του καπτ. Γεώργιου Γεωργούλη
Η θαλάσσια μεταφορά υγρών φορτίων, όπως το πετρέλαιο, τα πετροχημικά, τα υγροποιημένα αέρια και τα προϊόντα υπό πίεση, είναι μια εγγενώς εξαιρετικά επικίνδυνη διαδικασία. Τα θαλάσσια ατυχήματα σε αυτόν τον τομέα μπορούν να προκαλέσουν θύματα, σοβαρές ζημιές στο περιβάλλον καθώς και σημαντικές οικονομικές απώλειες.
Με την πλοιοκτησία δεξαμενόπλοιων από εταιρείες πετρελαίου και χημικών να έχει αποτύχει στον τομέα της ασφάλειας, η πλοιοκτησία πέρασε σε ανεξάρτητους πλοιοκτήτες τη δεκαετία του 1980 και οι εταιρείες πετρελαίου δημιούργησαν και εφάρμοσαν διαδικασίες αξιολόγησης των διαχειριστών των πλοίων με τη διεξαγωγή επιθεωρήσεων. Για την αξιολόγηση των κινδύνων ενός πλοίου, το Διεθνές Ναυτιλιακό Φόρουμ Εταιρειών Πετρελαίου (OCIMF) ανέπτυξε το Πρόγραμμα Αναφοράς Επιθεώρησης Πλοίου (SIRE), το οποίο αργότερα έγινε υποχρεωτικό βήμα στη ναύλωση, ώστε τα υποβαθμισμένα δεξαμενόπλοια να μένουν εκτός ναύλωσης.
Ουσιαστικά, το SIRE είναι μια ολοκληρωμένη βάση δεδομένων με ενημερωμένες πληροφορίες για τα πλοία, που αποδεικνύουν ότι μπορούν να μεταφέρουν φορτία με ασφάλεια, υπευθυνότητα και ανταγωνιστικότητα. Σήμερα, το SIRE καλύπτει τις ακόλουθες κατηγορίες πλοίων: δεξαμενόπλοια, δεξαμενόπλοια χημικών, πλοία LPG, πλοία LNG και πλοία συνδυασμού (κατηγορίες 1 και 2 βάσει χωρητικότητας), καθώς και φορτηγίδες ανοικτής θάλασσας, φορτηγίδες εσωτερικής ναυσιπλοΐας (επανδρωμένες και μη επανδρωμένες) και ολοκληρωμένες φορτηγίδες (κατηγορία 3 ).
Καθώς ο κλάδος συνεχίζει να εξελίσσεται, το OCIMF αποφάσισε το 2017 να αναπτύξει το SIRE 2.0, ένα βελτιωμένο και βασισμένο στην ανάληψη κινδύνου πρόγραμμα επιθεώρησης πλοίων, που θα αντικαταστήσει το υπάρχον πρόγραμμα SIRE. Το SIRE 2.0 αναμένεται να παρέχει πιο ακριβείς πληροφορίες, για να επιτρέψει στα μέλη του OCIMF και στους αποδέκτες του προγράμματος να κάνουν κρίσεις για την ποιότητα και τις πιθανές μελλοντικές επιδόσεις ενός πλοίου. Προβλέπεται να τεθεί σε λειτουργία το τέταρτο τρίμηνο του 2022.
Στο παρόν σύστημα SIRE υπάρχουν δύο έγγραφα που πρέπει να προσκομίσει ο διαχειριστής πριν από την επιθεώρηση: ένα ενημερωμένο εναρμονισμένο ερωτηματολόγιο στοιχείων πλοίου (HVPQ) και ένας πίνακας πληρώματος. Στο SIRE 2.0 χρειάζονται τέσσερα έγγραφα:
1. Εναρμονισμένο ερωτηματολόγιο στοιχείων σκάφους (HVPQ).
2. Ερωτηματολόγιο προ-επιθεώρησης: Αυτό αναμένεται να είναι ένα διαδικτυακό ερωτηματολόγιο, το οποίο συμπληρώνεται από τον διαχειριστή του πλοίου, παρέχει πληροφορίες για το πλοίο και συμπληρώνει το HVPQ. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει πίνακα πληρώματος και λεπτομέρειες εσωτερικών και εξωτερικών ελέγχων που πραγματοποιήθηκαν στο πλοίο, όπως έλεγχος ISM, έλεγχος πλοήγησης, έκθεση TSI, κ.λπ.
3. Πιστοποιητικά: Ο διαχειριστής θα πρέπει να ανεβάσει αντίγραφα των πιστοποιητικών όλων των πλοίων και να τα ενημερώνει για ενημέρωση, όπως έρευνες μετά την τάξη.
4. Φωτογραφίες: Πρέπει να φορτωθεί ένα αντιπροσωπευτικό και τυποποιημένο σύνολο φωτογραφιών του πλοίου, το οποίο να ανανεώνεται σε μεσοδιαστήματα περίπου έξι μηνών ή όταν αλλάζει ο εξοπλισμός του πλοίου.
Τα νέα ερωτηματολόγια επιθεώρησης του πλοίου θα δημιουργηθούν με βάση τον κίνδυνο, χρησιμοποιώντας τη μεθοδολογία του παπιγιόν (bow tie). Οι ερωτήσεις θα καλύψουν τέσσερις βασικούς τομείς:
– Βασικές (Core): Ένα ελάχιστο σύνολο ερωτήσεων που απαιτείται για την ικανοποίηση των θεμελιωδών κριτηρίων αξιολόγησης του τύπου του πλοίου. Αυτές οι ερωτήσεις σχετίζονται με σημαντικούς κινδύνους επί του πλοίου, όπως ορίζονται από το OCIMF.
– Κυκλικές (Rotational): Ο αλγόριθμος του ερωτηματολογίου θα διασφαλίσει ότι όλες οι μη βασικές ερωτήσεις καλύπτονται σε μια χρονική περίοδο και ότι κάθε πρότυπο επιθεώρησης έχει σχεδιαστεί για καθορισμένη διάρκεια.
– Υπό συνθήκη (Conditional): Συγκεκριμένες ερωτήσεις με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα για το πλοίο, τον διαχειριστή ή τον τύπο του πλοίου.
– Καμπάνια (Campaign): Τομείς ειδικής εστίασης από το OCIMF και τα μέλη του, που απαιτεί χρονικά περιορισμένη έκθεση (όμοια με τις καμπάνιες ασφαλείας σε συγκεκριμένα πεδία από τα κράτη λιμένα και τα μνημόνια).
Ένα βασικό στοιχείο του SIRE 2.0 είναι ο προσανατολισμός στον ανθρώπινο παράγοντα, που θα παρέχει μια καθορισμένη διαδικασία για την αποκάλυψη συστημικών ζητημάτων που μπορεί να οδηγήσουν σε κινδύνους. Η ανθρωποκεντρική αυτή προσέγγιση θα λάβει υπόψη τους φυσικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες που επηρεάζουν την ανθρώπινη αλληλεπίδραση με τον εξοπλισμό, τις διαδικασίες και με άλλους ανθρώπους.
Αυτό επιτυγχάνεται με την αξιολόγηση των παραγόντων που επηρεάζουν την απόδοση (Performance Influencing Factors ‒ PIF). Για κάθε ερώτηση που σχετίζεται με παράγοντες που επηρεάζουν την απόδοση, ο επιθεωρητής θα κληθεί να δώσει αντικειμενικές απαντήσεις σε εννέα τομείς. Αυτοί οι τομείς καλύπτουν μια ποικιλία παραγόντων που σχετίζονται με ανθρώπινα λάθη, όπως η προσβασιμότητα και η χρησιμότητα των διαδικασιών, οι διεπαφές ανθρώπου-μηχανής ή η ευκαιρία για μάθηση ή εξάσκηση.
Αντί για ένα στατικό ερωτηματολόγιο με απαντήσεις «ναι/όχι», οι επιθεωρήσεις SIRE 2.0 θα διεξαχθούν σε ψηφιακή μορφή, σε πραγματικό χρόνο, με τους επιθεωρητές να συμπληρώνουν ένα ερωτηματολόγιο επιθεώρησης πλοίου (Compiled Vessel Inspection Questionnaire ‒ CVIQ) χρησιμοποιώντας μια συσκευή tablet. Αυτό αποσκοπεί στη βελτίωση της συνολικής ποιότητας της έκθεσης της επιθεώρησης και επίσης στην αύξηση της διασφάλισης των δεδομένων. Το σύστημα αυτό θα καταγράφει επίσης όλες τις αλληλεπιδράσεις, όπως αυτόματη καταγραφή των χρόνων έναρξης και λήξης και αυτόματη υποβολή αναφορών επιθεώρησης μέσω ενσωματωμένης παρακολούθησης GPS.
Ο επιθεωρητής θα πραγματοποιήσει έλεγχο εγγράφων πριν από την επιβίβαση, ελέγχοντας όλα τα πιστοποιητικά και τις πληροφορίες που δίνονται στο PIQ, τα πιστοποιητικά, κ.λπ. Ο χρόνος επιθεώρησης επί του πλοίου ορίζεται σε οκτώ ώρες. Σε όλες τις ερωτήσεις, διατίθεται ένα χρονικό διάστημα στον επιθεωρητή για να εξετάσει το εν λόγω αντικείμενο και να γράψει την απάντησή τους. Ο επιθεωρητής πρέπει να επικυρώσει τις φωτογραφίες που δημοσιεύονται από τον διαχειριστή και να τραβήξει τις δικές του φωτογραφίες, ιδιαίτερα για παρατηρήσεις. Επίσης, εάν η φωτογραφία ενός διαχειριστή δεν είναι πραγματικά αντιπροσωπευτική, τότε ο επιθεωρητής μπορεί να τραβήξει μια φωτογραφία της ίδιας σκηνής. Όλες οι ερωτήσεις πρέπει να απαντώνται κατά τη διάρκεια της επιθεώρησης, έτσι ώστε η έκθεση να είναι σε μεγάλο βαθμό πλήρης πριν ο επιθεωρητής εγκαταλείψει το πλοίο. Η χρονική περίοδος για τις απαντήσεις του διαχειριστή στις παρατηρήσεις μπορεί να μειωθεί από δεκατέσσερις ημερολογιακές ημέρες σε επτά εργάσιμες ημέρες.
Τα προγράμματα επιθεώρησης έχουν σχεδιαστεί για να μειώνουν τους κινδύνους και τα δυσάρεστα αποτελέσματά τους στα πλοία. Ωστόσο, αρκετές επιθεωρήσεις απαιτούν εκτεταμένες προετοιμασίες και χρειάζονται πολύ χρόνο, γεγονός που προκαλεί διάφορους πονοκεφάλους στους διαχειριστές δεξαμενόπλοιων. Σύμφωνα με έρευνες, η μέση τιμή της επιθεώρησης είναι τουλάχιστον 33.600 USD ανά δεξαμενόπλοιο και ο φόρτος εργασίας της επιθεώρησης έχει γίνει επιπλέον δυσβάστακτο βάρος για τα πληρώματα. Η μεγάλη αναμόρφωση στο καθεστώς SIRE 2.0 θα απαιτήσει πρόσθετη προσαρμογή στις τεχνικές λειτουργίες του σκάφους και συνεπώς αύξηση του φόρτου εργασίας των πληρωμάτων και ειδική εκπαίδευση για την προσαρμογή. Οι αρμόδιοι φορείς πρέπει, πριν από την εφαρμογή νέων συστημάτων, να λαμβάνουν υπόψη πραγματικά την ευζωία των ναυτικών και τελικά την ουσιαστική βελτίωση των κινδύνων, αξιοποιώντας άλλα εργαλεία ποιότητας, εκτός από τις τροποποιήσεις στις επιθεωρήσεις.
Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύθηκε στο τεύχος Οκτωβρίου 2022 των Ναυτικών Χρονικών. Μπορείτε να αποκτήσετε το τεύχος πατώντας εδώ.
