άνθρακα είναι η αυτοθέρμανση και η παραγωγή επικίνδυνων και εύφλεκτων αερίων.
Το London P&I Club δημοσίευσε έναν οδηγό πρόληψης κινδύνων που σχετίζονται με τη μεταφορά φορτίων άνθρακα, με ιδιαίτερη έμφαση στον έλεγχο για επικίνδυνα και εύφλεκτα αέρια και στον εξαερισμό αυτών των φορτίων.
Αυτοθέρμανση (self-heating)
Η αυτοθέρμανση σε φορτίο άνθρακα προκαλείται σε ειδικά σημεία του κύτους, όπου η θερμοκρασία είναι μεγαλύτερη, π.χ. στο κατώτερο σημείο του κύτους, όταν στα διπύθμενα από κάτω υπάρχουν καύσιμα θερμαινόμενα. Λήψη θερμοκρασίας σε σημεία πάνω από το φορτίο, όπως τα ανοίγματα των κυτών, δεν μπορούν να εντοπίσουν το πρόβλημα της αυτοθέρμανσης μέσα στο κύτος. Είναι όμως βέβαιο ότι το φορτίο άνθρακα που αυτοθερμαίνεται με τον παραπάνω τρόπο ελευθερώνει μονοξείδιο του άνθρακα. Η πιο αποτελεσματική μέθοδος για την ύπαρξη του φαινομένου στο κύτος είναι η ανίχνευση της παρουσίας μονοξειδίου του άνθρακα με το ειδικό εργαλείο μέτρησης είτε αυτό είναι ηλεκτρονικό είτε μηχανικό, όπως οι αμπούλες μονοξειδίου του άνθρακα και η αντίστοιχη συσκευή. Η ατμόσφαιρα κάθε κύτους πρέπει να ελέγχεται τουλάχιστον μία φορά την ημέρα για τα αέρια:
• Υδρόθειο (Η₂S)
• Μονοξείδιο του άνθρακα (CO)
• Οξυγόνο (Ο₂)
• Αέριοι υδρογονάνθρακες σε ποσοστό LEL (περισσότερο για μεθάνιο-CH₄)
Αν τα κύτη εξαερώνονται, τότε η μέτρηση της ατμόσφαιρας πρέπει να γίνεται τουλάχιστον μετά από τέσσερις ώρες, αφού έχει σταματήσει ο εξαερισμός.
Εξαερισμός
Σε ό,τι αφορά τον εξαερισμό, στον Διεθνή Κώδικα Στερεών Χύδην Φορτίων (International Maritime Solid Bulk Cargo Code ‒ IMSBC) αναφέρεται ότι 24 ώρες μετά τη φόρτωση τα φορτία άνθρακα πρέπει να εξαερώνονται. Παρά τη ρητή αναφορά του κώδικα, αν σε φορτίο άνθρακα υπάρχει υποψία αυτοθέρμανσης, η παροχή οξυγόνου στο κύτος μέσω του εξαερισμού θα οδηγήσει σε κλιμάκωση της αυτοθέρμανσης, η οποία μπορεί τελικά να οδηγήσει σε αυτανάφλεξη του φορτίου. Σε τέτοια περίπτωση δεν πρέπει να γίνει εξαερισμός ακόμα και αν ο κώδικας το προβλέπει. Ο εξαερισμός πρέπει να θεωρείται επιβεβλημένος μόνο στην περίπτωση αύξησης της ποσότητας του μεθανίου σε ποσοστό LEL (Lower Explosive Limit) και για όσο απαιτείται να απομακρυνθεί από την ατμόσφαιρα του κύτους η συγκέντρωση του μεθανίου.
Παρά τους κινδύνους που συνδέονται με τη μεταφορά άνθρακα, τα περισσότερα πλοία μεταφέρουν τέτοιου είδους φορτία χωρίς να σημειωθεί κάποιο περιστατικό πυρκαγιάς. Τελικά, το κλειδί για τη σωστή και αποδοτική χρήση του εξοπλισμού ανίχνευσης και παρακολούθησης αερίων είναι η πλήρης εξοικείωση, μέσω ανάλογης εκπαίδευσης, του πληρώματος σχετικά με το πώς λειτουργούν οι αντίστοιχες συσκευές, πώς συντηρούνται και, τέλος, πώς επαληθεύεται η αξιοπιστία τους (calibration). Η τήρηση των απαιτήσεων και των συστάσεων του Κώδικα IMSBC μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο πυρκαγιάς και βοηθά στην πρόληψη των περιστατικών.
Τέλος, αν ο πλοίαρχος καταφέρει να δεχτεί φορτίο κάτω από τους 55°C (θερμοκρασία κατά την οποία αρχίζει να παρατηρείται το φαινόμενο της αυτοθέρμανσης) και ελέγχει τακτικά κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τη συγκέντρωση των αερίων, τότε τα προβλήματα μπορούν να εντοπιστούν σε αρχικό στάδιο και να αντιμετωπιστούν με τα κατάλληλα μέτρα.
Απόσπασμα από τo άρθρο του Καπτ. Γ. Γεωργούλη με τίτλο «Μεταφορά άνθρακα: κίνδυνοι και μέτρα ασφαλείας», Ναυτικά Χρονικά, Φεβρουάριος 2019, σ. 28
