Του Καπτ. Γ. Γεωργούλη
Η ITOPF (International Tanker Owners Pollution Federation) στην ετήσια έκδοση για το 2019 έχει ενσωματώσει και τη συλλογή δεδομένων της τελευταίας πεντηκονταετίας σε ό,τι αφορά τις διαρροές πετρελαίου από δεξαμενόπλοια. Στην αναφορά γίνεται επίσης η σύγκριση των διαρροών που σημειώθηκαν τη δεκαετία 1970-1979 με αυτές που σημειώθηκαν τη δεκαετία 2010-2019. Τέλος, παρουσιάζονται και οι διαρροές που σημειώθηκαν το 2019.
Σύμφωνα με την έκθεση, πάνω από το 80% των πετρελαιοκηλίδων που κατεγράφησαν τις τελευταίες πέντε δεκαετίες εμπίπτουν στη μικρότερη κατηγορία διαρροών ( Πιο αναλυτικά και σύμφωνα πάντα με την έκθεση, καταγράφονται τα ακόλουθα:
• Οι διαρροές πετρελαίου είναι παγκόσμιο φαινόμενο, με τη γεωγραφική τους κατανομή να ξεπερνά τις 100 χώρες.
• Από το 1970, 5,86 εκατ. τόνοι πετρελαίου έχουν διαρρεύσει από δεξαμενόπλοια.
• Οι κυριότερες αιτίες είναι η σύγκρουση των πλοίων (31%) και η προσάραξη (26%).
• Το 80% των διαρροών συμβαίνουν σε απόσταση 10 μιλίων από τις ακτές.
• Οι διαρροές των δεξαμενόπλοιων έχουν περιοριστεί από 79 τον χρόνο τη δεκαετία του 1970 σε έξι τον χρόνο τη δεκαετία του 2010 (μείωση κατά 92%), ενώ η ποσότητα πετρελαίου που έχει διαρρεύσει έχει περιοριστεί κατά 95% για τις αντίστοιχες δεκαετίες.
• Η μείωση των διαρροών πετρελαίου από πλοία, με την προσπάθεια των αντίστοιχων φορέων, κυβερνήσεων και των εμπλεκομένων στη μεταφορική αλυσίδα, είχε ως αποτέλεσμα σήμερα το 99,99% του μεταφερομένου διά θαλάσσης πετρελαίου να φτάνει με ασφάλεια στον προορισμό του, ενώ τα ατυχήματα δεν έχουν πάψει να συμβαίνουν.
Μείωση των διαρροών ανά έτος από το 1979 έως και το 2019
Πηγή: ITOPF Oil tanker spill statistics 2019
Ένα ακόμα ενδιαφέρον συμπέρασμα από το παραπάνω διάγραμμα είναι η μείωση των διαρροών ανά έτος, που δείχνει και τα αποτελέσματα των θεσμικών αλλαγών της εποχής στον τομέα της ασφαλούς διαχείρισης των πλοίων (ISM Code), με τη βελτίωση της διαχείρισης των πλοίων και της σύνδεσης πλοίου-γραφείου με τον DPA (Designated Person Ashore) τοποθετούμενη χρονικά στο βέλος Α (1998 και μετά). Σημαντική η πρόοδος και στον κατασκευαστικό τομέα, με την απόσυρση των πλοίων μονού τοιχώματος από το 2005 έως το 2010 ανάλογα με την ηλικία και την κατηγορία του πλοίου στο βέλος Β (πλοία διπλού τοιχώματος).
Σχέση ποσότητας πετρελαίου που διέρρευσε με το πλήθος των περιστατικών
Πηγή: ITOPF Oil tanker spill statistics 2019
Επίσης, η σχέση του ποσοστού των ατυχημάτων τα οποία αποτέλεσαν την αιτία διαρροής ποσότητας πετρελαίου πάνω από 700 τόνους σε σχέση με αυτή των ατυχημάτων που ήταν η αιτία της διαρροής ποσότητας από 7 έως 700 τόνων είναι ενδεικτική της μείωσης των πρώτων αλλά και των δεύτερων στη διαδρομή από τη δεκαετία του 1970 (49% της ποσότητας των 3,2 εκατ. τόνων πετρελαίου που διέρρευσε από 20 μεγάλα ατυχήματα και το 51% αυτής της ποσότητας από 768 μεσαία ατυχήματα) στη δεκαετία του 2010 (91% της ποσότητας των 164.000 τόνων από 10 μεγάλα ατυχήματα και 9% αυτής της ποσότητας από 52 μεσαία ατυχήματα). Επίσης αξιοσημείωτο είναι ότι, μετά την εφαρμογή της MARPOL στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και τη δραστική μείωση των περιστατικών τη δεκαετία του 1980, στη δεκαετία του 1990 δεν σημειώνεται αισθητή μείωση των διαρροών, με τα αποτελέσματα των θεσμικών παρεμβάσεων να είναι πλέον ορατά στη δεκαετία του 2000, όπου η μείωση ήταν θεαματική και ακόμα θεαματικότερη αυτή της δεκαετίας του 2010, με την ολοκλήρωση της απόσυρσης των πλοίων μονού τοιχώματος.
Τι γίνεται όμως με τα μικρά ατυχήματα, που έχουν ως αποτέλεσμα τις διαρροές μικρής ποσότητας πετρελαίου στη θάλασσα, τα οποία δεν είναι δυνατόν να καταγραφούν με ακρίβεια και των οποίων η αιτία βρίσκεται συνήθως στις λειτουργίες των δεξαμενόπλοιων (χειρισμοί φορτοεκφόρτωσης, πλύσιμο δεξαμενών, πετρέλευση) και αφορούν είτε τον ανθρώπινο παράγοντα είτε την βλάβη των συστημάτων και του εξοπλισμού των πλοίων;
Τα εργαλεία για την πρόληψη τέτοιων διαρροών υπάρχουν στο πλοίο και προβλέπονται από το θεσμικό πλαίσιο (SOPEP, ISM, VRP), ενώ η μεγάλη προσοχή των μεγάλων εταιρειών πετρελαίου στη ναύλωση αξιόπιστων και ασφαλών πλοίων (vetting inspections), ώστε να μην επαναληφθεί ατύχημα με πλοίο που μεταφέρει δικό τους φορτίο, βοηθάει επίσης στην πρόληψη και στην καταπολέμηση των διαρροών του πετρελαίου στη θάλασσα.
Όλα τα παραπάνω είναι απολύτως διακριτά στα στατιστικά των διαρροών του 2019, οπότε το πετρέλαιο που διέρρευσε στη θάλασσα ανήλθε στους 1.000 τόνους σε τρία συνολικά περιστατικά, ενώ δεν σημειώθηκε μεγάλο ατύχημα.
Συμπερασματικά, λοιπόν, τα μεγάλα και μεσαία περιστατικά, με σημαντικές ποσότητες πετρελαίου να διαρρέουν στη θάλασσα, έχουν μειωθεί θεαματικά και μένει να αξιοποιηθούν καλύτερα τα υπάρχοντα και πιθανόν να εφαρμοστούν νέα εργαλεία για τον περιορισμό των περιστατικών όπου η ποσότητα είναι μεν μικρή (μικρότερη των 7 τόνων) αλλά σημαντική αν τα περιστατικά είναι πολλά, με τα περισσότερα από αυτά να μην καταγράφονται ή/και να μην εντοπίζονται.
Το συγκεκριμένο άρθρο με τίτλο “Δεξαμενόπλοια και ρύπανση: Τα ενδιαφέροντα ευρήματα μελέτης της ITOPF” δημοσιεύθηκε στο τεύχος Σεπτεμβρίου 2020 των Ναυτικών Χρονικών. Μπορείτε να διαβάσετε το τεύχος των Ναυτικών Χρονικών εδώ.
Φωτό: Sergio Suza/Unsplash
