του Καπτ. Γεώργιου Γεωργούλη
Η μη συμμόρφωση με τις διαδικασίες της εταιρείας όσον αφορά την είσοδο σε κλειστούς χώρους μπορεί να αποβεί θανατηφόρα. Δυστυχώς, ακόμα και σήμερα μετράμε τραυματισμούς και θανάτους. Ακολουθούν αναφορές συμβάντων, με στόχο την αποφυγή επανάληψης των θανατηφόρων αυτών περιστατικών, ενώ διορθωτικές κινήσεις από τις διαχειρίστριες εταιρίες γεμίζουν με αλλαγές τις γραπτές διαδικασίες σύμφωνα με τις οποίες πρέπει να διεξάγονται επιχειρήσεις εισόδου και εργασίας σε κλειστούς χώρους.
Οδηγίες και προτάσεις από τους θεσμικούς φορείς:
• Η διεθνής σύμβαση για την ασφάλεια της ανθρώπινης ζωής στη θάλασσα (SOLAS) του 1974 καλύπτει και ρυθμίζει τον κίνδυνο που συνδέεται με την είσοδο σε κλειστούς χώρους. Η ναυτιλιακή εταιρεία πρέπει να δημιουργήσει ένα γραπτό Σύστημα Διαχείρισης Ασφάλειας (SMS), το οποίο να λαμβάνει υπόψη τις απαιτήσεις της SOLAS, υποστηρίζοντας τις λειτουργίες με οδηγίες, διαδικασίες και λίστες ελέγχου, για να μειώσει μέχρις εξαλείψεως τους γνωστούς κινδύνους που συνδέονται με είσοδο στους κλειστούς χώρους.
• ΙΜΟ: Assembly Resolution A.1050(27) (Νεότερες προτάσεις για την είσοδο σε κλειστούς χώρους στα πλοία).
• MSC.1/Circ.1401 (Οδηγίες για την είσοδο σε δεξαμενές όπου χρησιμοποιήθηκε άζωτο ως μέσο αδρανοποίησης των δεξαμενών).
• Έκδοση του Διεθνούς Ναυτιλιακού Επιμελητηρίου (International Chamber of Shipping ‒ ICS) για την ασφάλεια στα δεξαμενόπλοια (Tanker Safety Guide).
• Έκδοση του ICS σχετικά με την ασφάλεια των δεξαμενόπλοιων και των λιμενικών εγκαταστάσεων που φιλοξενούν τα δεξαμενόπλοια (International Safety Guide for Oil Tankers and Terminals – ISGOTT).
Οι συχνότεροι κίνδυνοι κατά την είσοδο σε κλειστό χώρο μπορεί να είναι ένας συνδυασμός από τα κάτωθι:
• Έλλειψη οξυγόνου.
• Έκθεση στο μονοξείδιο του άνθρακα (the silent assassin).
• Έκθεση σε υδρόθειο (ιδιαίτερα τοξικό).
• Τοξικές ατμόσφαιρες (παρουσία τοξικών αερίων πάνω από τα όρια ασφαλείας).
• Εύφλεκτη ατμόσφαιρα (υδρογονάνθρακες από 1-10% και οξυγόνο 21%).
Ως «κλειστός χώρος» νοείται ένας χώρος ο οποίος έχει οποιοδήποτε από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
• Περιορισμένες εισόδους και εξόδους.
• Ανεπαρκή εξαερισμό.
• Δεν έχει σχεδιαστεί για συνεχή χρήση.
Οι κυριότεροι παράγοντες που συμβάλλουν στα ατυχήματα κατά την είσοδο σε κλειστούς χώρους, σύμφωνα με την ανάλυση των ατυχημάτων, είναι:
• Μη συμμόρφωση με τις διαδικασίες.
• Κακή εποπτεία της όλης επιχείρησης.
• Υπερβολική αυτοπεποίθηση και εξοικείωση, που οδηγεί σε παράκαμψη των διαδικασιών.
• Τα όργανα ελέγχου της ατμόσφαιρας του κλειστού χώρου είτε δεν χρησιμοποιούνται είτε δεν λειτουργούν σωστά.
• Ακατάλληλη ενέργεια σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.
Οι διερευνήσεις και οι αναλύσεις δείχνουν ότι τα ατυχήματα, στις περισσότερες περιπτώσεις, οφείλονται σε ανεπαρκή γνώση του κινδύνου και της ανάγκης λήψης όλων των απαιτούμενων μέτρων κατά την είσοδο σε κλειστούς χώρους. Το πλήρωμα που ασχολείται άμεσα ή έμμεσα με την είσοδο σε κλειστούς χώρους πρέπει να εξοικειωθεί με τις διαδικασίες που περιγράφονται στο σύστημα ασφαλούς διαχείρισης της εταιρείας (SMS) με παρεχόμενη εκπαίδευση πάνω στο πλοίο και τη διεξαγωγή ασκήσεων/γυμνασίων.
Τέλος, οι οδηγίες και οι συμβουλές από το ICS που αφορούν την είσοδο σε κλειστό χώρο στα πλοία περιλαμβάνουν πληροφορίες σχετικά με τους κινδύνους και τις πιθανές επικίνδυνες ατμόσφαιρες που ενδέχεται να υπάρχουν σε αυτούς τους χώρους, και καταγράφουν τις διαδικασίες πριν από την είσοδο, κατά την είσοδο, την εργασία σε κλειστούς χώρους και τη διάσωση ανθρώπινης ζωής, οπότε πλέον η ατμόσφαιρα στον κλειστό χώρο είναι επιβεβαιωμένα επικίνδυνη.
Εκτός από τους ιδιαίτερους κινδύνους που σχετίζονται με την ατμόσφαιρα σε κλειστό χώρο, υπάρχουν πρόσθετοι κίνδυνοι τραυματισμού και ατυχήματος στις περιπτώσεις ολίσθησης και πτώσης, ειδικά από ύψος. Σε ορισμένα ατυχήματα, εκτός από την έκθεση του μέλους πληρώματος σε επικίνδυνη ατμόσφαιρα, στη συνέχεια υπάρχει και πτώση από ύψος μέσα στον κλειστό χώρο. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να λαμβάνεται υπόψη η πρόσβαση για τη διάσωση σε όλα τα σημεία του κλειστού χώρου μέχρι την ασφαλή έξοδο διασωζόμενου και διασωστών, με τον φέροντα εξοπλισμό τους.
Είναι σημαντικό, λοιπόν, πριν από την είσοδο στον κλειστό χώρο να εκπονείται σχέδιο ανάληψης κινδύνου (risk assessment), με στόχο τη λήψη μέτρων ώστε οι κίνδυνοι να περιοριστούν σε αποδεκτό βαθμό. Επίσης, πριν από την είσοδο πρέπει να προηγείται συνάντηση των εμπλεκομένων στην επιχείρηση, με στόχο να αποσαφηνιστούν τα κάτωθι:
• Καθορισμός του σκοπού της εισόδου στον χώρο.
• Προσδιορισμός των βημάτων που θα ακολουθηθούν σύμφωνα με τη διαδικασία.
• Προσδιορισμός και συμφωνία για τους κινδύνους, αλλά και των μέτρων για τον περιορισμό τους.
• Ανάπτυξη σχεδίου δράσης.
• Κατανόηση σχεδίου δράσης και συμφωνία σε όλα τα βήματα από την ομάδα.
Στη συνέχεια ελέγχεται η λίστα ελέγχου σύμφωνα με το SMS της εταιρείας, εκδίδεται η άδεια για είσοδο στον κλειστό χώρο (entry to enclosed space permit), η οποία επικολλάται στην είσοδο του κλειστού χώρου και, υπό τη συνεχή εποπτεία του αξιωματικού ο οποίος έχει επιφορτιστεί με την ευθύνη της όλης επιχείρησης και βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία με τον πλοίαρχο, ξετυλίγεται η επιχείρηση βήμα βήμα, όπως αυτή αρχικά συμφωνήθηκε από όλα τα μέλη της ομάδας.
Η είσοδος σε κλειστό χώρο για την πραγματοποίηση εργασιών ή και για τη διάσωση ανθρώπινης ζωής είναι μια επιχείρηση που χαρακτηρίζεται για την υψηλή της επικινδυνότητα και απαιτεί υψηλό επίπεδο επαγγελματισμού και απόλυτη τήρηση των διαδικασιών. Το πλήρωμα που εμπλέκεται στην παραπάνω επιχείρηση πρέπει να είναι άριστα εκπαιδευμένο και εξοικειωμένο με τη διαδικασία και τον εξοπλισμό ασφαλείας που απαιτείται.
Απόσπασμα από τo άρθρο του καπτ. Γεώργιου Γεωργούλη, με τίτλο «Είσοδος σε κλειστούς χώρους: ένας θανάσιμος κίνδυνος», Ναυτικά Χρονικά, Μάιος 2019, σ. 70
