Του καθ. Ιωάννη Θεοτοκά, προέδρου του Τμήματος Ναυτιλιακών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Πειραιά*
Τα στελέχη που αναλαμβάνουν τη λειτουργική διαχείριση του πλοίου ονομάζονται διαχειριστές του πλοίου (ship operators).
Πιο συγκεκριμένα, οι βασικές αρμοδιότητες ενός operator είναι οι εξής:
- Σχεδιασμός του ταξιδιού. Με βάση το ναυλοσύμφωνο, ο operator υποδεικνύει τα λιμάνια φόρτωσης και εκφόρτωσης, τα οποία καθορίζονται από το ναυλοσύμφωνο, και τον θαλάσσιο δρόμο που θα ακολουθήσει το πλοίο. Για τις εταιρείες τακτικών γραμμών οι σχετικές αποφάσεις αφορούν συγκεκριμένη περίοδο απασχόλησης των πλοίων, οι οποίες λαμβάνονται σε
τακτικό επίπεδο, και όχι σε κάθε ταξίδι. - Oρισμός πρακτόρων και φορτοεκφορτωτών. Στην περίπτωση που η επιχείρηση δεν διαθέτει αντιπροσωπευτικά γραφεία στα λιμάνια φόρτωσης και εκφόρτωσης του πλοίου, που είναι και το πλέον σύνηθες για επιχειρήσεις της χύδην φορτηγού ναυτιλίας, ο operator αναζητά πράκτορες στο λιμένα προσέγγισης, για να χειριστούν τις υποθέσεις του πλοίου, και, ανάλογα με τα οριζόμενα στο ναυλοσύμφωνο, φορτοεκφορτωτές για τη διαχείριση του φορτίου και παρακολουθεί στενά την υλοποίηση των σχετικών εργασιών. Ευθύνη του πλοιάρχου και του πληρώματος είναι να συνεργαστούν αποτελεσματικά με τους πράκτορες για όλα τα θέματα υποστήριξης του πλοίου και με τους φορτοεκφορτωτές για όσα θέματα αφορούν το φορτίο (κατάσταση φορτίου, συνθήκες φόρτωσης-εκφόρτωσης), ενημερώνοντας τον operator για οποιοδήποτε θέμα προκαλεί αμφιβολίες.
- Ρύθμιση λεπτομερειών φόρτωσης και εκφόρτωσης. Με βάση το ναυλοσύμφωνο, ο operator θα φροντίσει είτε τις λεπτομέρειες της διαδικασίαςείτε την έγκαιρη άφιξη και προετοιμασία του πλοίου για φόρτωση ή εκφόρτωση στους καθορισμένους λιμένες. Ευθύνη του πλοιάρχου είναι να βρίσκεται το πλοίο στο λιμάνι την προσδιορισμένη χρονική στιγμή και να είναι έτοιμο για φόρτωση και εκφόρτωση, καθώς πιθανή καθυστέρηση θα εγείρει πρόσθετες απαιτήσεις των φορτωτών απέναντι στην επιχείρηση.
- Ρύθμιση θεμάτων πετρέλευσης (bunkering). Γνωρίζοντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του πλοίου (χωρητικότητα δεξαμενών, είδος καυσίμων, κατανάλωση σε πλήρη και βέλτιστη ταχύτητα), τα αποθέματα καυσίμου και τους θαλάσσιους δρόμους που θα ακολουθήσει (λιμάνια πετρέλευσης και τιμές, νεκρό βάρος φορτίου και γραμμές φόρτωσης για τη συγκεκριμένη εποχή στον θαλάσσιο δρόμο που θα ακολουθήσει κ.ά.), ο operator θα ρυθμίσει θέματα προμήθειας καυσίμων. Ευθύνη του πλοιάρχου είναι ο έλεγχος της καταλληλότητας και της ποσότητας των καυσίμων και η παροχή πληροφοριών στον operator για τα αποθέματα καυσίμων του πλοίου. Το κόστος καυσίμων αποτελεί βασικό στοιχείο του κόστους ταξιδιού. Κατά συνέπεια, η επιλογή της βέλτιστης ταχύτητας είναι κρίσιμος παράγοντας για την αποτελεσματική διαχείριση του πλοίου, καθώς και για τη μείωση της κατανάλωσης καυσίμων και της εκπομπής ρύπων. Για ένα πλοίο με υπηρεσιακή ταχύτητα 15 ν.μ., μείωση της τα χύτητας κατά 15% σημαίνει μείωση της κατανάλωσης καυσίμων περίπου κατά 25% και, συνεπώς, μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Ειδικότερα, ένα VLCC που ταξιδεύει με ταχύτητα 15 ν.μ. καταναλώνει περίπου 100 τόνους καυσίμων ημερησίως. Μειώνοντας την ταχύτητα στα 13 ν.μ. η κατανάλωση μειώνεται περίπου στους 66 τόνους. Η συμβολή του κόστους καυσίμων στη διαμόρφωση του λειτουργικού κόστους οδηγεί τις επιχειρήσεις στη συστηματική παρακολούθησή του, μέσω εργαλείων όπως οι συμφωνίες μελλοντικής προμήθειας και οι συμβάσεις ανταλλαγής καυσίμων, καθώς και μέσω της ενεργητικής διαχείρισης καυσίμων με τη χρήση κύριων δεικτών απόδοσης. Στη σύναψη των συμφωνιών διαχείρισης κινδύνου εμπλέκονται στελέχη άλλων λειτουργιών της επιχείρησης με τις σχετικές εξειδικευμένες γνώσεις.
- Παροχή οδηγιών ταξιδίου στον πλοίαρχο. O operator δίνει γραπτώς μια σειρά από οδηγίες που πληροφορούν, καθοδηγούν και βοηθούν τον πλοίαρχο στο έργο του, και αναφέρονται στο ταξίδι (λιμάνι, χρόνοι φόρτωσης, πλάνο ταξιδιού, χρόνος εκφόρτωσης), στο φορτίο (είδος φορτίου, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά φόρτωσης, μεταφοράς και εκφόρτωσης, θέματα φορτωτικής), στους πράκτορες (στοιχεία και τρόποι επικοινωνίας με τους αντιπροσώπους του διαχειριστή σε κάθε λιμάνι), στην επικοινωνία με το γραφείο, στην ταχύτητα με την οποία θα πλέει το πλοίο, στους τόπους και τους χρόνους προμήθειας καυσίμων, στο ναυλοσύμφωνο και στους όρους του, καθώς και σε άλλα κρίσιμα θέματα. Όλες οι παραπάνω οδηγίες, βεβαίως, δεν πρέπει να αντιτίθενται στην εξουσία και την ευθύνη του πλοιάρχου, ή να την αμφισβητούν, όσον αφορά θέματα ασφάλειας
του πλοίου. - Έλεγχος του κόστους ταξιδίου. O operator μεριμνά και για τα οικονομικά αποτελέσματα του ταξιδιού μέσα από τον έλεγχο του κόστους του, το οποίο περιλαμβάνει κόστος καυσίμων
και χειρισμού φορτίου, προμήθειες πρακτόρων, λιμενικά τέλη και κόστη, καθώς και τον έλεγχο στα στοιχεία του λειτουργικού κόστους του πλοίου. - Ασφαλιστικές απαιτήσεις (insurance claims). O operator και, γενικότερα, το τμήμα λειτου ργικής διαχείρισης καλούνται να χειριστούν τυχόν ασφαλιστικές απαιτήσεις απέναντι στην επιχείρηση για ζημιά ή ελλείψεις στο φορτίο.
O operator μεριμνά, επίσης, για την ανταπόκριση του πλοίου στις απαιτήσεις του συστήματος διοίκησης, ασφάλειας και περιβαλλοντικής ευθύνης της επιχείρησης και την παροχή όλων των απαιτούμενων πληροφοριών και οδηγιών προς τους αξιωματικούς του έτσι ώστε να αντιμετωπίσουν απρόβλεπτα γεγονότα.
*Οι πληροφορίες για το παραπάνω άρθρο αντλήθηκαν από το βιβλίο «Οργάνωση και διοίκηση ναυτιλιακών επιχειρήσεων», του καθ. Ιωάννη Θεοτοκά (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 3η έκδοση, Σεπτέμβριος 2019), σσ. 155-156.Αποκτήστε το βιβλίο πατώντας εδώ
