Του Δρος Νίκου Μαζαράκη, Καθηγητή Ναυτικής Μετεωρολογίας, Διευθυντή του ελληνικού γραφείου της StormGeo
Με εκατό τροπικές καταιγίδες και τροπικούς κυκλώνες ετησίως, κατά μέσο όρο, να δημιουργούνται και να κινούνται κατά το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους πάνω από τους ωκεανούς, δεν θεωρούνται άδικα ένα από τα πιο επικίνδυνα μετεωρολογικά φαινόμενα για κάθε ναυτικό. Αν σκεφτούμε μάλιστα ότι οι περιοχές που επηρεάζουν οι τροπικοί κυκλώνες δέχονται το μεγαλύτερο φορτίο θαλάσσιων μεταφορών (όπως, για παράδειγμα, ο Βορειοδυτικός Ειρηνικός), τότε καταλαβαίνουμε την τεράστια επίδραση που έχουν στον τομέα της εμπορικής ναυτιλίας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι παραπάνω εικόνες, που προέρχονται από το επιχειρησιακό κέντρο της StormGeo και δείχνουν τη διαταραχή στις θαλάσσιες μεταφορές λόγω της παρουσίας του τροπικού κυκλώνα Mangkhut, στις 12 Σεπτεμβρίου 2018, στην περιοχή South China Sea.
Το κρίσιμο ερώτημα για κάθε πλοίαρχο είναι το πώς και πού θα κινηθεί ένας τροπικός κυκλώνας, ώστε να υπολογίσει με ασφάλεια εάν υπάρχει ενδεχόμενο για το πλοίο του να βρεθεί στη λεγόμενη «Επικίνδυνη Ζώνη» (Danger Area). Τι ονομάζουμε, όμως, «επικίνδυνη ζώνη» και πόσο μπορούμε να πλησιάσουμε κατ’ ελάχιστο έναν τροπικό κυκλώνα;
Το όριο ασφαλείας για να πλέει ένα πλοίο στη γειτονιά ενός τροπικού κυκλώνα καθορίζεται από την ένταση των ανέμων που προκαλεί ο κυκλώνας και ορίζεται από το Εθνικό Κέντρο Τροπικών Κυκλώνων των ΗΠΑ (National Hurricane Center) στους 34 κόμβους. Η περιοχή που περιβάλλει το μάτι ενός τροπικού κυκλώνα ονομάζεται «eyewall». Οι άνεμοι από την περιοχή του eyewall προς την εξωτερική περιοχή του τροπικού κυκλώνα φθίνουν συνεχώς σε ένταση. Έτσι, για παράδειγμα, αν ένας τροπικός κυκλώνας συνοδεύεται από ανέμους έντασης 110 κόμβων, οι οποίοι, απομακρυνόμενοι από το μάτι, μετά από 120 nm, πέφτουν στους 34 κόμβους, θεωρούμε ότι η επικίνδυνη ζώνη έχει ακτίνα 120 nm. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το πλοίο δεν πρέπει ΠΟΤΕ να πλησιάσει τον τροπικό κυκλώνα του παραδείγματος σε απόσταση μικρότερη από τα 120 nm. Με άλλα λόγια, «επικίνδυνη περιοχή» για έναν τροπικό κυκλώνα είναι η περιοχή που τον περιβάλλει και στης οποίας το εσωτερικό οι άνεμοι ξεπερνούν τους 34 κόμβους. Αυτή η περιοχή δεν είναι πάντα κυκλική, ούτε έχει την ίδια ακτίνα σε όλους τους τροπικούς κυκλώνες. Όλες οι επίσημες μετεωρολογικές υπηρεσίες, στις προγνώσεις που εκδίδουν, αναφέρουν την έκταση της επικίνδυνης ζώνης, έτσι ώστε ο καπετάνιος να ξέρει πόσο κατ’ ελάχιστο μπορεί να πλησιάσει έναν τροπικό κυκλώνα. Αυτό όμως γίνεται συνήθως με τη μορφή text και όχι πάντα με γραφικό τρόπο. Παλαιότερα λοιπόν ο πλοίαρχος έπρεπε, βασιζόμενος στο κείμενο της πρόγνωσης, να σχεδιάσει τόσο την τροχιά όσο και την επικίνδυνη ζώνη γύρω από έναν κυκλώνα.
Ο τροπικός κυκλώνας Mangκhut με την επικίνδυνη ζώνη των >34ΚΤ, όπως χαρακτηριστικά απεικονίζεται με τη μοβ περιοχή στο Bon Voyage System. Η ακτίνα της επικίνδυνης ζώνης φτάνει τα 215 nm.
Στη σημερινή εποχή υπάρχουν σύγχρονα εργαλεία, όπως για παράδειγμα το πρόγραμμα καιρικής πλοήγησης Bon Voyage System (BVS) της StormGeo. Το BVS είναι το μοναδικό πρόγραμμα στην αγορά που απεικονίζει γραφικά την επικίνδυνη ζώνη, βασιζόμενο στις επίσημες μετεωρολογικές ανακοινώσεις (advisories). Αυτό σημαίνει ότι η επίσημη πληροφορία ενσωματώνεται στον χάρτη με τις υπόλοιπες μετεωρολογικές παραμέτρους και την πορεία του πλοίου, με καθυστέρηση το πολύ μίας ώρας από την ώρα έκδοσης της επίσημης ανακοίνωσης
Το κείμενο της επίσημης πρόγνωσης όπως φαίνεται στο BVS. Στο κόκκινο πλαίσιο αναφέρεται η ακτίνα της επικίνδυνης ζώνης ανά έξι ώρες.
Το ελληνικό γραφείο της StormGeo διοργανώνει σε τακτική βάση σεμινάριο πάνω στο πρόγραμμα BVS, όπου γίνεται ειδική μνεία στο τόσο σπουδαίο καιρικό φαινόμενο.
Απόσπασμα από το άρθρο του Δρος Νίκου Μαζαράκη με τίτλο «Η ναυτιλία στη «γειτονιά» των τροπικών κυκλώνων», Ναυτικά Χρονικά, Ιούνιος- Ιούλιος 2019, σ. 98
