Για τον έλεγχο και την αποδοτική λειτουργία των αντλιών που βρίσκονται στα πλοία υπάρχουν εγκατεστημένα, είτε στο σώμα των αντλιών είτε στους ηλεκτρικούς πίνακες παροχής ενέργειας για τη λειτουργία τους, κατάλληλα βαθμονομημένα όργανα. Τα κυριότερα όργανα είναι τα παρακάτω:
Τα μανόμετρα (manometers) ή μετρητές πίεσης (pressure gauges) αποτελούν όργανα ελέγχου που χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση της πίεσης του υγρού που διέρχεται μέσα από την αντλία και καταθλίβεται στο δίκτυο. Τοποθετούνται στην αναρρόφηση και στην κατάθλιψη της αντλίας, και οι ενδείξεις τους πληροφορούν τον χρήστη για την απόδοση της αντλίας. Η ένδειξη μπορεί να είναι θετική ή αρνητική. Η βαθμονόμηση των μανομέτρων με θετική πίεση είναι σε bar ή psi, ενώ για τη μέτρηση κενού είναι σε bar, psi ή mmHg. Η θετική πίεση, όταν παρατηρείται στην αναρρόφηση αντλίας, παρέχει τις πληροφορίες πως η στάθμη του αντλούμενου νερού είναι υψηλότερη από την αναρρόφηση και πως στη δεξαμενή όπου το υγρό αναρροφάται ασκείται πίεση στη επιφάνειά του. Ανάλογα, αρνητική πίεση σημαίνει πως η επιφάνεια του υγρού που αναρροφάται είναι χαμηλότερα από την αναρρόφηση της αντλίας. Όταν η ένδειξη είναι μηδενική στο μανόμετρο αναρρόφησης, τότε η αντλία ενδέχεται να λειτουργεί χωρίς υγρό, η στεγανοποίηση σε κάποιο σημείο του δικτύου ή στην αντλία να έχει βλάβη με αποτέλεσμα την εισροή αέρα ή η δεξαμενή αναρρόφησης να έχει αδειάσει. Στην κατάθλιψη, η ένδειξη του μανομέτρου είναι πάντα θετική, εφόσον η παροχή του υγρού λαμβάνει ενέργεια από την αντλία, ενώ η μηδενική ένδειξη στην κατάθλιψη μπορεί να οφείλεται στο ότι δεν ρέει υγρό προς το δίκτυο. Επιπρόσθετα, η χαμηλή πίεση στην κατάθλιψη αποτελεί ένδειξη πως η απόδοση της αντλίας έχει μειωθεί.
Τα θερμόμετρα (thermometers) αποτελούν όργανα ελέγχου στα οποία ποσοτικοποιείται η θερμοκρασία χρησιμοποιώντας ένα θερμόμετρο επαφής, του οποίου ο αισθητήρας έρχεται σε φυσική επαφή με το προς μέτρηση υγρό που αντλείται αλλά και με το σώμα της αντλίας, συνήθως ελέγχοντας το λιπαντικό στα σημεία ολίσθησης. Η μέθοδος που χρησιμοποιείται για τη μέτρηση της θερμοκρασίας καθορίζεται από το αντίστοιχο εύρος θερμοκρασίας που ενδεχομένως μπορεί να αναπτυχθεί και από τις ειδικές απαιτήσεις, όπως οι συνθήκες εγκατάστασης, η ακρίβεια και η μεταφορά του σήματος μιας συγκεκριμένης μέτρησης. Τυχόν υψηλή θερμοκρασία υποδηλώνει την εσωτερική διαρροή του υγρού, την πιθανή επαφή την κινουμένων και σταθερών εξαρτημάτων, την έλλειψη λίπανσης στα σημεία στήριξης και ολίσθησης ή την υπερβολική λίπανση.
Οι μετρητές κραδασμών και δονήσεων (vibration monitors) αποτελούν όργανα ελέγχου εφοδιασμένα με κατάλληλους αισθητήρες και χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση των κραδασμών κρίσιμων και βοηθητικών συστημάτων άντλησης, συμβάλλοντας στη βελτίωση της αξιοπιστίας, της ασφάλειας και της ικανότητας απόδοσης του μηχανήματος. Οι κραδασμοί που παράγονται κατά τη λειτουργία της αντλίας είναι ενδεικτικοί της κατάστασής της, ανιχνεύοντας τόσο την εμφάνιση τυχόν βλαβών όσο και την αστοχία εξαρτημάτων, παρέχοντας τη δυνατότητα να προλαμβάνονται σοβαρές βλάβες. Οι ενδείξεις κραδασμών μπορεί να είναι αποτέλεσμα της διάβρωσης στην πτερωτή, της κακής ευθυγράμμισης της αντλίας, προβλήματος στη σύζευξη αντλίας-κινητήρα, χαλάρωσης των συνδέσμων βάσης και στήριξης του άξονα, καθώς και της σπηλαίωσης. Η επιλογή του τύπου και του αισθητήρα κραδασμών εξαρτάται από την εφαρμογή και τις συχνότητες που ελέγχουν.
Τα αμπερόμετρα (Ampere meters) αποτελούν όργανα ελέγχου των αμπέρ του ηλεκτροκινητήρα κατά τη λειτουργία μιας αντλίας, που κυμαίνονται εντός ενός εύρους τιμών που προσδιορίζονται από τον κατασκευαστή. Η μεταβολή στην ένδειξη μπορεί να αυξάνεται καθώς αυξάνεται το φορτίο της αντλίας, η οποία, εάν είναι πέραν κάποιων ορίων, μπορεί να προκαλέσει σοβαρή βλάβη στον κινητήρα. Αντίστοιχα, τα αμπέρ μειώνονται καθώς μειώνεται το φορτίο στην αντλία.
Τα παραπάνω όργανα ελέγχου αποτελούν και τα μέσα για την ασφαλή λειτουργία των πλοίων και γι’ αυτό θα πρέπει να παρακολουθούνται οι ενδείξεις τόσο κατά την εκκίνηση όσο και κατά τη λειτουργία σε τακτά χρονικά διαστήματα, ώστε να προλαμβάνονται τυχόν ανεπιθύμητες συνέπειες και σοβαρές βλάβες.
Οι πληροφορίες για το παραπάνω άρθρο αντλήθηκαν από το βιβλίο Ναυτικές μηχανές και μηχανήματα, του Ι. Δαγκίνη, Ίδρυμα Ευγενίδου, Αθήνα 2022, σσ. 131-132.
Το βιβλίο Ναυτικές μηχανές και μηχανήματα, του Ιδρύματος Ευγενίδου είναι διαθέσιμο εδώ.
Τα αρχείο διδακτικών βιβλίων του Ιδρύματος Ευγενίδου είναι διαθέσιμο εδώ.
