Ψηφιοποίηση ναυτιλίας: Προκλήσεις, προοπτικές και ο ρόλος του ανθρώπινου παράγοντα

Ποιος ο αντίκτυπος της ψηφιοποίησης τόσο επί του πλοίου όσο και στην ξηρά;

Η ναυτιλιακή βιομηχανία βρίσκεται σε τροχιά ψηφιακού μετασχηματισμού εδώ και αρκετό καιρό, αλλά τα τελευταία χρόνια οι εξελίξεις της τεχνητής νοημοσύνης αλλάζουν δραστικά τις καθημερινές λειτουργίες των πλοίων, με στόχο, μεταξύ άλλων, την ενίσχυση της ασφάλειας και της ευημερίας των πληρωμάτων. Ένα ευρύ φάσμα εργαλείων χρησιμοποιείται για τη διευκόλυνση της πλοήγησης, της επικοινωνίας, της παρακολούθησης του εξοπλισμού και της ορθής λειτουργίας των συστημάτων των πλοίων.

Ο αντίκτυπος της ψηφιοποίησης διαφέρει ανάλογα με τον τύπο πλοίου, αλλά τα πλεονεκτήματα της αυξημένης συνδεσιμότητας, των λειτουργιών που μπορούν να πραγματοποιηθούν εξ αποστάσεως, η ασφάλεια είναι κοινά για κάθε τύπο πλοίου. Τα πλεονεκτήματα αυτά αφορούν τη μείωση του διοικητικού φόρτου και την καλύτερη διαχείριση του χρόνου, τη μείωση των επαναλαμβανόμενων εργασιών, την αύξηση του χρόνου ανάπαυσης για το πλήρωμα, τη βελτιστοποίηση του ταξιδιού σύμφωνα με τις προβλέψεις για τον καιρό, την ταχύτερη ανταπόκριση και αποκατάσταση βλαβών του εξοπλισμού, ακόμα και την επίλυση θεμάτων ιατρικής περίθαλψης, μέσω της τηλεϊατρικής.

Φυσικά, υπάρχουν ορισμένοι κίνδυνοι που δεν πρέπει να υποτιμηθούν, όπως οι απειλές στον κυβερνοχώρο – το spoofing, το οποίο χρησιμοποιείται από τους Χούθι ως μια άλλη μορφή βίας, ή ακόμα και η απομόνωση των μελών του πληρώματος, η οποία συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με θέματα ψυχικής υγείας και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί από τις ναυτιλιακές εταιρείες.

Έχουν διεξαχθεί διάφορες έρευνες για το θέμα και με βάση τα αποτελέσματά τους έχει δημιουργηθεί ένας κατάλογος συστάσεων για να βοηθήσουν στην καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των ψηφιακών εργαλείων.

Η καινοτομία στη διαχείριση των πλοίων βασίζεται σίγουρα στη χρήση ψηφιακών μέσων, αλλά πρέπει να δώσουμε προσοχή στον αντίκτυπο που αυτά μπορεί να έχουν στους ναυτικούς, οι οποίοι λαμβάνουν καθημερινά χιλιάδες μικρές σημαντικές αποφάσεις που κάνουν τη διαφορά μεταξύ επιτυχίας και αποτυχίας.

Μιλάμε συχνά για την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών και την ψηφιοποίηση στα πλοία. Τι σημαίνει αυτό για το ανθρώπινο δυναμικό;

Η ενίσχυση της ψηφιοποίησης στα πλοία δεν συνεπάγεται μείωση του αριθμού των ναυτικών στα πλοία. Συνεπάγεται όμως καλύτερα εκπαιδευμένο πλήρωμα και περισσότερες αυτοματοποιημένες διαδικασίες επί του πλοίου. Εάν θέλουμε να απολαύσουμε τα μέγιστα οφέλη της ψηφιοποίησης, πρέπει επίσης να είμαστε προσεκτικοί στην υπερβολική εξάρτηση και εμπιστοσύνη στα ψηφιακά εργαλεία (τόσο στη στεριά όσο και στο πλοίο) και να τονίσουμε τη σημασία του ελέγχου και της εποπτείας από το ανθρώπινο δυναμικό. Είναι αυτονόητο ότι η χρήση αυτοματοποιημένων μέσων δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη ναυτοσύνη.

Είναι βέβαιο ότι θα χρειαστούμε περισσότερους ναυτικούς στα πλοία για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε το γραφειοκρατικό βάρος όλων των δεδομένων που θα πρέπει να συλλέγουμε προκειμένου να συμμορφωνόμαστε με τους κανονισμούς της ΕΕ και τις υποδείξεις του ΙΜΟ.

Η ναυτιλία αντιμετωπίζει ένα σημαντικό έλλειμμα καλά καταρτισμένων ναυτικών, το οποίο διαφαίνεται ότι θα διογκωθεί περαιτέρω. Μια προφανής λύση στο εν λόγω πρόβλημα είναι η ενίσχυση της παρουσίας των γυναικών ναυτικών. Πώς μπορεί η ναυτιλιακή βιομηχανία να προσελκύσει περισσότερες γυναίκες;

Το 2021, η BIMCO και το ICS δημοσίευσαν το «Seafarer Workforce Report», όπου προειδοποίησαν ότι ο κλάδος πρέπει να αυξήσει σημαντικά τα επίπεδα κατάρτισης και προσλήψεων αν θέλει να αποφύγει μια σοβαρή έλλειψη αξιωματικών μέχρι το 2026. Η έλλειψη που προβλέφθηκε αφορά έλλειμμα 26.000 αξιωματικών, μια πρόβλεψη που πλέον θεωρείται αισιόδοξη.

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, η ναυτιλιακή βιομηχανία θα πρέπει να διευρύνει και να εφαρμόσει μια διευρυμένη πολιτική, χωρίς στεγανά στην προσέλκυση και στην επιλογή ανθρώπινου δυναμικού. Δεν έχουμε την πολυτέλεια να αφήσουμε κανέναν εκτός του κλάδου. Οι ναυτιλιακές εταιρείες πρέπει επίσης να δημιουργήσουν έναν ασφαλή και χωρίς αποκλεισμούς χώρο εργασίας για όλους τους υπαλλήλους τους, έτσι ώστε να μη χάσουν κανέναν εργαζόμενο λόγω ανισοτήτων.

Ο ρόλος των ναυτικών συχνά υποτιμάται εντός της ναυτιλιακής βιομηχανίας και από το ευρύ κοινό. Επομένως, αν θέλουμε να προσελκύσουμε νέους ανθρώπους, πρέπει να προβούμε σε διορθωτικές ενέργειες για να αλλάξουμε αυτή την αντίληψη. Πρέπει επίσης να δώσουμε κίνητρα, ώστε οι νέοι να λάβουν υπόψη τους μια καριέρα στη θάλασσα.

Ορισμένα πρακτικά μέτρα που μπορεί να εφαρμόσει μια εταιρεία για την επίτευξη καλύτερων ποσοστών πρόσληψης και διατήρησης είναι η βελτίωση της ποιότητας των συνθηκών διαβίωσης επί του πλοίου, καθώς και η χρήση νέων τεχνολογιών για τη μείωση του φόρτου εργασίας και τη βελτιστοποίηση της απόδοσης και της αποτελεσματικότητας της εργασίας. Επιπλέον, θα πρέπει να φροντίζουν για την παροχή των απαραίτητων εργαλείων για την ενίσχυση της συνδεσιμότητας και να προχωρήσουν στην εφαρμογή συμβάσεων μικρότερης διάρκειας ή να παρέχουν ευκαιρίες για εργασία στην ξηρά, αν αυτό χρειαστεί.

Για την προσέλκυση περισσότερων γυναικών στον κλάδο έχουν δρομολογηθεί διάφορες πρωτοβουλίες και προγράμματα. Μία από αυτές, το «All aboard alliance», που υποστηρίζεται από το Global Maritime Forum, ανέφερε συγκεκριμένα τέσσερις κατηγορίες προκλήσεων που αντιμετωπίζει το γυναικείο πλήρωμα:

1. Δυσκολία επιτυχίας στον κλάδο. Μια επιτυχημένη καριέρα στη θάλασσα θα πρέπει να είναι εξίσου προσιτή στις γυναίκες όπως και στους άνδρες.
2. Κοινωνικές σχέσεις επί του πλοίου. Εάν απασχολούν γυναίκες στο πλήρωμα, οι εταιρείες θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους την κοινωνική πτυχή της ζωής επί του πλοίου, ώστε να δημιουργήσουν την αίσθηση του ανήκειν και να μειώσουν την απομόνωση.
3. Προκλήσεις στον τομέα της απασχόλησης. Η έλλειψη οικογενειακού προγραμματισμού αποτελεί σημαντική παράβλεψη. Η δομή της σύμβασης εργασίας θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη την ισορροπία μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής.
   Επιπλέον, η ευέλικτη εναλλαγή ή/και μετάβαση μεταξύ της θέσης εργασίας στο πλοίο και της θέσης στη στεριά θα μπορούσε να επιφέρει άρση του εμποδίου ενός πιθανού διλήμματος μεταξύ της επιλογής της εργασίας και της οικογένειας.
4. Συνθήκες επί του πλοίου. Για τη βελτιστοποίηση των συνθηκών επί του πλοίου οι ναυτιλιακές εταιρείες θα πρέπει να εξασφαλίζουν πρόσβαση σε γυναικεία προϊόντα υγιεινής, εξοπλισμό ΜΑΠ κατάλληλου μεγέθους για όλους και καθορισμένους χώρους διαμονής για τη διευκόλυνση των αναγκών των γυναικών – όπως ξεχωριστά αποδυτήρια, κ.λπ.

Τέλος, η WISTA πιστεύει ότι πρέπει να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον αξιοκρατίας, ένα περιβάλλον όπου γίνονται αποδεκτοί άνθρωποι κάθε εθνικότητας, θρησκείας, φυλής και φύλου, καθώς οι διαφορετικές κουλτούρες φέρνουν διαφορετικές προοπτικές, και αυτό είναι προς όφελος των εταιρειών και των εργαζομένων.

Ποιες αλλαγές αναμένετε ή ελπίζετε να δείτε στα δύο έτη που ακολουθούν;

Πραγματικά δεν βλέπω κάποια σημαντική πρόοδο στο κομμάτι της ενεργειακής μετάβασης της ναυτιλίας τα επόμενα δύο χρόνια. Δεν υπάρχει πραγματικό ενδιαφέρον, ούτε αρκετοί πόροι, και τα εναλλακτικά καύσιμα που προτείνονται δεν είναι πράσινα, ενώ η διαθεσιμότητά τους είναι περιορισμένη. Γι’ αυτό και οι περισσότεροι πλοιοκτήτες συνεχίζουν να παραγγέλνουν πλοία συμβατικού κινητήρα και όχι διπλού καυσίμου. Θα προτιμούσα να δω το ETS να δίνει κίνητρα για την απανθρακοποίηση και όχι να λειτουργεί ως τιμωρητικό μέτρο. Αναμένω επίσης τα αποτελέσματα της έρευνας της WISTA και του IMO για τις γυναίκες ναυτικούς για το 2024. Τέλος, ελπίζω ότι θα υπάρξει καλύτερη εκπαίδευση και κατάρτιση, τόσο επί του πλοίου όσο και στη στεριά.

Οι παραπάνω απόψεις διατυπώθηκαν στο συνέδριο που διοργάνωσε η Isalos.net με τίτλο «Innovative Management: Responses to the future challenges of shipping», που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των Ποσειδωνίων. Μπορείτε να διαβάσετε το σχετικό Δελτίο Τύπου εδώ.

Η παραπάνω συνέντευξη δημοσιεύθηκε στο Τεύχος Ιουλίου – Αυγούστου 2024 των Ναυτικών Χρονικών.

Μπορείτε να αποκτήσετε το Τεύχος Ιουλίου – Αυγούστου 2024 πατώντας εδώ.